برگزیده

ابعاد سیاسی انفجار هولناک بیروت

فرارو

بروزرسانی 1399/05/15 - 20:17

فرارو/متن پيش رو در فرارو منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

انفجار مهيبي که در ساعات پاياني روز گذشته بيروت پايتخت لبنان را لرزاند تاکنون بيش از ۱۰۰ کشته و ۴ هزار زخمي بر جاي گذاشته است و هر ساعت آمار قربانيان و مصدومان اين انفجار بالاتر مي‌رود.

بر اساس گزارش‌ها بيروت در کوتاه‌ترين زمان ممکن به شهري جنگ زده تبديل شد. برخي رسانه‌ها حادثه بيروت را با واقعه هيروشيما و چرنوبيل مقايسه کرده‌اند و آن را "بيروتشيما" خوانده اند. خسارات جبران ناپذيري به بيروت وارد آمده است. بندر بيروت به تلي از خاک تبديل شده است.

از همان ساعات اوليه گمانه‌زني‌هاي زيادي درباره منشا حادثه مطرح شد، اولين واکنش رسمي، اما ديشب توسط حسان دياب نخست وزير لبنان صورت گرفت، او که در ابتدا به مردم لبنان قول داده بود تا با مسببان و عاملان اين حادثه برخورد کند، و به ترديد‌ها در خصوص اينکه چه کساني عامل اين حادثه مي‌تواند باشد، دامن زده بود ساعاتي بعد علت حادثه را انفجار بيش از ۲ هزار و ۷۵۰ تن نيترات آمونيوم اعلام کرد.

ميشل عون رييس جمهور مسيحي لبنان نيز روايتي مشابه نخست وزير سني مذهب اين کشور ارايه داد و انفجار را حاصل اشتعال هزاران تن نيترات آمونيوم اعلام کرد.

بنا بر گزارش‌ها، اين محموله از يک کشتي که در سال ۲۰۱۳ ميلادي در بندر بيروت مستقر شده تخليه و سپس در يکي از انبار‌ها ذخيره شده بوده است.

نيترات آمونيوم يک ماده شيميايي با قابليت انحلال بالا در آب و به شدت گرمازا است. نيترات آمونيوم در صنعت کشاورزي به عنوان يک کود نيتروژني استفاده مي‌شود. اين ماده هر چند گران محسوب مي‌شود، اما در اغلب شرايط از پايداري بالايي در طبيعت برخوردار است و به همين دليل فعالان صنعت کشاورزي آن را نسبت به ديگر کود‌هاي نيتروژني ترجيح مي‌دهند. گفته مي‌شود نيترات آمونيوم به تنهايي قابليت اشتعال ندارد و بايد عامل بيروني و يا يک شرايط خاص آن را مشتعل کند.

درباره حادثه بيروت شايعات زيادي مطرح است، شايعاتي که در چهارچوب رقابت‌هاي سياسي معنا پيدا مي‌کند.

برخي رسانه‌هاي عربي منطقه همچون شبکه خبري العربيه متعلق به عربستان سعودي اين ادعا را مطرح کردند که انفجار در يکي از انبار‌هاي موشک حزب الله لبنان بوده است. روزنامه اسراپيلي هاآرتص نيز در ابتدا چنين گمانه‌اي را مطرح، ولي سپس آن را از وبسايت خود حذف کرد. اين ادعا‌ها رد شده‌اند.

از سوي ديگر شامگاه سه شنبه رييس جمهور آمريکا که در کاخ سفيد با خبرنگاران صحبت مي‌کرد، انفجار بيروت را يک «حمله وحشتناک» عنوان کرد. موضوعي که به سرعت در شبکه‌هاي اجتماعي بازنشر شد و احتمال يک حمله از جانب اسراييل را مطرح کرد.

ساعتي پس از موضوع گيري ترامپ، سه مقام وزارت دفاع آمريکا به شبکه خبري سي ان ان گفتند که نظر آن‌ها با آنچه رييس جمهور مطرح کرد متفاوت است و حادثه ديروز بندر لبنان را يک حمله نمي‌دانند.

دو مقام وزارت امور خارجه به سي ان ان گفتند که پس از اظهارات ترامپ، مقامات لبناني با ديپلمات‌هاي آمريکايي درباره استفاده از کلمه "حمله" در اين مقطع ابراز نگراني کردند.

تاکنون مقامات بسياري از کشور‌ها براي کمک به لبنان اعلام آمادگي کرده‌اند. حسن روحاني رييس جمهور ايران نيز با ارسال پيامي به همتاي لبناني خود انفجار مهيب بيروت را تسليت گفت و از آمادگي ايران براي ارسال کمک‌هاي پزشکي و دارويي براي مجروحان و مداواي آن‌ها خبر داد حادثه خبر داد.

به عقيده کارشناسان اين انفجار مي‌تواند تاثير وسيعي در لبنان داشته باشد، اوضاع اقتصادي و سياسي اين کشور را متحول کند. لبنان در ماه‌هاي اخير درگير بحران‌هاي وسيعي اقتصادي، اجتماعي و سياسي بوده است، حالا با اين اتفاق چه بر سر اين کشور خواهد آمد؟

حسن لاسجردي تحليلگر مسائل کشور‌هاي عربي و خاورميانه درباره تبعات سياسي انفجار هولناک بيروت به فرارو گفت: "با توجه به ابعاد حادثه، تبعات سياسي، اقتصادي و امنيتي وسيعي براي لبنان خواهد داشت. به طور حتم اولين پس‌لرزه آن نيز فشار بر دولت لبنان خواهد بود. دولت لبنان ماه‌ها درگير مشکلات اقتصادي و اعتراض‌هاي مردمي بوده است. با توجه با اتفاق عظيم ديروز که تلفات و حجم آسيب بالايي داشته، براي بازسازي بيروت و رفع خرابي‌ها دولت بايد هزينه‌هاي گزافي کند که اين امکان در توان اقتصادي لبنان وجود ندارد."

اين تحليلگر مسائل خاورميانه مسئله دوم را "معارضين سياسي" دانست و گفت: «مخالفان سياسي دولت لبنان قطعا در روز‌هاي آينده اعلام موضع مي‌کنند. لبنان در هفته‌ها و ماه‌هاي گذشته با اعتراضات گسترده خياباني و نارضايتي‌هاي اجتماعي عميقي روبه‌رو بوده است. منتقدان هم به مباحث اقتصادي بيش از ديگر مسائل تاکيد مي‌کردند و خواستار اصلاح وضعيت بودند. دولت هم تلاش‌هايي انجام داده بود و از يک طرف به دنبال حل مشکلات ناشي از شيوع کرونا و از سوي ديگر در حال برنامه‌ريزي براي بهبود وضعيت اقتصادي لبنان بود. با اين حادثه تمام اين برنامه‌ها مختل مي‌شود و دولت لبنان بعيد است توفيق زيادي در کنترل بحران اقتصادي پيدا کند مگر آنکه کمک‌هاي گسترده و وسيع بين‌المللي به لبنان صورت گيرد. به هر صورت اين اتفاق مي‌تواند بر اعتراضات در لبنان دامن بزند.»

لاسجري نکته سوم را مسئله "بازيگران" سياسي در لبنان دانست و افزود: «لبنان کشوري است که بازيگران بيروني در آن بسيار موثرند. در روز‌هاي گذشته وزير خارجه لبنان استعفا کرد که تحت تاثير نقش بازيگران خارجي اين اتفاق رخ داد؛ لذا نحوه ورود کشور‌هاي خارجي که در لبنان نفوذ دارند به اين فاجعه -کمک‌ها و مساعدت‌ها و مواضع آنها- مي‌تواند در فضاي سياسي لبنان به شدت تاثيرگذار باشد.»

اين تحليلگر مسائل بين الملل مي‌گويد: "آنچه که بسيار اهميت دارد اين است که "چرا" اين حادثه رخ داده است. ما بايد منتظر اخبار جديد در اين رابطه باشيم. اگر اين انفجار صرفا يک اتفاق باشد و به شکل طبيعي رخ داده باشد، فضاي سياسي لبنان به يک طرف مي‌رود و اگر دست اندازي، تاثيرگذاري و يا خرابکاري در ميان باشد فضاي ديگري در اين کشور مهم خاورميانه به وجود خواهد آمد. چيزي که روشن است افزايش التهاب‌هاي سياسي در لبنان است."

او در پاسخ به اين پرسش که آيا ممکن است اين حادثه به سقوط دولت لبنان منجر شود؟، گفت: «وقتي اتفاقي اين چنيني رخ مي‌دهد نمي‌توان آينده را پيش بيني کرد، اما چون ظاهرا اين اتفاق در واقع يک "حادثه" بوده است نمي‌تواند منجر به استعفا يا برکناري دولت شود. اما مي‌تواند فضايي براي مخالفان ايجاد کند که بر فشار‌هاي خود به دولت اضافه کنند. در مجموع به دليل اينکه هنوز در رابطه با چرايي و دلايل و دست اندرکاران حادثه نمي‌توانيم دقيق حرف بزنيم و هيچ منظر تحليلي و کارشناسي درباره ابعاد ماجرا مطرح نشده است، حرف از استعفا يا برکناري دولت در چهارچوب گروکشي سياسي قابل تحليل است.»

لاسجردي درباره احتمال امنيتي بودن حادثه گفت: «من تصور نمي‌کنم اصل اتفاق امنيتي باشد، اما ممکن است عواملي مرتبط با مسائل امنيتي در شکل دادن به آن موثر بوده باشند. البته پس از حادثه بحث‌هايي درباره احتمال نقش اسرائيل در اين حادثه در افکار عمومي لبنان مطرح بوده است. شايعاتي درباره حمله ليزري و مواردي اين چنيني مطرح است، برخي هم احتمال خرابکاري داخلي را مطرح کرده اند. با اين حال در حال حاضر که کارشناسي و بررسي جزييات مسئله انجام نشده است نمي‌توان به اين گزاره‌ها توجه ويژه کرد.»