پشت پرده آتش‌سوزی‌های سریالی در کشور

فرارو/ متن پيش رو در فرارو منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست  هفته‌هاست که آتش به جان مناطق مختلف کشور افتاده است. آتش سوزي‌هاي جنگلي بيشتر در حوزه زاگرس است و علي رغم تلاش‌هايي که صورت گرفته است همچنان آتش مناطق مهمي را در مي‌نوردد. در اين بين پارک‌هاي تهران نيز به صورت غيرمعمولي دچار حريق شدند که خساراتي نيز به بار آورده است. با وجود اينکه روز گذشته مسئولان محلي و رسانه‌ها و از خاموش شدن آتش در منطقه جنگلي خائيز خبر داده بودند، اما غروب روز گذشته آتش دوباره در اين منطقه زبانه کشيد. گزارش‌هاي خبرنگاران حاضر در محل حکايت از اين داشت که هيچ گروه ونهادي در آنجا حاضر نيست و مردم محلي در تلاشند تا آتش را خاموش کنند. با اينکه خبرنگاران حاضر در محل از گستردگي آتش سخن مي‌گفتند، اما شب گذشته مديرکل محيط زيست استان کهگيلويه و بوير احمد آتش سوزي را "کوچک" ارزيابي کرد که بر اثر وزش باد رخ داده است. تصاوير منتشر شده چيزي ديگري را نشان مي‌داد. مسئله اينجاست که ظاهرا ديروز مقامات عجله زيادي براي اعلام اطفاي حريق در کوه خائيز داشتندو احتمالا بدون لکه‌گيري اصولي و اطفاء کامل حريق منطقه را ترک کرده‌اند. جايي که روز‌هاي متولي در آتش سوخته بود. در آتش سوزي‌هاي ديگر هفته‌هاي اخير نيز اتفاق مشابه رخ داده بود. آتش سوزي‌هاي سريالي خسارت‌هاي زيادي به جنگل‌ها و مراتع کشور و حيات وحش وارد کرده که تاکنون هيچ گزارشي در مورد آن‌ها منتشر نشده است. پيشتر گفته شده بود فقط حدود ۱۰۰ هکتار از جنگل‌هاي خائيز سوخته‌اند. در مورد دلايل آتش سوزي خائيز هنوز اطلاعات دقيقي در دست نيست. با اين حال گفته مي‌شود دو نفر در اين رابطه بازداشت شده‌اند. گزارش‌ها حاکي از آن است که احتمالا آتش‌سوزي عمدي بوده است. از طرف ديگر بحث‌هايي پيرامون نحوه کنترل آتش وجود دارد. خائيز حد مرز بين استان خوزستان و کهگيلويه و بويراحمد است. اين منطقه حفاظت شده است و با مساحتي بيش از ۳۳ هزار هکتار در ۱۵ کيلومتري دهدشت قرار دارد و از جنوب به بهبهان، از شرق به پل پادوک در خيرآباد گچساران و از غرب به سد مارون متصل مي‌شود. منطقه‌اي که آتش‌سوزي در آن شروع شد و به کهگيلويه و بويراحمد رسيد جنگلي نيست، اما با رسيدن آتش به جنگل‌هاي بلوط و بادام کوهي که قدرت شعله‌وري فراواني دارند، دامنه حريق گسترش پيدا کرده است. حالا مقامات اين دو استان يکديگر را متهم مي‌کنند که در ابتداي آتش سوزي کم کاري کرده‌اند. مسئولان استان کهگيلويه و بويراحمد معتقدند که اگر در ساعات اوليه اين آتش‌سوزي در استان خوزستان مهار مي‌شد دامنه گسترش آن به کهگيلويه و بويراحمد نمي‌رسيد. روح‌الله عزيزي، رئيس اداره محيط‌زيست استان کهگيلويه و بويراحمد در اين مورد گفته است: «آتش‌سوزي از سمت بهبهان در استان خوزستان شروع شده و مهار نشده و به محدوده استان کهگيلويه و بويراحمد سرايت کرده است.» اما غلامرضا شريعتي، استاندار خوزستان در پاسخ به اين اسخنان عليه مسئولان اين استان، گفت: «ما مشاهده کرديم که در آتش‏سوزي‏هاي رخ داده، همه مسئولان پاي کار بودند. ممکن است در زمان انجام کار، افرادي از يکديگر انتظار بيشتري داشته باشند و اين موضوع طبيعي است، اما با متهم کردن يکديگر، زحمات، تلاش و کار يکديگر را ضايع نکنيد.» از طرف ديگر مشاهدات شاهدان نشان مي‌دهد، همه نهاد‌ها و سازمان‌ها کمي دير وارد ميدان شدند. به دليل صعب العبور بودن منطقه نيرو‌هاي امدادي و مردمي ساعت‌ها بايد در راه باشند تا بتوانند به محل آتش سوزي برسند در نتيجه حضور بالگرد و براي انتقال نيرو ضروري است. اهالي منطقه مي‌گويند بالگرد‌ها دير رسيدند و آتش قدرت زيادي پيدا کرده بود. همچنين دستگاه‌ها و امکانات اطفاء حريق يا کلا در دسترس نبوده و يا بسيار محدود بوده است. به اين ترتيب نيرو‌هاي امدادي با دستان خالي به جنگ شعله‌ها رفتند. دلايل آتش سوزي آتش سوزي‌هاي سريالي هفت استان کشور در هفته گذشته و اوايل هفته جاي هفت استان کشور را در برگرفت. دلايل فراواني براي اين آتش سوزي‌ها عنوان شده است. اما مهمترين آن قطعا عامل انساني است. اين آتش سوزي‌ها در مواردي عمدي بوده و در مواردي ديگر غيرعمدي و بر اثر خطا‌هاي فردي صورت گرفته است. محمد درويش، کارشناس و فعال محيط‌زيست در رابطه با آتش ‏سوزي‏هاي هفته گذشته به روزنامه سازندگي گفت: «به‌طور متوسط ۸ تا ۴۰ هزار هکتار از جنگل‌هاي ما طعمه‏‌ي آتش مي‌‏شود. ضمن اينکه هر چه ترسالي بيشتر باشد، احتمال آتش‏‌سوزي در فصل گرم بيشتر مي‌‏شود. به اين دليل که در طي سال‏هاي‌تر گونه‌‏هاي علفي بيشتري در رويش‎‏گاه‌‏هاي جنگلي و مرتعي مي‏‌رويد. اين گونه‌‏هاي علفي از مرداد به بعد، خشک مي‏‌شوند و منطقه را به يک انبار باروت تبديل مي‌‏کنند. براي همين با يک شيشه‏‌ي رها شده در دل طبيعت که به شکل ذره‌‏بيني عمل مي‏‌کند، يا با يک ته سيگار روشن که از داخل ماشين در دل جاده در طبيعت رها مي‌‏شود و يا حتي با يک کمپ غير‌اصولي براي برپايي آتش، ممکن است آتش‌‏سوزي‏اي رخ دهد که به راحتي نشود آن را مهار کرد». او معتقد است سودجوياني وجود دارند که به بيشتر شدن اين آتش‏‌سوزي‏ها دامن مي‏‌زنند؛ «آتش‏‎سوزي‏‌هاي عمدي در سال‏‌هاي ترسالي با شتاب بيشتري مي‌‏تواند گسترش يابد و مهار آن مي‏‌تواند خيلي خيلي سخت‏تر باشد. در منابع طبيعي ايران سودجوياني وجود دارند که آن‌ها دشمن درخت هستند. چون درخت سايه‌‏اي مي‎سازد که اين سايه‏‌اندازي موجب مي‏‌شود علف کمتري برويد؛ بنابراين کسي که دامدار است، اين سايه را به ضرر خودش مي‏‌داند، کسي که کشاورز است، مي‏‌گويد سايه اين درخت اجازه رشد خوب محصول را نمي‏‌دهد و آن را دشمن خودش مي‏‌داند؛ بنابراين از روش‏هاي مختلفي مانند کف‌زني و هرس بي‏‌رويه استفاده مي‏‌کنند تا از شر اين درخت‌ها خلاص شوند. اما در مواقعي که ترسالي وجود دارد، اين کار تنها باعث خلاص شدن از دست اين درخت‌‏ها نمي‏‌شود، بلکه موجب آتش‌‏سوزي‏‌هايي مي‌‏شود که بخش‌‏هاي زيادي از رويش‌گاه‌‏هاي جنگلي ما را نابود مي‏‌کند.» اين فعال محيط‌زيست، به نقطه ضعف ايران در زمينه اطفاي حريق هم مي‌‏پردازد: «در دنيا کسي با بالگرد آتش خاموش نمي‏‌کند. چون خود بال هلي‏کوپتر‌ها و دويدن هوا خودش باعث اکسيژن‏‌گيري رويشگاه‌‏هاي جنگلي آتش گرفته مي‌‏شود و شدت آتش را بعدا افزايش مي‌‏دهد. در دنيا براي خاموش کردن آتش از وسيله‌‏اي به نام کاناداير استفاده مي‏‌کنند. کاناداير نوعي از هواپيماي اطفاي حريق است که مي‏تواند حجم بزرگي از آب يا مواد ضد آتش را به يکباره در منطقه رها کند. ولي متأسفانه ما در ايران حتي يک دستگاه کاناداير هم نداريم. در حاليکه قيمت کاناداير از قيمت خودرو‌هاي آخرين مدلي که در خيابان‌‏هاي تهران مي‏بينيم کمتر است. يعني اينطور نيست که ما، چون پول نداريم، نمي‏‌توانيم کاناداير بخريم، مشکل اين است که عِرق و علاقه‌‏اي وجود ندارد.» او افزود: «سازمان مراتع و جنگل‌ها که زماني خودش هلي‏کوپتر هم داشت، اعلام کرد که ما، چون توان مالي پرداخت حقوق خلبان و سرويس هلي‏کوپتر نداريم، ديگر هلي‏کوپتر نمي‌‏خواهيم. سازمان‏‎ها متولي محيط زيست منابع طبيعي ما را فقير نگه داشته‌‏اند، آن‌ها حتي توان داشتن يک يگان هوايي مختص خودشان را ندارند.» درويش از نهادهاي نظامي هم انتقاد کرد و گفت: «يک تماميت‌خواهي عجيب و غريبي هم در واحد‌هاي نظامي ما وجود دارد. مي‏‌گويند هر نوع پروازي بايد با هماهنگي ما انجام شود و تحت شمول نيرو‌هاي ما باشد. ما بايد تشخيص دهيم که اگر کسي خواست، هواپيما يا هلي‏کوپتر در اختيار آن‌ها قرار دهيم. به قدري اين مراحل بروکراسي طولاني مي‏‌شود که گاهي کار از کار مي‏‌گذرد. مضاف بر اينکه اين‏ نيرو‌ها براي مهارت آموزش نديده‏ اند و يگان‏هاي تخصصي خاص خودشان را ندارند.»