لغو تحریم تسلیحاتی ایران شکستی انتخاباتی برای ترامپ است

اعتماد/ متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست محمدحسين لطف‌الهي/ محمدجواد ظريف وزير امور خارجه کشورمان که اين‌بار به لطف کرونا از دردسرهاي اخذ ويزاي امريکا براي سفر به نيويورک خلاصي يافته عصر امروز در نشست مجازي شوراي امنيت با موضوع گزارش دبيرخانه سازمان ملل پيرامون اجراي قطعنامه ۲۲۳۱ شرکت خواهد کرد. اين نشست در حالي برگزار مي‌شود که در هفته‌هاي اخير تلاش ايالات متحده براي تمديد تحريم‌هاي تسليحاتي سازمان ملل عليه جمهوري اسلامي ايران که قرار بود براساس قطعنامه 2231 در ماه اکتبر لغو شوند، شدت يافته و امريکا در پي آن است که با اعمال فشار بر ديگر کشورهاي عضو برجام خواسته خود را عملي کند. در همين راستا کاخ سفيد هفته گذشته پيش‌نويس قطعنامه تمديد تحريم‌هاي تسليحاتي ايران را به کشورهاي عضو شوراي امنيت ارايه و مذاکراتي را به منظور جلب رضايت اين کشورها براي موافقت با قطعنامه آغاز کرد. پيش‌تر دو کشور چين و روسيه مخالفت قاطع خود را در اين خصوص اعلام کرده بودند اما هنوز ترديدهايي در خصوص موضع اروپا وجود دارد. «اعتماد» براي بررسي اين موضوع با «حيدرعلي مسعودي» کارشناس مسائل امريکا و عضو هيات علمي دانشگاه شهيد بهشتي به گفت‌وگو پرداخته است که در ادامه مي‌خوانيد. تلاش امريکا براي تصويب قطعنامه جديد تحريمي عليه ايران در حوزه تمديد تحريم‌هاي تسليحاتي از چه شانسي براي پيروزي در شورا برخوردار است؟ امريکايي‌ها در هفته‌هاي اخير در حال پياده‌سازي يک سناريوي راديکال بودند تا بتوانند از طريق آن طرح تمديد تحريم‌هاي تسليحاتي عليه ايران را به نتيجه برسانند. در مقابل کشورهاي ديگر نظير روسيه، چين و کشورهاي اروپايي کوشيدند تا هريک براساس راهبردهاي خود در سياست خارجي و به فراخور وضعيت روابط‌شان با امريکا با اين تصميم ايالات متحده مخالفت کنند. به نظر مي‌رسد در اين وضعيت نقش اروپايي‌ها براي يافتن يک راه‌حل ميانه و متعادل ميان آنچه امريکايي‌ها دنبال مي‌کنند يعني طرح راديکال تمديد نامحدود تحريم تسليحاتي عليه ايران و آنچه روسيه و چين مي‌خواهند يعني لغو کامل اين تحريم‌ها بسيار مهم است. به عقيده من با توجه به موقعيتي که امروز اروپايي‌ها با آن مواجهند و سطح بالايي از بي‌اعتمادي که در حال حاضر ميان واشنگتن، مسکو و پکن وجود دارد، شانس زيادي براي به نتيجه رسيدن طرح امريکا مبني بر تمديد تحريم تسليحاتي ايران در شوراي امنيت سازمان ملل وجود ندارد. اگر فرض کنيم که با توجه به فضاي موجود و مواردي که اشاره کرديد، اين قطعنامه نتواند 9 راي کافي براي تصويب را به دست بياورد يا امريکا بداند وتوي روسيه و چين تلاش‌هايش را ناکام خواهد گذاشت، دليل پخش پيش‌نويس اين قطعنامه و سرمايه‌گذاري روي آن چيست؟ در يک سطح کلان مي‌توان اين موضوع را فراتر از مساله ايران و در چارچوب منازعات ديپلماتيک ميان امريکايي‌ها و قدرت‌هاي بزرگ ديگر نظير روسيه و چين ارزيابي کرد. نبايد فراموش کرد مرکز ثقل سياست خارجي امريکا در سال‌هاي اخير يعني از زمان روي کار آمدن دونالد ترامپ از بحث مبارزه با تروريسم به سمت سياست قدرت‌هاي بزرگ (Great Power Competition) تغيير مسير داده است. در نتيجه مي‌توان تصريح کرد که عملکردها و رفتارهاي سياست خارجي دولت ترامپ با اين کليدواژه و با محوريت رقابت قدرت‌هاي بزرگ قابل تحليل و بررسي است. به نظر من به پخش پيش‌‌نويس قطعنامه تمديد تحريم‌هاي تسليحاتي ايران نيز بايد از همين زاويه نگاه کرد و آن را نوعي ابزار چانه‌زني در سطح کلان سياست قدرت‌هاي بزرگ دانست. امريکا مي‌تواند از اين موضوع در مذاکرات احتمالي که ميان ايالات متحده و چين در جريان است، استفاده و همچنين مي‌تواند در اين شرايط کرونازده اقتصاد جهاني از انعقاد قراردادهاي سودآور نظامي ميان ايران و ديگر کشورها جلوگيري کند. همه اينها در راستاي منافع کوتاه‌مدت امريکا تعريف مي‌شود و واشنگتن مي‌تواند براي پيشبرد روابط خود با قدرت‌هاي بزرگ از ابزار تحريم تسليحاتي ايران استفاده بهينه کند. برخي منابع مي‌گويند که اين احتمال وجود دارد که اروپايي‌ها به تمديد محدود تحريم تسليحاتي ايران مثلا براي يک بازه زماني يک‌ساله ديگر راي بدهند. با توجه به آنکه لغو تحريم‌هاي تسليحاتي ايران در برجام که ضميمه قطعنامه 2231 هم شده آمده است، احتمال تحقق اين سناريو چقدر است و آيا اين حرکت اقدام در راستاي تضعيف قطعنامه‌هاي مصوب شوراي امنيت نيست؟ من احتمال تحقق آن را بعيد مي‌دانم. در حال حاضر رويکردي که از سوي چين و روسيه دنبال مي‌شود رويکرد صبر و انتظار است. به هرحال انتخابات رياست‌جمهوري ايالات متحده در ماه‌هاي آينده مطرح است و با توجه به خوش‌بيني‌هاي حداقلي که در خصوص پيروزي جو بايدن، معاون اول آقاي اوباما وجود دارد، اين انتخابات مي‌تواند نقطه عطفي در مناسبات بين‌المللي از جمله در موضوع برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) باشد. با توجه به اين موضوع به نظر مي‌رسد که چين و روسيه احتمالا نخواهند پذيرفت که تحريم تسليحاتي ايران يک سال ديگر تمديد شود چرا که اساسا ممکن است بعد از انتخابات ماه نوامبر شاهد تغييراتي جدي در شرايط پرونده هسته‌اي ايران باشيم. به همين دليل فکر مي‌کنم حتي اگر کشورهاي اروپايي چنين طرحي را داشته باشند، نمي‌توانند کشورهاي چين و روسيه را راضي کنند تا از مخالفت با آن خودداري کنند. اگر اروپا چنين طرحي را مطرح مي‌کرد و موفق مي‌شد موافقت ديگر قدرت‌ها را جلب کند، آن زمان مي‌شد گفت گامي در راستاي تضعيف قطعنامه‌هاي شوراي امنيت از سوي کشورهاي اروپايي برداشته شده است اما در حال حاضر با توجه به آگاهي اروپايي‌ها از مخالفت چين و روسيه بعيد است آنها در تلاش براي تصويب چنين طرحي برآيند و موضع سياسي خود را تضعيف کنند. دولت ترامپ تهديد کرده که اگر قطعنامه تمديد تحريم تسليحاتي ايران راي نياورد از راه ديگر که ادعاي عضويت در قطعنامه 2231 و استفاده از مکانيسم ماشه است استفاده خواهد کرد. احتمال تحقق اين مساله را تا چه اندازه مي‌دانيد؟ اين موضوع با مخالفت قاطع روسيه، چين و اتحاديه اروپا روبرو شده است و بنابراين احتمال اينکه امريکا به هدفش برسد بسيار ضعيف است. آقاي بورل مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا بارها اعلام کرده که امريکا به عنوان مشارکت‌کننده در توافق هسته‌اي محسوب نمي‌شود و از همين رو نمي‌تواند از مکانيسم‌هاي داخلي برجام استفاده کند. در طول دو سال گذشته علاوه بر فرمان اجرايي رييس‌جمهور امريکا مبني بر پايان مشارکت امريکا در توافق هسته‌اي با ايران، حداقل يک بار آقاي برايان هوک در پاسخ به سوالي مبني بر «امکان يا عدم امکان استفاده از مکانيسم ماشه از سوي امريکا» گفت که ما نمي‌توانيم اين کار را بکنيم و اين کشورهاي اروپايي هستند که براي اين منظور بايد اقدام کنند. هرچند او موضع خود را تغيير داد و امروز مرتبا ايران را تهديد به استفاده از اسنپ بک مي‌کند اما به‌طور کلي فکر مي‌کنم ايالات متحده قادر نخواهد بود تا استدلال‌هاي حقوقي لازم به منظور پيش‎برد هدف خود را فراهم کند. در سال جاري ميلادي آلمان، اندونزي، نيجر، روسيه و آفريقاي جنوبي به ترتيب رياست دوره‌اي شوراي امنيت را بر عهده خواهند داشت. روساي دوره‌اي شوراي امنيت چه تاثيري روي اين مساله مي‌توانند داشته باشند؟ شوراي امنيت محل منازعه قدرت‌هاي بزرگ است، يعني عموما اين 5 کشور عضو دايم شوراي امنيت هستند که جهت‌گيري‌ها و ريل‌گذاري حقوقي را در شورا انجام مي‌دهند. اينکه رييس دوره‌اي شوراي امنيت متمايل به کدام قدرت‌هاي بزرگ باشد، مي‌تواند تسهيلگر کار آن قدرت‌ها در رسيدن به اهداف باشد اما نمي‌توان نقشي بيش از تسهيل‌گري براي آن قائل شد. براي نمونه اگر کشوري نظير روسيه که مخالف سياست‌هاي امريکا در موضوع برجام است رياست دوره‌اي را بر عهده بگيرد، نمي‌تواند پيشبرد سياست‌هاي امريکا را ناممکن کند. کار براي امريکا به لحاظ رويه‌هاي حقوقي کمي سخت خواهد شد اما به هر صورت رييس دوره‌اي شوراي امنيت را نه مي‌توان مانع جدي بر سر راه امريکا دانست و نه مي‌توان آن را خطر جدي براي ايران ارزيابي کرد. به‌طور معمول اين 5 عضو دايم شوراي امنيت هستند که بيشترين تاثيرگذاري را در روند حقوقي يک پرونده دارند. چرا امريکا در آستانه اجلاس شوراي امنيت به سراغ کشورهاي همسايه ايران رفته و با آنها در خصوص موضوع تمديد تحريم تسليحاتي به گفت‌وگو مي‌پردازد؟ کشوري نظير امارات چه نقشي در اين زمينه مي‌تواند ايفا کند؟ در سال‌هاي اخير امريکا توانسته از برخي کشورهاي منطقه براي افزايش فشار بر ايران بهره ببرد. طي حدود يک سال گذشته در مورد امارات تغييراتي در اين زمينه اتفاق افتاده و اين کشور که پيش‌تر يکي از اضلاع فشار منطقه‌اي بر ايران بود، ديدارهايي را به صورت پنهاني با مقامات ايراني برگزار کرده است. طي اين ديدارها روزنه‌هايي براي افزايش همکاري ميان ايران و امارات به وجود آمده و آقاي برايان هوک تلاش دارد تا مانع از ايجاد خلل و روزنه در کمپين فشار حداکثري شود تا امريکا در آينده بتواند از اين ابزارها براي کشاندن ايران پاي ميز مذاکره بهره ببرد. آيا مي‌توان گفت دولت ترامپ دستاوردي انتخاباتي را در پروسه تلاش براي تمديد تحريم تسليحاتي ايران جست‌وجو مي‌کند؟ نه فقط براي موضوع تلاش براي تمديد تحريم تسليحاتي عليه ايران که براي اغلب رفتارهاي دولت ترامپ در عرصه سياست خارجي مي‌توان اين موضوع را عنوان کرد. عمده رويکردهاي دولت دونالد ترامپ در عرصه بين‌المللي رويکردهايي است که ناظر بر رويکردهاي انتخاباتي آقاي ترامپ بوده و با توجه به اينکه رييس‌جمهور امريکا در حوزه سياست خارجي دستاوردي براي ارايه به حاميانش ندارد، به‌شدت در پي آن است که دستاوردي براي خود مهيا کند. ما در موضوع تبادل زندانيان ميان ايران و امريکا شاهد بوديم که ترامپ چگونه اشتياق خود براي مذاکره و رسيدن به توافق با ايران را نشان داد. به نظر مي‌رسد موضوع تمديد تحريم تسليحاتي را نيز در همين راستا ارزيابي کرد و آن را مهم دانست چرا که موعد لغو تحريم‌ها در ماه اکتبر است و لغو آنها دقيقا پيش از برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري ايالات متحده مي‌تواند به عنوان يک شکست ديگر براي دولت ترامپ در عرصه سياست خارجي تلقي شود.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد

instagram.com/akharinkhabar