شرق/ متن پيش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
داوود هرميداسباوند/ آمريکا بعد از خروج يکجانبه از برجام، تحريمهاي سختي را عليه ايران اعمال کرده و کشورهاي ناقض تحريمها را بهسختي مجازات ميکند. ترامپ و وزير خارجه او بارها تهديد کردهاند آمريکا در تعامل با شرکتها يا دولتهايي که تحريمهاي مضاعف ايالات متحده عليه ايران را نقض کنند، تجديدنظر ميکند و آنها را از مواهب تجارت با آمريکا، محروم خواهد کرد. کشورهاي اروپايي نشان دادهاند با وجود اعلام حمايت از برجام، در بهترين حالت درباره تلاشهاي اخير آمريکا، نگاه ممتنع دارند. زماني که دونالد ترامپ به طور رسمي آمريکا را از توافق هستهاي خارج کرد، تروئيکاي اروپايي متشکل از انگليس، آلمان و فرانسه در بيانيهاي از ايران خواستند که از برنامه موشکي خود دست بردارد و در امور کشورهاي منطقه دخالت نکند. اين در حالي بود که اروپا پايبندي خود به برجام را اعلام کرده بود؛ اما مواردي را از ايران درخواست کرد که جزء شروط ۱۲گانه وزير خارجه آمريکا براي پيششرط مذاکره با ايران بود. اروپاييها به دلايل امنيتي هم بر حمايت و پايبندي به برجام تأکيد دارند و هم در قالب ناتو، به حضور نيروهاي ايالات متحده براي دفاع از اروپا در مقابل روسيه نيازمند هستند و خطمشي و سياستشان در راستاي مطالبات آمريکا است. روسيه و چين هم بهعنوان ديگر شرکاي برجام، در ظاهر از موضع ايران حمايت ميکنند اما در عمل فعاليت خاصي انجام نميدهند.
صادرات چين به آمريکا در سال حدود 300 ميليارد دلار است که بهتازگي در حاشيه وضع تعرفههاي ترامپ بر کالاهاي چيني و جنگ بر سر ماهيت ويروس کرونا، به ضرر چين در حال کاهش است. پکن تمايل ندارد بيش از اين وضعيت را متشنج کند. وضعيت روسيه نيز به همين شکل است و به نظر ميرسد حتي ترکيه و عراق تحت فشار هستند و تا مشکل با آمريکا حل نشود، امکان بهبود مناسبات را نخواهند داشت. افزايش تحريم ها، فشار مشخصي بر اقتصاد و معيشت مردم ايران وارد آورده است. کشورها مستقيم و غيرمستقيم ناگزير به تبعيت از تحريمهاي آمريکا هستند. همانطور که گفته شد، چين و روسيه اعلام کردهاند به تحريمهاي شوراي امنيت سازمان ملل متحد پايبند هستند؛ ولي خارج از اين چارچوب، به تحريمهاي آمريکا تن نميدهند. حالا با اخباري مبني بر کاهش چشمگير واردات نفت ايران از سوي چين و البته برخي مبادلات محدود، مشخص ميشود آنها از اين شرايط به نحو احسن استفاده ميکنند و به جاي ارز، کالا به ايران ميدهند يا با پول ملي خود، حسابها را تسويه ميکنند. بايد در محاسبات مسئولان ايران، به اين نکته توجه شود که ترکيه، عراق، چين، هند و روسيه در جايگاهي نيستند که بتوانند تحريمهاي آمريکا عليه ايران را خنثي کنند. خواست آمريکا اين است که با ايران به يک تفاهم برسد. آمريکاييها از مدتها قبل تبليغات گسترده و مبالغهآميزي درباره خطر ايران براي منطقه و جهان انجام دادهاند و هدف آمريکا اين است که به يک تفاهم کوچک با ايران دست يابد و اعلام کند جامعه بينالمللي را از خطري بزرگ رهانيده است. اين اقدام دستاوردي بزرگ براي ترامپ تلقي ميشود. با اين کار هم جايگاهش ترقي پيدا ميکند، هم در انتخابات آينده از آن بهرهبرداري ميکند. ايران اعلام کرده آماده مذاکره است؛ ولي آمريکا بايد به برجام بازگردد. ترامپ هم به خاطر حذف ميراث اوباما و دموکراتها و هم به خاطر نشاندادن خود، برجام را تأمينکننده منافع غرب و جامعه بينالملل نميداند. نوعي سردرگمي نيز در قبال ايران ميان آمريکاييها ديده ميشود؛ تاجاييکه ترامپ از مذکره بدون قيدوشرط ميگويد؛ اما پمپئو ۱۲ شرط ميگذارد. با توجه به نزديکشدن به انتخابات آمريکا و شيوع بالاي کرونا، مشخص نيست فرجام موضعگيريهاي ترامپ درباره ايران به کجا بينجامد؛ ولي روند تحريمها در صورت انتخاب مجدد او، بسيار دشوارتر خواهد شد.
بازار