دنياي اقتصاد/ متن پيش رو در دنياي اقتصاد منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
فاطمه اسماعيلي/ ميانگين سهام شناور آزاد شرکتهاي فعال در بازار سهام هرچند نسبت به گذشته افزايش داشته، اما همچنان از معيارهاي جهاني فاصله زيادي دارد. بررسيهاي «دنياياقتصاد» نشان ميدهد در حال حاضر کمتر از ۲۱ درصد از مجموع سهام شرکتهاي حاضر در بازار سهام بهصورت شناور بوده و در مقابل ۷۹ درصد از سهام در اختيار سهامداران عمده قرار دارد. در اين ميان سياستگذار ميتواند با افزايش شناوري سهام به ۳۰ درصد، معادل عرضه اوليه ۴ شرکت در مقياس شستا، طرف عرضه در بازار سهام را تقويت کند.
يکي از وعدههاي سکاندار جديد بورس، افزايش سهام شناور بازار سهام به بيش از ۳۰ درصد است. اين در حالي است که بررسيهاي «دنياي اقتصاد» از سهام شناور شرکتهاي سهامي نشان ميدهد مالکيت بخش عمدهاي از سهام شرکتهاي پذيرفته شده در بورس و فرابورس در اختيار سهامداران عمده يا فعالان حقوقي دولتي و شبهدولتي (تامين اجتماعي، سهام عدالت، صندوقهاي بازنشستگي، بيمهها و...) قرار دارد. بر اساس آخرين بررسيهاي به عمل آمده از ۴۵۴ شرکت حاضر در بازار سهام، کل سهام منتشرشده شرکتها معادل ۳ هزار و ۶۰۲ ميليارد و ۷۱۸ ميليون سهم است. شايد باور اين نکته سخت باشد که از اين تعداد سهام منتشرشده حداکثر ۹/ ۲۰ درصد يعني حدود ۷۵۴ ميليارد و ۴۵۲ ميليون سهم بهعنوان سهام شناور آزاد در اين بازار شناسايي شده و قابليت معامله در بازار سهام را دارند. به عبارتي ديگر بيش از ۷۹ درصد سهام در بورس تهران در اختيار مالکان عمده است که با اهداف مديريتي نگهداري ميشود. هر چند اين مهم در مقايسه با سالهاي گذشته رشد محسوسي را ثبت کرده است اما همچنان تا ايدهآل فاصله زيادي دارد. بررسيها نشان ميدهد در بورسهاي پيشرفته دنيا ميزان مالکيت سهامداران عمده در بازار سهام کمتر از ۱۰ درصد است. از اين رو براي رسيدن به افزايش شناوري سهام به ۳۰ درصد، لازم است تا ۳۲۶ ميليارد و ۳۶۳ ميليون سهم ديگر در بازار سهام قابل معامله شود که معادل چهار شرکت در مقياس «شستا» است. از اين رو به راحتي و از طريق عرضههاي اوليه شرکتهاي کوچک نميتوان اين هدف را محقق کرد و شايد مناسبترين راهکار براي تقويت کفه عرضه، افزايش سهام شناور آزاد در شرکتهاي موجود و متقاضيان ورود (عرضه اوليهها)، استفاده از تجربيات بينالمللي براي کاستن از جذابيت اين منافع شخصي و محدود کردن قدرت مداخله سهامدار عمده است.
افزايش سهام شناور يا عرضه اوليه؟
در حال حاضر شايد يکي از مهمترين چالشهاي بورس تهران مالکيت بالاي سهامدار عمده به دليل سهام شناوري پايين شرکتها است. در اين ميان سياستگذار در راستاي افزايش عمق بازار به عرضه سهام شرکتهاي کوچک بورسي اکتفا کرده است. اين در حالي است که براي رسيدن سهام شناور آزاد به ۳۰ درصد که البته همچنان با استانداردهاي بينالمللي فاصله قابل توجهي دارد، لازم است تا سهام حداقل چهار شرکت با مقياس «شستا» در بازار سهام عرضه شود. اين در حالي است که ميتوان اين مهم را با افزايش شناوري سهام در شرکتهاي موجود در بورس و فرابورس جبران کرد.
۶۳ درصد بورسيها با سهام شناور کمتر از ۳۰ درصد
بر اساس آخرين محاسبات مربوط به دوره يکساله منتهي به پايان سال گذشته، درصد سهام شناور آزاد شرکتهاي پذيرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران به حدود ۲/ ۲۱درصد رسيده است. آمار سهام شناور آزاد شرکتهاي بورسي حکايت از آن دارد که در ميان ۳۳۴ شرکت مورد بررسي، ۲۱۲ شرکت داراي سهام شناور آزاد کمتر از ۳۰ درصد هستند و در مقابل ۴۲ شرکت بورسي سهام شناوري بيش از ۵۰ درصد دارند. در اين ميان شرکتهاي تامين ماسه و بورس کالاي ايران با ۱۰۰ درصد سهام شناور آزاد در رتبه اول قرار گرفتهاند و پس از آن به ترتيب ۹۲ و ۸/ ۸۸ درصد از سهام شرکتهاي بانک خاورميانه و بورس اوراق بهادار تهران قابليت معامله در بازار سهام را دارند. در حال حاضر بر اساس قوانين موجود، حداقل ميزان سهام شناور آزاد در بورس تهران ۱۰ درصد براي شرکتهاي پذيرفتهشده در بازار دوم تعيين شده و اين حد نصاب در تابلوي فرعي و اصلي بازار اول به ترتيب ۱۵ و ۲۰ درصد است. اين در حالي است که گزارش پيشرو نشان ميدهد در حال حاضر ۳۱ شرکت بورسي، کمتر از ۱۰ درصد از سهام خود را بهعنوان سهام شناور آزاد قرار دادهاند. در قعر اين ليست شرکت سيمان دشتستان قرار ميگيرد که تنها حدود يک درصد از سهامش در بورس قابل معامله است.
وضعيت سهام شناور آزاد صنايع بورسي
نگاهي به درصد سهام شناور آزاد صنايع ۳۸گانه بورسي نشان ميدهد تا پايان سال گذشته، گروه استخراج ساير معادن با تکنماد «کماسه» و سهم ۱۰۰ درصدي، بيشترين ميزان سهام آزاد شناور در بورس تهران را در اختيار دارند. گروه محصولات کاغذي و ساير محصولات کاني غيرفلزي نيز به ترتيب با ۳۵/ ۷۱ و ۱۲/ ۴۷ درصد سهام شناور آزاد در رتبههاي بعدي اين ردهبندي قرار گرفتند. کمترين ميزان سهام شناور آزاد نيز به گروه محصولات چرمي با تکسهم «وملي» و ۵/ ۳ درصد سهم قابل معامله اختصاص دارد. در اين ميان بررسيها نشان ميدهد ۷۶ درصد از گروههاي بورسي سهام شناوري کمتر از ۳۰ درصد دارند.
سهام شناور فرابورس کمتر از ۲۰ درصد
بر اساس آخرين محاسبات مربوط به دوره يکساله منتهي به پايان سال گذشته، درصد سهام شناور آزاد شرکتهاي پذيرفته شده در فرابورس ايران حدود ۸/ ۱۸ درصد برآورد ميشود. آمار سهام شناور آزاد شرکتهاي فرابورسي حکايت از آن دارد که در ميان ۱۲۰ شرکت مورد بررسي، ۷۸ شرکت داراي سهام شناور آزاد کمتر از ۳۰ درصد هستند و در مقابل ۱۱ شرکت فرابورسي سهام شناوري بيش از ۵۰ درصد دارند. در اين ميان شرکت صنايع فولاد آلياژي يزد با ۱۰۰ درصد سهام شناور آزاد در رتبه اول قرار گرفتهاند و پس از آن به ترتيب ۹۶ و ۸۶ درصد از سهام شرکتهاي سيمان لار سبزوار و سرمايهگذاري توسعه و عمران استان کرمان قابليت معامله در بازار سهام را دارند. همچنين در حال حاضر ۳۱ شرکت فرابورسي، کمتر از ۱۰ درصد از سهام خود را بهعنوان سهام شناور آزاد قرار دادهاند. در قعر اين ليست شرکت سيمان دشتستان قرار ميگيرد که تنها حدود يک درصد از سهامش در فرابورس قابل معامله است.
بازار