رویای تزار شدن

اعتماد/ متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست

محمدحسین لطف‌الهی/ این روزها اصلی‌ترین دغدغه رهبران روسیه حل یک مشکل بزرگ است؛ مشکلی که حتی شیوع فزاینده ویروس کرونا در این کشور نیز باعث نشده تا کرملین‌نشینان از فکر آن بیرون بیایند یا زمان دیگری برای حل و فصل آن موضوع انتخاب کنند: «رفراندوم تغییر قانون اساسی». رفراندومی که به ولادیمیر پوتین اجازه می‌دهد پس از پایان دوره ریاست‌جمهوری خود در سال 2024، در صورت پیروزی در انتخابات دو دوره دیگر نیز رییس‌جمهور روسیه باقی بماند.

این همه‌پرسی که از روز پنجشنبه آغاز می‌شود و 11 تیرماه به پایان می‌رسد، از سوی رسانه‌های امریکایی «نمادین» و «نمایشی» خوانده می‌شود اما دولت روسیه معتقد است تمامی مسیرهای طی شده برای برگزاری رفراندوم تغییر قانون اساسی، «قانونی» بوده و منطبق بر اصول دموکراسی است. روزنامه واشنگتن پست در این باره می‌نویسد: «همه‌پرسی تغییر قانون اساسی روسیه یک همه‌پرسی نمادین است؛ چرا که تمام تغییرات مدنظر در پیش‌نویس تغییر قانون اساسی، پیش‌تر از سوی مجلس نمایندگان روسیه تصویب شده و شرایط لازم برای گذار مسکو به وضعیت جدید آماده است. با این وجود کاخ کرملین برای مشروعیت بخشیدن به همه‌پرسی مذکور به همراهی مردم با این موضوع و کسب یک رأی آبرومند – دست‌کم 55 درصدی – نیازمند است».

به نوشته واشنگتن پست، مقامات دولتی روسیه تمام تلاش خود را به کار بسته‌اند تا مردم این کشور در روزهای آینده پای صندوق رأی بیایند و به تغییر قانون اساسی رأی مثبت دهند. همین موضوع همه‌پرسی پیش ‌رو را به یک نمایش و بازی جذاب تبدیل کرده است. «رأی دهید و شانس بردن یک آپارتمان، ماشین، تلفن هوشمند یا جایزه نقدی را به دست آورید»؛ این نمونه‌ای از تبلیغاتی است که در روزهای اخیر در شهرهای روسیه قابل مشاهده است و باعث شده انتقادات زیادی به رویکرد دولت پوتین آن هم در میانه یک بحران همه‌گیر مطرح شود و کرونا معضل اصلی دولت روسیه برای به صحنه آوردن مردم باشد.

دولت روسیه برای عبور از بحران کرونا و تشویق مردم برای شرکت در همه‌پرسی تغییر قانون اساسی راهبردی خطرناک را در پیش گرفته است که می‌تواند در میان‌مدت به ضرر پوتین تمام شود. روس‌ها در حالی که روزانه بیش از 8 هزار نفر مبتلای جدید به بیماری کووید 19 در این کشور شناسایی می‌شود اعلام کرده‌اند که در برابر این بیماری به «پیروزی» رسیده‌اند. با توجه به این موضوع اگر در روزهای آینده تعداد مبتلایان در پی برگزاری انتخابات افزایش یابد و به تبع آن آمار کشته‌شدگان نیز بالا برود، احتمالا جامعه روسیه انتقادات سختی را نسبت به ولادیمیر پوتین و تصمیماتش مطرح خواهد کرد.

رویای پوتین تعبیر می‌شود؟
ولادیمیر ولادیمیروویچ پوتین، مامور سازمان اطلاعاتی شوروی سابق که از 1999 تا 2008 ریاست‌جمهوری روسیه را بر عهده داشت و پس از وقفه‌ای 4 ساله، در سال 2012 بار دیگر به عنوان رییس‌جمهور برگزیده شد، مدت‌هاست که در پی پیاده کردن طرحی برای مادام‌العمر کردن ریاست‌جمهوری و خلاصی از قانون محدودیت ریاست‌جمهوری متوالی بیش از دو دوره است. پوتین که اکنون 67 ساله است با طرح پیشنهاد تغییر قانون اساسی کاری کرده است که در صورت رأی مثبت مردم روسیه به رفراندوم، بتواند دو دوره دیگر به صورت متوالی در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کند. این موضوع که با توجه به شواهد و سوابق گذشته احتمالا به معنای ریاست‌جمهوری پوتین تا سال 2036 خواهد بود، به آن معنی است که ولادیمیر پوتین تا اواخر 83 سالگی خود در مقام ریاست‌جمهوری روسیه باقی بماند. او این علاقه خود را نیز انکار نمی‌کند و می‌گوید اگر تغییر قانون اساسی با تأیید مردم عملی شود، کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری در سال 2024 خواهد شد.

ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه در مصاحبه با شبکه تلویزیون دولتی «راشا-1 » به مقامات کشور خود در مورد جست‌وجو کردن جانشینی برای وی هشدار داد و گفت آنها بهتر است بر کار خود تمرکز کنند. به نوشته خبرگزاری روسی «تاس»، پوتین در مصاحبه با این شبکه گفته در صورتی که اصلاحیه قانون اساسی ۲۰۲۰ روسیه به تصویب برسد، وی ممکن است بار دیگر برای دور جدید ریاست‌جمهوری شرکت کند. پوتین در این مصاحبه گفت: «من تاکنون هیچ تصمیمی نگرفته‌ام. من غیرمحتمل نمی‌دانم در صورتی که این موضوع در قانون اساسی به وجود آید در انتخابات شرکت کنم. خواهیم دید». پوتین همچنین به کسانی که به دنبال جانشینی برای وی هستند گفت: «آنها باید به جای جست‌وجوی جانشین، کار خود را انجام دهند». رییس‌جمهور روسیه همچنین گفت: «شما می‌دانید، اکنون من کاملا رک می‌گویم، اگر این اتفاق نیفتد (اصلاحیه قانون اساسی مربوطه به تصویب نرسد)، در دو سال آینده، با توجه به تجربه خودم می‌دانم که آنها به جای انجام روند کار عادی خود در بسیاری از سطوح قدرت، به دنبال جانشین احتمالی خواهند بود».

منتقدان ناراضی
با نزدیک شدن به موعد برگزاری همه‌پرسی، صدای منتقدان این موضوع نیز بلندتر می‌شود. در زمان اعلام برگزاری همه‌پرسی تغییر قانون اساسی، ۳۵۷ دانشمند، نویسنده، خبرنگار، وکیل و منتقد تئاتر در نامه‌ای سرگشاده، مخالفت خود را با اصلاح قانون اساسی روسیه اعلام کردند و آن را «خطرناک برای آینده روسیه» خواندند. دمیتری گلوخوفسکی، نویسنده و منتقد سیاسی مطرح روس در این باره در روزنامه مستقل «نووایا گازتا» می‌نویسد: «اول ژوئیه در تاریخ روسیه به عنوان روزی که نابودی این کشور آغاز شد، ثبت می‌شود. در این روز ما به در آوردن ادای دموکراسی‌های مدرن و امروزی پایان می‌دهیم و همه‌چیز در این کشور بر اساس خواست اشخاصی محدود اداره خواهد شد؛ بازگشتی به نوع حکومت رایج در کشورهای آسیای مرکزی». به نوشته او، پس از اعمال تغییرات مدنظر در پیش‌نویس تغییر قانون اساسی، انتخابات اهمیت خود را از دست می‌دهد و همه‌چیز محدود به خواست مقام اول کشور خواهد شد. گلوخوفسکی نوشت: «این همه‌پرسی برای روسیه خطرناک است؛ چرا که تنها به دلیل خواست و مصلحت مدنظر یک شخص برگزار می‌شود و پس از برگزاری آن، شخص مذکور دیگر تا پایان عمر از قدرت جدا نخواهد شد».

علاوه بر این موضوع، برخی خبرگزاری‌ها از افزایش فشار بر برخی گروه‌های اجتماعی برای حضور اجباری در پای صندوق‌های رأی خبر می‌دهند. سی‌ان‌ان در گزارشی ضمن طرح این ادعا نوشته است که در روزهای اخیر پیام‌ها و مستندات زیادی از سوی مردم روسیه برای این خبرگزاری ارسال شده که بر اساس آن مدیران برخی اداره‌جات، روسای برخی دانشگاه‌ها و بعضی از مقامات محلی از کارمندان و دانشجویان خود خواسته‌اند تا تحت هر شرایطی برای حضور در انتخابات ثبت نام کنند. واشنگتن پست نیز به این موضوع اشاره کرده و به نقل از «النا» زنی 49 ساله می‌نویسد: «رییس من گفته است باید نه‌تنها خودم بلکه بچه‌هایم نیز در انتخابات شرکت کنند. من نمی‌توانم درخواست او را رد کنم چرا که در این شرایط اقتصادی، بیکار شدن عواقب بدی به دنبال دارد».

به نظر می‌رسد به‌رغم همه انتقادات، تکلیف همه‌پرسی تغییر قانون اساسی روسیه در 11 تیر مشخص خواهد شد و بر اساس شواهد موجود، پوتین خواهد توانست تا برای دو دوره دیگر نیز رییس‌جمهور روسیه شود. ژوزف رینولدز، تحلیلگر اندیشکده کارنگی در این باره به یک اظهارنظر قدیمی اشاره کرده و می‌نویسد: پوتین جوان ملاحظاتی داشت که اکنون دیگر آن ملاحظات را ندارد. او در سال 2005 گفته بود «زمانی که رهبران کشور به دلایل شخصی قانون اساسی را تغییر دهند، هیچ چیز در کشور باقی نخواهد ماند».