دنياي اقتصاد/ متن پيش رو در دنياي اقتصاد منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
هفتهاي که گذشت، در برابر چشمان ترامپ، روسيه و چين بهطرز موثري نظم جهاني آينده را به سود خود تنظيم کردند. اين دو با همديگر اين کار را نکردند اما آنها از فضاي غير مطمئن و غيرقابل پيشبيني که به کمک ترامپ خلق شده است، نهايت استفاده را کردند. نيک رابرتسون تحليلگر سيانان در يادداشتي به بيتفاوتي ترامپ در باب دو اقدام روسيه و چين پرداخته و پيشرويهاي اخير اين دو کشور را نتيجه بيعملي دولت ترامپ ميداند. او نوشت: هنوز مشخص نيست که رئيسجمهور بعدي آمريکا- اگر فردي غير از ترامپ باشد- ميتواند عواقب اين هفته را پس بزند يا نه؛ جايي که پوتين در روسيه و شي جينپينگ در چين کنترل کامل قدرت را در دست گرفتند تا با قاطعيت بيشتري عمل کنند. به عبارت ديگر ترامپ يک نشان ماندگار در دنيا ايجاد کرد که ممکن است اصلا به سود جهان نباشد.
تصادفي نيست که پوتين و شي جاي پاي خود را سريعتر محکم کنند؛ چرا که احتمال ميدهند دونالد ترامپ رئيسجمهور تکدورهاي باشد. در هفتهاي که گذشت در همه پرسي تجديدنظر قانون اساسي در روسيه، همان طور که پيشبيني ميشد پوتين توانست بهطرز موثري خود را رئيسجمهور مادامالعمر کند، آنچنان که شي جينپينگ با اقدامات بيپروايانه خود تحت عنوان قانون جديد امنيت ملي، دولتشهر هنگکنگ را بيش از پيش تحت کنترل چين در آورد، در حالي که به آمريکا، کانادا، استراليا و بريتانيا گفته که اين مساله داخلي است و اجازه دخالت نميدهد.
به نظر ميرسد هر دو به اين نتيجه رسيده بودند که آمريکا نه اراده و نه توان مقاومت در برابر خواستههاي آنها دارد. در واقع همين هفته پيش بود که فاش شد روسيه به شبهنظاميان افغاني براي کشتن سربازان آمريکايي پول ميداده است و کاخ سفيد نيز در تقلا بود تا يک واکنش مناسب به اين ادعا بدهد. البته روسيه و طالبان هر دو اين ادعا را تکذيب کردند.هفته گذشته ديويد ايگناتيوس، در واشنگتن پست نوشت: «پوتين در حال انتقام گرفتن است. پوتين بر اين باور است که آمريکا کشور سابق وي، يعني اتحاد جماهير شوروي را نابود کرده است. رئيسجمهوري روسيه دوست دارد آمريکا اين درد را حس کند. او اکنون زمان زيادي براي انتقام بيشتر دارد. »
بنابر گفتههاي سارا متيوز، معاون مطبوعاتي کاخ سفيد، ترامپ يک مذاکرهکننده در کلاس جهاني است که همواره به سود آمريکا در صحنه جهاني ميانديشد. اما کارل برنستاين يکي از مقامات سابق آمريکا در گفتوگو با سيانان خلاف اين نظر را دارد. آنها فکر ميکنند که ترامپ در مورد توانايي خود درباره متقاعد کردن ساير رهبران جهان در جهت برنامههاي کارياش دچار توهم است. آنها فکر ميکنند که ترامپ ميتواند با خوشزباني، زبانبازي يا تهديد، ساير رهبران دنيا را سرسپرده اراده خويش کند. اما يکي از منابع به برنستاين گفته است که پوتين بهتر از او (ترامپ) بازي ميکند. توجه ترامپ به رهبران اقتداگرا و بيتوجهياش به تاريخ و عدم آمادگياش منافع ملي آمريکا را به خطر انداخته است. حالا چه اينکه پوتين انتقام ميگيرد يا تصميم شي نقش توافق بريتانيا و اين کشور در سال ۱۹۸۴ باشد، هر دو رهبر از اين دوران بهترين استفاده را کردهاند.
به سه سال گذشته بازگرديد. يک روز پس از اينکه ترامپ، جيمز کومي را از مديريت افبيآي برکنار کرد، سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه، مهمان ترامپ در اتاق بيضي شکل شد. کومي در حال تحقيق روي پروندهاي موسوم به دخالت روسيه در انتخابات سال ۲۰۱۶ بود. يک عکاس رسمي روسيه که در اين برنامه حضور داشت، گفت که ترامپ رسما به مهمانان خود گفت وي کومي را اخراج کرده است؛ چرا که وي يک ديوانه واقعي بوده و کارهاي احمقانه انجام ميداده است.
دو ماه بعد ترامپ، پوتين را در حاشيه اجلاس گروه بيست ديد، آن هم به تنهايي. کاخ سفيد در شيپور دميد که ديدار با همتاي روس موفقيتآميز بود و آتشبس در سوريه را برجسته کردند. روسيه اما اين توافق را به منظور جلوگيري از درگيري بيشتر پذيرفت اما اين فرصتي را براي روسها فراهم آورد که از دولت اسد حمايت بيشتري کنند و يکايک منطقهها را از دست شورشيان خارج کنند. ترامپ ميتوانست اعتراض کند، توافقنامه را از بين ببرد يا يک سياست جديد در سوريه پياده کند تا از نفوذ روسيه در خاورميانه بکاهد. در عوض ترجيح داد دروغ روسها را باور کند.
اين موضوع تکراري است. جان بولتون، مشاور سابق امنيت ملي آمريکا در کتاب خاطرات خود با عنوان اتاقي که در آن اتفاق افتاد، نوشته است: ترامپ در سال ۲۰۱۸ در هلسينکي با پوتين ديدار داشت. پوتين پس از اينکه ترامپ قبول کرد که روسيه در انتخابات سال ۲۰۱۶ هيچ دخالتي نداشته است، بهطرز ناخوشايندي خنديد. خيلي سريع به سال جاري رسيديم؛ سالي که پوتين ۲۰ سال حضور خود در قدرت را جشن گرفته است. اما او براي ماندگاري بيشتر نياز به اصلاح قانون اساسي داشت. به نظر ميرسد بهرغم تشديد تحريمهاي روسيه توسط آمريکا و بريتانيا به خاطر تصرف بخشي از اوکراين و حمله بيولوژيکي به جاسوس سابق روسيه در انگلستان، پوتين به اين نتيجه رسيده بود که ترامپ به دليل کاري که در خانه خود انجام خواهد داد، فشار وارد نخواهد آورد.
او درست پيشبيني کرده بود. حالا او در عمل رئيسجمهوري مادامالعمر روسيه به حساب ميآيد و اميدوار است که جا پاي رهبران سابق شوروي بگذارد. تجربه شي با ترامپ متفاوت بوده است. درگيري در جنگ تجاري، وي را مجبور کرد که اهداف واقعي ترامپ را از نو مورد بررسي قرار دهد: درباره پول، مسائل مربوط به حقوق بشر مانند اويغورها يا هنگکنگ و به سادگي متوقف کردن ظهور ابرقدرت بعدي جهان.
رابرتسون مينويسد: دو سال پيش، در يک برنامه تجاري و پيمانکاري که يک شام کاري بود، من در کنار سفير سابق نشسته بودم. جنگ تجاري تازه شعلهور شده بود اما تعرفههاي جديدي براي پنلهاي خورشيدي چين، ماشين لباسشويي، فولاد و سويا تعيين شده بود. آن ديپلمات که چندين سال نيز در اروپا زندگي کرده بود، آن روز به من گفت که آمريکا عامدانه قصد دارد چين را از جايگاه درست خود در زمينه فناوريهاي پيشرفته و هايتک محروم کند. حالا که به سخن آن روز وي ميانديشم، ميبينم که درست پيشبيني کرده بود و ترامپ متحدان خود را متقاعد کرده است که از فناوريهاي شرکت هوآوي در توسعه نسل پنجم اينترنت گوشي استفاده نکنند. اما متحدان کمتر تمايل دارند که نه بگويند و آن نيز دو دليل دارد: يک قدرت تجاري چين و ديگري نيز رابطه خراب شده متحدان با آمريکا.
يک منبع به برنستاين گفته است، در هفتهاي که گذشت آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان در تماس تلفني تاکتيکهاي برخورد آمريکا با چين را نپذيرفته و گفته است که ۲۷ کشور اروپايي خود به اندازه کافي از اين وزن برخوردار هستند تا در مورد توافق تجاري با چين تصميم بگيرند.
در حالي که ترامپ بهخاطر رويارويي با چين در قبال سياستهاي تجاري، جاسوسي تجاري و سرقت از مالکيت معنوي مورد تحسين واقع ميشود اما به دليل استفاده از تاکتيکهاي نامناسب مورد انتقاد است. رابرت بلک ويل در تحليلي براي شوراي روابط خارجي نوشت: «اکنون چالش رئيسجمهور و جانشين وي متقاعد کردن پکن از طريق افزايش قدرت آمريکا در آسيا و تشکيل اتحادهاي قدرتمند در اين منطقه است تا با کمک متحدان و دوستان واشنگتن به شدت با اقدامات بيثباتکننده چيني مقابله شود.
تمامي اينها مورد محاسبه شي جينپينگ قرار خواهد گرفت؛ اينکه ترامپ قصد دارد تا تهديدي براي چين ظهور کرده باشد يا اينکه نقش يک دشمن با هوش را ايفا کند. به نظر ميرسد شي بيشتر روي مورد دوم حساب باز کرده است. براي همين تصميم گرفت تا هنگکنگ را بيشتر در چنبره خود داشته باشد تا از اين طريق فشار بيشتري به غرب وارد آورد.
قانون امنيت ملي جديد هنگکنگ که هفته گذشته تصويب شد، بلافاصله در اين دولتشهر به اجرا در آمد. اين قانون نقض توافق سال ۱۹۸۴ است که بين بريتانيا و چين منعقد شده است. سوال مورخان در آينده اين نيست که اقدامات ترامپ در تصميمات پوتين و شي تا چه حد موثر است، بلکه اين سوال را خواهند پرسيد که توهمات ترامپ تا چه حد جهان را به سود آن دو رقم زد.
بازار