خاورمیانه در آستانه تابستانی طولانی، گرم و خطرناک

ديپلماسي ايراني/ متن پيش رو در ديپلماسي ايراني منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست دنيل برومبرگ-ريسپانسيپل استيت کرافت/ با فرا رسيدن تابستان گرم و ويروس زده 2020، به نظر مي رسد که خاورميانه به يک جعبه باروت تبديل شده که هر لحظه ممکن است در نتيجه اقدامات يا اشتباه محاسباتي طرف هاي رقيب منفجر شود. با اين حال، احتمال اينکه منطقه خاورميانه و شمال آفريقا (مِنا) به صحنه مواجهه ناخواسته نظامي تبديل شود، اندک است. رهبران منطقه که با مشکلات انساني و اقتصادي شيوع کوويد ۱۹ درگير هستند، همه توان خود را براي آرام کردن مناطق احتمالي درگيري از جمله در خليج فارس، يمن، سوريه و ليبي به کار خواهند گرفت. انتخابات آتي ايالات متحده نيز در اين وضعيت تاثير داشته است. با توجه به تاثيرات مضاعف کوويد ۱۹ و تظاهرات ضد نژاد پرستي بر موقعيت دونالد ترامپ، رهبران منطقه خاورميانه اکنون احتمال پيروزي جو بايدن، نامزد دموکرات، را در انتخابات رياست جمهوري ماه نوامبر در نظر گرفته اند. از اين رو، به نظر مي رسد که بهترين گزينه براي منطقه سعي در جهت آرام گذراندن تابستان داغ به جاي ايجاد مشکلات بيشتر، باشد. طوفان در راه است؟ به نظر مي رسد خاورميانه با يک طوفان سهمگين مواجه خواهد شد. دولت ترامپ کارزار اعمال فشار حداکثري عليه ايران را با تلاش ها براي تمديد تحريم تسليحات متعارف شوراي امنيت سازمان ملل ادامه مي دهد. ايران به اشکال گوناگون، از تهديد ناوبري در خليج فارس گرفته تا حمايت از متحدان در لبنان، عراق و يمن، به اين سياست گذاري واکنش نشان داده است. درگيري هاي داخلي در اين سه کشور به اوج خود رسيده و فشارهاي ناشي از تنش ‌هاي فرقه ‌اي، بحران اقتصادي و کوويد 19 تهديدي براي دولت ها در عراق و لبنان به شمار مي رود. در يمن هم تلاش‌ ها براي آتش ‌بس و مذاکرات حوثي-سعودي ناموفق مانده اند. اميد به دستيابي به نوعي راه حل صلح آميز در سوريه نيز چندان پررنگ نيست. در همين حال، تنش هاي نظامي در ليبي بين دولت رسمي اين کشور و ائتلاف تحت حمايت روسيه، مصر، امارات متحده عربي و اسرائيل، تشديد شده است. دولت شکننده در اسرائيل هم با دشمنان پيشين در پادشاهي هاي عرب حاشيه خليج فارس ارتباط برقرار کرده است. هر اندازه هم که رهبران امارات و عربستان از برنامه الحاق کرانه باختري به اسرائيل خشمگين باشند، ظاهرا تمايلشان به تقويت روابط با اسرائيل بيشتر از تمايلشان به حمايت از فلسطيني هاست. در چنين شرايط ناپايداري چشم انداز دور جديدي از خونريزي به ويژه در امتداد نوار غزه و اسرائيل تقويت خواهد شد و وقتي آتش درگيري روشن شود، خيلي سريع مي تواند به ديگر مناطق نيز سرايت کند. تنش هاي آمريکا و ايران در يک الگوي ثابت در نگاهي عميق تر مي توان دريافت که احتمال اقدام رهبران منطقه در جهت برهم زدن شرايط موجود که در قياس با فاجعه مواجهه نظامي براي آنها مطلوب تر به شمار مي رود، اندک است. براي نمونه، مي ‌توان به درگيري هاي مرتبط با تنش هاي متوالي بين ايالات متحده و ايران اشاره کرد. دولت ترامپ همچنان به تلاش هاي خود براي نابود کردن برجام و همچنين کارزار اعمال فشار حداکثري که اقتصاد ايران را دچار آسيب کرده، ادامه مي دهد؛ اما در هر دو جبهه همچنان ناموفق است. در مقابل، اين رويکرد ايالات متحده که بيشتر مبتني بر تاکتيک است تا يک استراتژي مشخص، شرکاي اروپايي آن را به مخالفت وا داشته است. اين مساله به ويژه در بيانيه اخير بريتانيا، فرانسه و آلمان آشکار شد: «يک صدا تاسف خود را درباره تصميم ايالات متحده به خروج از برجام و اعمال مجدد تحريم ها اعلام مي کنيم... ما به عنوان اي 3 به تعهدات خود از جمله برچيدن تحريم ها کاملا پايبند بوده و هستيم.» اين بيانيه نشان مي دهد که اروپايي ها قصد حمايت از تلاش هاي آمريکا براي تمديد تحريم تسليحاتي ايران از طريق يک قطعنامه جديد در شوراي امنيت را ندارند. بدين ترتيب، تنها چين و روسيه نيستند که به درخواست ايران براي مقاومت در برابر ايالات متحده پاسخ مي دهند. رهبران اروپايي نيز با توجه به نبود يک روند ديپلماتيک مشخص در ايالات متحده، طرف ايران را خواهند گرفت. به علاوه، اروپايي ها مي دانند که با توجه به نزديکي انتخابات رياست جمهوري آمريکا، گزينه نظامي مطرح نيست و هر گونه تهديدي در اين زمينه بيشتر يک بلوف ديپلماتيک است. شايد يک رئيس جمهوري نااميد از حمله به ايران حمايت کند، اما با توجه به اينکه تهران بهانه اي دست واشنگتن نمي دهد، براي ايالات متحده هم بهتر است خويشتن داري پيشه کند. درگيري ها در خليج فارس ششم ژوئن سومين سالروز تحريم هوايي، زميني و دريايي قطر توسط عربستان سعودي، امارات متحده عربي، بحرين و مصر بود. يکي از دلايل اين تحريم مجازات قطر به دليل حفظ روابط ديپلماتيک و تجاري با ايران بود. عربستان سعودي و امارات مي خواستند با تحت فشار گذاشتن قطر، عزم خود را براي مقابله با نفوذ ايراني به ايران و حتي ايالات متحده نشان دهند. ترامپ ابتدا از اين رويکرد حمايت کرد، اما پس از آنکه مشاورانش اهميت قطر را در استراتژي امنيتي خليج فارس يادآور شدند، رفتار خود را تغيير داد. ايالات متحده در سال 2018 از ايجاد گفتمان استراتژيک قطر-ايالات متحده حمايت کرد و در زمينه اقتصادي هم در صدد يافتن راه هايي براي دور زدن تحريم ها برآمد. در ميانه فشارهاي اماراتي و سعودي، قطر حتي پيشنهاد ميانجي گري در درگيري بين ايالات متحده و ايران را مطرح کرد تا نشان دهد چطور در حفظ روابط نزديک با دو قدرت رقيب موفق عمل کرده است. قطر پس از خروج از اوپک و به تعليق درآوردن مذاکرات براي پايان دادن به بحران خليج فارس، احتمالا در گام بعدي از شوراي همکاري خليج فارس خارج خواهد شد. مسئوليت مضاعف رهبران منطقه مِنا يه صحنه تقابل گروه هايي تبديل شده که هنوز پتانسيل خود را براي درگيري به طور کامل نشان نداده اند. پيش بيني عمومي اين است که در اين تابستان داغ مشکلات همه گيري کرونا و صحنه بي ثبات سياسي در ايالات متحده، همه طرفين تلاش خود را براي حذر از درگيري به کار مي گيرند. اگرچه اين تابستان بالقوه خطرناک به شمار مي رود، مسئوليت رهبران منطقه اين است که به طور همزمان در دو مسير تلاش کنند: اول اينکه با آشفتگي هاي احتمالي جسورانه برخورد کنند و دوم اينکه در جهت يافتن راه هايي براي سازش و محافظت از منافع کشور و مردم در صلح و ثبات منطقه اي گام بردارند.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد

instagram.com/akharinkhabar