طالبان علیه طالبان

دنياي اقتصاد/ متن پيش رو در دنياي اقتصاد منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست در مذاکرات دوحه و کابل، رهبران طالبان لحني آشتي‌جويانه اتخاذ کردند. آنها مي‌گويند مسائل حقوق بشري، دموکراسي و تقسيم قدرت مسائلي‌ «باز» براي بحث هستند و طي مذاکرات صلح با دولت افغانستان روي آن کار خواهد شد. اما در اينجا، در يکي از مناطق تحت کنترل اين گروه در شرق افغانستان، فرماندهان طالبان و مبارزان اين گروه نه‌تنها صحبتي از صلح به ميان نمي‌آورند؛ بلکه ورد زبانشان همواره سرنگوني دولت افغانستان در کابل است. آنها از «پيروزي نظامي» و نبرد سخت با نيروهاي آمريکايي در کشور سخن مي‌گويند. «سوزانه جورج» و «عزيز تصل» در گزارش ۱۲ ژوئيه براي واشنگتن‌پست نوشتند، اگر اوضاع چنين پيش برود معلوم نيست آينده افغانستان به چه سويي برود. «ياسر»، يک مبارز ۲۶ ساله طالبان از منطقه «مره وره» که اظهارنظراتش از سوي فرمانده‌اش و ديگران در منطقه بازتاب يافت، مي‌گويد: «ما فقط ۱۰۰ درصد قدرت در افغانستان را مي‌پذيريم.» ياسر، همچون بسياري از افغان‌ها، فقط نام کوچک خود را مي‌گويد. نگرش‌هاي متناقض در افغانستانِ پساجنگ در درون رده‌هاي مختلف طالبان وظيفه دشواري را که رهبران اين گروه با آن دست به گريبان هستند، نشان مي‌دهد چراکه آنها به‌دنبال کسب حمايت براي توافق با دولت مستقر در کابل پيش از مذاکرات رسمي‌اي هستند که مدت‌ها انتظار آن را مي‌کشيدند. بسياري از اين مي‌ترسند که حتي با يک معامله صلح، يک طالبان متفرق مي‌تواند افغانستان را بار ديگر به دوره‌اي از خشونت دائم سوق دهد. «جورج- تصل» در گزارش خود نوشتند، تشخيص اين مساله دشوار است که اين ديدگاه‌هاي گسترده و عجيب چقدر و به چه ميزان در ميان مبارزان طالبان در نقاط مختلف تحت کنترل اين گروه ابراز مي‌شود زيرا دسترسي به آن مناطق به شدت محدود است. گزارشگران واشنگتن‌پست به منطقه طالبان‌نشين در شرق افغانستان رفتند البته اين سفر با اجازه رهبران اين گروه در اوايل ماه جاري انجام گرفت. مبارزان طالبان، خبرنگاران واشنگتن‌پست را در منطقه همراهي و اسکورت مي‌کردند تا آنها بتوانند با غيرنظاميان گفت‌وگو کرده و از يک مدرسه و کلينيک هم بازديد کنند. در تمام اين سفر، مبارزان و حاميان طالبان بر اهميت تداوم مبارزه عليه دولت افغانستان تا کسب کل قدرت در اين کشور تاکيد مي‌کردند. اما حتي در منطقه نسبتا کوچک «مره وره»، که حدود ۹ سال است تحت کنترل طالبان قرار دارد، اين گروه چيز چنداني براي نشان دادن شيوه حکمراني خود ندارد. اگرچه اين منطقه خارج از کنترل دولت مرکزي است، اما خدمات کليدي مانند آموزش و بهداشت در اين منطقه با تامين مالي دولت افغانستان صورت مي‌گيرد. «مره وره»، در ولايت «کونر» واقع است. مرکز اين ولايت شهر «اسدآباد» است که در کنترل دولت است و شرقِ اين کشور و در مرزِ پاکستان واقع شده است. اين منطقه کاملا روستايي و به شدت فقير است. بيشتر جوانان در اينجا براي انجام کار روزانه و روزمزدي به شهرها و قصبات تحت کنترل دولت مي‌روند و خانواده‌هايي که در «مره وره» ساکن هستند در زمين‌هاي کوچک به زراعت‌هاي بخور و نمير اشتغال داشته و برخي هم به نگهداري حيوانات اهلي و پرندگان روي آورده‌اند. در امتداد جاده اصلي در اين منطقه- يک مسير «کاميون‌رو»ي کثيف در امتداد يک دره کوهستاني عميق- مجموعه‌اي از مبارزان طالبان با چهره‌هاي ناجور و خسته در کنار اسلحه‌هاي اتوماتيک خود نشسته و پرچم‌هاي سفيد هم کنارشان است. آنها فرياد «مرگ بر بردگان آمريکا» (که منظورشان دولت افغانستان است) و «مرگ بر اشرف غني» (رئيس‌جمهور افغانستان) سر مي‌دادند. با کاهش نيروهاي آمريکايي در اين کشور، مبارزان طالبان مي‌گويند تا پيش از کنترل بر کل افغانستان، فقط بايد منتظر زمان ماند. گويي خروج نيروهاي آمريکايي ايده‌آل طالبان است و آنها لحظه‌شماري مي‌کنند تا کل افغانستان را پس از خروج آمريکا زير يوغ خود بکشند. يکي از فرماندهان محلي طالبان امضاي معامله صلح در فوريه را به مثابه «تحقق روياي شکست کافران» توصيف مي‌کند. ياسر، همان مبارزي که از آن ياد شد، در ميان اين گروه ايستاده و يک اسلحه M۴ آمريکايي را در دست گرفته است. او مي‌گويد پس از حمله به يک پايگاه آمريکايي در قندهار يا هلمند به اين اسلحه دست يافته است. فرماندهي نظامي آمريکا در کابل و ارتش افغانستان پاسخي به سوالات خبرنگاران واشنگتن‌پست در مورد تسليحات تصرف شده از سوي شبه‌نظاميان طالبان ارائه ندادند. ياسر مي‌گويد «پيروزي نظامي» اين گروه بر نيروهاي آمريکايي تنها دليل بر شايستگي طالبان جهت کنترل کشور نيست. او معتقد است:«تقسيم قدرت غيرقابل پذيرش است. در دولت اسلامي تقسيم قدرت امکان ندارد.» او مي‌گويد اگر رهبري طالبان در قندهار با تقسيم قدرت کنار آيد و آن را بپذيرد، او و مردانش از طالبان جدا خواهند شد و به‌طور مستقل سلاح در دست خواهند گرفت. «امان‌الله عربي»، فرمانده ۳۰ ساله طالبان از «مره وره»، با او موافق است. او هم باور دارد که هدف مذاکرات مستقيم طالبان با دولت افغانستان «نابودي کامل» دولت در کابل است تا به جاي آن يک «دولت اسلامي» در يک «کشور اسلامي» شکل بگيرد. در تمام بيش از يک دهه مذاکرات غيررسمي و سپس رسمي با ايالات متحده، طالبان فرماندهي و کنترل مبارزان خود را با رد تسليم به مسائلي که موجب تفکيک و واگرايي در اين گروه و بر هم خوردن انسجام آن شود، حفظ کرد. اما توافق سياسي با دولت افغانستان احتمالا نيازمند امتيازات مناقشه‌برانگيزتر است مانند دشواري در تعريف حقوق بشر، آزادي‌هاي مدني و دموکراسي. «اندرو واتکينز»، تحليلگر ارشد مسائل افغانستان در گروه بين‌المللي بحران، مي‌گويد: «دولت افغانستان براي رسيدن به توافق سياسي با طالبان راه سختي در پيش دارد.» او مي‌گويد، ساختن يک اجماع «مستلزم حجم زيادي از اقناع و توضيح است... و اين عمدي است که هيچ يک از اين موارد تاکنون به انجام نرسيده است.» از فحواي سخنان اين تحليلگر چنين برمي‌آيد که طالبان احتمالا منتظر خروج آمريکاست. سپس مذاکره با دولت افغانستان به شکل کج‌دار و مريز ادامه خواهد يافت تا اينکه در نهايت اين مذاکرات هم متوقف و احتمالا فاز جديدي از درگيري آغاز شود. اين تحليلگر بر اين باور است که رهبران طالبان از اين مي‌ترسند که آغاز مذاکره زودهنگام در مورد آشتي سياسي زودهنگام اين خطر را به‌دنبال دارد که حدود ۵۰ تا ۱۰۰ هزار مبارز اين گروه دچار انشعاب شده و احتمالا به گروه‌هاي رقيب بپيوندند؛ گروه‌هايي که وعده تداوم مقاومت خشونت‌بار (صرف‌نظر از معامله صلح) را داده‌اند. غيرنظامياني که در «مره وره» مانده‌اند به مساله «خشونت» و «ناامني» به‌عنوان يکي از دلايل اقامت‌شان در قلمرو طالبان اشاره مي‌کنند و مي‌گويند به اين شبه‌نظاميان اعتماد دارند چرا که آنها امنيت را بهتر از ارتش افغانستان تامين مي‌کنند. اما آنچه آنها فاقدش هستند- و آنچه آنها اميدوار به ديدن آن در عصرپساجنگ هستند- خدماتي مانند جاده‌هاي درست و حسابي، مراقبت‌هاي بهداشتي و درماني و آموزش است. همچون بيشتر مناطق تحت تصرف طالبان، «مره وره» بر کمک‌هاي دولت مرکزي و گروه‌هاي امدادرسان براي خدمات بهداشتي و آموزشي متکي است. اما ناامني اغلب تحويل خدمات و اقلام ضروري مانند دارو و پرداخت حقوق به پزشکان و معلمان را به تعويق مي‌اندازد. کارکنان شاغل در کلينيک‌هاي اين منطقه که تحت کنترل طالبان است اعلام کرده‌اند که آنها ۸ ماه است حقوقي دريافت نکرده‌اند. در درون يک کلينيک کوچک با ديوارهاي آجري چهار زن در سن ۲۰ سالگي در انتظار ورود دکتر از شهر مجاوري هستند که تحت کنترل دولت است. هيچ پزشکي در منطقه «مره وره» زندگي نمي‌کند. بنابراين، برخي پزشکان چند ساعت در روز براي مداوا و معالجه بيماران به سرزمين تحت کنترل طالبان مي‌روند. چهار ماه است که اين کلينيک نتوانسته يک جراح پيدا کند که حتي براي انجام جراحي‌هاي سرپايي به اينجا بيايد.