وطن امروز/ متن پيش رو در وطن امروز منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
خشم نمايندگان از خلافگوييهاي ظريف قابل درک است اما مجلس بايد با وزانت و متانت و به دور از جنجال، بانيان وضعيت اقتصادي موجود را استنطاق کند
گروه سياسي: نخستين حضور وزير امور خارجه در صحن مجلس يازدهم خالي از حاشيه نبود و محمدجواد ظريف سعي کرد با طرح مواضعي تکراري و تغيير دادن فضاي عمومي جلسه، طرح بحث اصلي را به چالش بکشد.
روز گذشته ظريف براي ارائه گزارشي درباره تحولات بينالمللي و سياست خارجي ميهمان مجلس بود؛ ميهماني که از قضا بخش اصلي سخنان خود را معطوف به بازتعريف ميزبان خود در قالب دوگانههاي سياسي کرد. از همين جهت مواجهه ظريف با نمايندگان منتقدي که نسبت به عملکرد دستگاه سياست خارجي اعتراضاتي داشتند بيش از هميشه يادآور نوع مواجهه دولت روحاني با منتقدان توافق هستهاي بود.
ظريف در حالي روز گذشته بار ديگر از برجام به عنوان يک سند افتخار ياد کرد که اين بار اثبات ادعاي خود را به آينده و تاريخ حواله داد و گفت: دوستان عزيز! آمريکا را قدرقدرت ندانيم. برجام تحميلي بر آمريکا بود. انشاءالله تاريخ و آينده نشان خواهد داد. برجام سند افتخار ايران است و همواره خواهد بود و در تاريخ اين کشور ثبت خواهد شد. با اين حال، او بخش قابل توجهي از سخنانش را صرف حمله به نمايندگان معترض، با نيت عصباني کردنشان کرد و تلاش کرد از دل اين جو متشنج و صداي اعتراض نمايندگان با ايجاد حواشي سياسي از پاسخ به انتقادات عبور کند. در اين ميان يکي از بخشهاي قابل تامل صحبتهاي روز گذشته ظريف را ميتوان سخنان او در زمينه عدم برخورد جناحي با مسائل سياست خارجي دانست. وزير امور خارجه در اين باره اظهار داشت: سياست خارجي حوزه دعواي جناحي و گروهي نيست. به همين دليل سياست خارجي در قانون اساسي در حوزه اختيارات مقام معظم رهبري است و سياستهاي کلي نظام در حوزه سياست خارجي را مقام معظم رهبري تعيين ميکنند. اين يعني اجتناب از دوگانهسازي و دعواي داخلي در حوزه سياست خارجي. وي در ادامه افزود: ما در خدمت شما هستيم، چرا که ديدگاه جناحي و حزبي نداريم، چرا که وزارت امور خارجه حزبي نيست و جناحي شدن به معني پايان عضويت در وزارت امور خارجه است. ظريف در بخش ديگري از سخنان خود، با حمله به نمايندگاني که از عملکرد او در زمينه سوءاستفاده از سياست خارجي در جهت مسائل داخلي انتقاد کرده بودند، گفت: آمديم اينجا با هم آينده بهتري براي کشور بسازيم. رهبر معظم انقلاب فرمودند اگر شما هم خوانده بوديد و گزارش ملاقاتهاي ظريف و برخوردهاي او را با آن طرف ديده بوديد، شما هم او را شجاع، انقلابي و صادق ميدانستيد. بنابراين آنچه اتفاق افتاد آن نبود که شما گفتيد؛ من هيچگاه مسائل داخلي را به خارج نبردم.
تاکيد چند باره ظريف بر اين مسأله در حالي است که شواهد متعددي مويد رويه ثابت او در وامگيري از مسائل سياست خارجي براي پيگيري اهداف و منافع جناحي است. پيش از اين «وطن امروز» در چند متن تفصيلي از جمله گزارش «ملي باش» در 27 آذر سال97 به انتقاد از اين رويه پرداخته و برخي مصاديق اين رفتار ظريف را تشريح و بازخواني کرده بود. مصاديقي که گواهي روشن مبني بر تلاش هدفمند ظريف در 2 دهه اخير براي هدايت سياست خارجي کشورمان در جهت منافع سياسي اصلاحطلبان است.
اصرار انتخاباتي به البرادعي
نخستين و مشهورترين تصوير افکارعمومي از تلاش ظريف براي وامگيري از سياست خارجي به نفع منافع جناحي به حاشيه يکي از مذاکرات شخصي او با محمدالبرادعي، مديرکل وقت آژانس بينالمللي انرژي اتمي بازميگردد. پس از مذاکرات هستهاي سعدآباد به رياست حسن روحاني که دبير وقت شوراي عالي امنيت ملي بود و پذيرش تعليق داوطلبانه از سوي دولت اصلاحات، مقرر شد آژانس بينالمللي انرژي اتمي تفسير خود از موضوع تعليق را ارائه کند. در چنين فضايي محمدجواد ظريف که يکي از اعضاي تيم مذاکرهکننده وقت بود در حاشيه يکي از جلسات مذاکراتي با مديرکل وقت آژانس بينالمللي انرژي اتمي به طرح بحث نتيجه شکست مذاکرات بر سرنوشت سياسي اصلاحطلبان پرداخت که بعدها با منتشر شدن فيلم بخشي از اين گفتوگوي غيررسمي، محتواي سخنان وي مشخص شد. ظريف در بخشي از گفتوگوي خود با البرادعي گفته بود: «بسياري از کانديداهاي انتخابات رياست جمهوري (انتخابات رياستجمهوري 84) از شکست مذاکرات ما سود ميبرند. آنها موفقيتي در اين گفتوگوها نميبينند، از طرفي آنها آدمهاي پرنفوذي هم هستند. اعتبار اروپاييها و مذاکرهکنندگان ايراني هر دو در ايران از دست رفته است. اين تنها مشکل اعتماد به آنها نبود؛ اين مشکل اعتماد به جبهه ما هم بود. اعتماد به نوع اعتبار ما در خانه».
فيلم اين سخنان ظريف که چند سال پس از مذاکرات يادشده منتشر شد به عنوان نخستين شاهد مثال از سوءاستفاده ابزاري وزير امور خارجه از مذاکرات بينالمللي در راستاي منافع جناحي شناخته شد. ظريف بعدها در حاشيه مذاکرات وين ۶، اين بار با انتشار يک ويدئو، يک بار ديگر دغدغههاي خود از شکست مذاکرات را مطرح کرد! او در اين فيلم گفت: «ما ميتوانستيم مساله هستهاي را در سال ۸۴ حلوفصل کنيم ولي در آن زمان حرف من را باور نميکردند، وقتي ميگفتم ايرانيها به فشار حساسيت دارند، دولت بوش اصرار داشت ما غنيسازي را به کلي رها کنيم... با نزديک شدن به ۲۹ تير من يک بار ديگر احساس نياز ميکنم که هشدار دهم و بگويم بازي شاهين- قمري به اميد گرفتن امتياز در لحظه آخر، نميتواند نتيجهاي بهتر از سال ۸۴ بدهد».
از واشنگتن تا بهارستان
با روي کار آمدن دولت حسن روحاني و انتخاب محمدجواد ظريف به عنوان وزير امور خارجه و متعاقب آن پيگيري مذاکرات هستهاي توسط وي، فضاي عمومي شاهد تلاشهاي متعدد او براي سوءاستفاده از موقعيت ويژهاش به نفع مناسبات جناحي بود. در همين زمينه سخنان ظريف در شوراي روابط خارجي آمريکا در سال93 تکرار غليظتري از راهي بود که او يک بار با البرادعي امتحانش کرده بود. ظريف در حاشيه اين جلسه و در پاسخ به هاله اسفندياري که از او پيرامون نتايج داخلي شکست مذاکرات هستهاي پرسيده بود، با طرح فرصت محدود 16ماهه تا انتخابات دوره دهم مجلس شوراي اسلامي، عدم همراهي طرفهاي غربي را مساوي با شکست اصلاحطلبان دانسته و گفته بود: «بيترديد همين طور است، زيرا ما روندي را شروع کرديم که هدف آن تغيير فضاي سياست خارجي کشور است. اگر با وجود تلاشهاي ما براي تعامل، اين تلاشها بينتيجه بماند، مردم ايران اين فرصت را خواهند داشت تا 16 ماه ديگر که انتخابات پارلماني در ايران برگزار ميشود، به اين عملکرد ما [با آراي خود] پاسخ دهند. قبلا در تعامل و مذاکرات درباره توافق هستهاي با جامعه بينالمللي در سالهاي 2004 و 2005 توافقهايي کرديم که تلاش ما براي عملکرد شفاف، از جانب اتحاديه اروپايي رد شد، البته بايد توجه داشت که اتحاديه اروپايي به تنهايي فعاليت نميکرد و افرادي در کاخ سفيد و وزارت خارجه آمريکا مانع هرگونه توافق شدند. همين طور که حالا هم کساني هستند که نميخواهند هيچگونه توافقي حاصل شود، قطع نظر از اينکه مفاد آن چه باشد. در آن زمان مردم با انتخاب رئيسجمهوري متفاوت [احمدينژاد] به دليل شکست [در مذاکرات] به ما پاداش دادند که مرا هم زود بازنشسته کرد. حالا بار ديگر من زنده شدهام. به نظر من جامعه بينالمللي و بويژه غرب در انتقال پيامي که ميخواهد به ايران منتقل کند بايد بسيار دقت کند. بايد ديد تعامل از جانب ايران و تلاش ايران براي نگاه به آينده داشتن، با پاسخ مثبت مواجه ميشود يا اينکه بار ديگر رد ميشود. من فکر ميکنم مردم ايران پاسخ خود را در صندوقهاي رأي نشان خواهند داد».
تريبون ديپلماتيک اصلاحات
16 ماه بعد، پيروزي اصلاحطلبان در انتخاباتي که ظريف اهميت آن را در حاشيه جلسه شوراي روابط خارجي آمريکا مطرح کرده بود، فضاي داخلي را بيش از پيش مطلوب دولت روحاني و دستگاه سياست خارجه آن کرد؛ تشکيل مجلسي که اکثريت آن را نمايندگاني تشکيل ميدادند که حمايت از طرحهاي دولت را بخشي از وظيفه خود تعريف ميکردند.
در چنين فضايي منتخبان اصلاحطلب راهيافته به مجلس نخستين جلسه خود را در مسجد سلمان فارسي نهاد رياست جمهوري و با حضور محمدجواد ظريف که پيروزي خود را مديون او ميدانستند برگزار کردند! وي در بخشي از سخنان خود خطاب به ساکنان جديد بهارستان با اشاره به اهداف برجام گفت: نتيجه اين همه مقاومت مردم و حضور شکوهمند در انتخابات 92 و مجددا در انتخابات 94 و ارديبهشت 95 نبايد صرفا براي واردات کالا باشد و براي اينکه چنين هدفي حاصل شود سرمايهگذاران خارجي بايد مطمئن شوند ايران شريکي امن و درازمدت است. به همين دليل ما نيازمنديم شرايط را بشناسيم و آب به آسياب دشمنان نريزيم. ظريف در ادامه عنوان کرد: يقين دارم با مجلس خوبي که با حضور مردم ساخته شده، قوه مقننه در کنار دولت خواهد بود و ما به کمک، همدلي و انتقادات سازنده دل بستهايم. ما نياز داريم از شما نقد منصفانه بشنويم و نياز داريم تذکرات جناحها به سوي ما سرازير شود، البته نه به اندازه مجلس قبل.
ظريف که برخلاف عرف رايج ديپلماتيک براي خود نقش يک بازيگر جناحي را ايفا ميکرد و به شکل رسمي خود را تبديل به سخنگوي يک جناح سياسي خاص کرده بود، اين رويه را آذر سال 97 با حضور در چهارمين نشست حزب نداي ايرانيان تکرار کرد. ظريف در اين نشست در مواضعي عجيب با استفاده از لقب «دلواپسان» که کليدواژه سياسي و رسانهاي اصلاحطلبان براي مورد خطاب قرار دادن منتقدان دولت بود، آنها را بهعنوان جرياني که غرب را مرکز جهان ميدانند مورد شماتت قرار داد!
زير پا گذاشتن اصل بيطرفي وزير امور خارجه در امور داخلي حتي با انتقاد برخي رسانههاي اصلاحطلب که ميانه خوبي با حزب نداي ايرانيان نداشتند همراه شد.
سفر انتخاباتي شخصي!
يکي ديگر از اقدامات غيرحرفهاي ظريف در جريان انتخابات رياست جمهوري سال 96 و همراهي با روحاني در جريان سفر تبليغاتي اصفهان بود. در حالي که مطابق قانون، کارکنان وزارت امور خارجه حق عضويت در احزاب و فعاليت انتخاباتي ندارند، ظريف دست به اين اقدام زد. بهرام قاسمي، سخنگوي وقت وزارت امور خارجه در توجيه اقدام ظريف گفت: وزارت امور خارجه طبق اساسنامه خود عمل ميکند که بر اساس آن هيچ يک از اعضا و کارکنان نبايد دخيل در هيچ حزب و گروهي باشند. سفر ظريف نيز به عنوان وزير امور خارجه شمرده نشده و شخصي بوده و ايشان از هيأتدولت مرخصي گرفتند، ضمناً هزينه سفر را نيز خودشان پرداخت کردند.
پاس گل پولشويي
طرح شدن لوايح مرتبط با FATF با واکنش و نظرات متفاوتي در فضاي داخلي کشورمان همراه شد. نظر مثبت جريان غربگرا نسبت به اين لوايح و پذيرش آن، در مقابل انتقادات جريان انقلابي نسبت به ماهيت و نتيجه پذيرش اين لوايح تبديل به يکي از موضوعات مورد بحث در فضاي داخلي کشور شد. در اين ميان مجموعه دولت و شخص ظريف که از موافقان تصويب اين لوايح بود در سخناني عجيب بار ديگر با قرباني کردن مصالح داخلي، هدف سياسي خود را پيگيري کرد.
ظريف در گفتوگويي که 20 آبان 97 با خبرآنلاين داشت در اين زمينه گفت: بالاخره پولشويي يک واقعيت در کشور ماست و خيليها از پولشويي منفعت ميبرند. من نميخواهم اين پولشويي را به جايي نسبت دهم اما جاهايي که هزاران ميليارد پولشويي ميکنند حتما آنقدر توان مالي دارند که دهها و صدها ميليارد هزينه تبليغات و فضاسازي کنند. وي در ادامه با بيان اينکه مجموع بودجه وزارت امور خارجه کمتر از بودجه برخي دستگاههاي منتقد دولت است، گفت: من هيچ دستگاهي را متهم نميکنم. من افرادي را که در اين قضيه منافع دارند، پشت القاي اين تصورات ميدانم.
ادعاهاي ظريف پاي او را به صحن مجلس باز کرد تا پاسخگوي سخنانش که مويد گزارههاي دولتهاي غربي بود باشد. ظريف در پاسخ به سوال نمايندگان گفت در مجامع بينالمللي و در مذاکرات خود با نمايندگان ديگر کشورها درباره لوايح مرتبط با پولشويي، مخالفان تصويب FATF در ايران را گروه فشاري عنوان ميکنند که از عدم تصويب اين لوايح منفعت مادي دارند. ظريف در اظهارات خود در مجلس در اين باره گفته بود: اتهامي که به جمهوري اسلامي ميبندند آن است که نميخواهد به اين کنوانسيونها بپيوندد، چون نميخواهد با پولشويي و تروريسم مقابله کند. من در پاسخ گفتهام که «گروههاي فشاري» هستند که منافع شخصي دارند. اين موضوع را به وضوح ميتوانيد در دادگاه سلطان سکه و ساير دادگاهها ببينيد که چه چيزي درباره پولشويي گفتهاند.
بازار