رفاه سالمندان ایران پایین‌تر از متوسط جهانی 

روزنامه شهروند/متن پيش رو در شهروند منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

 شاخص رفاه سالمندي سيستان و بلوچستان رتبه آخر کشور را دارد
«ايران به لحاظ شاخص ديده‌بان سالمندي در رتبه ٦٤ در بين ٩٧ کشور قرار دارد. اين امتياز يعني ايران از متوسط جهاني پايين‌تر است.» جمله‌اي کليدي از پژوهشي که موسسه راهبردي بازنشستگي صبا منتشر کرده است. اما بايد پرسيد شاخص ديده‌بان سالمندي چيست؟ نسيبه زنجري و رسول صادقي پژوهشگران اين گزارش مي‌نويسند: «شاخص‌هاي مختلفي براي سنجش وضعيت به زيستن سالمندان اريه شده است که يکي از آنها، شاخص ديده‌بان سالمندي يا همان ( age watch index) است. اين شاخص وضعيت رفاه و بهتر زيستن سالمندان را در چهار حيطه امنيت درآمدي، سلامت، توانمندي و مناسب‌سازي محيط بررسي مي‌کند.»
امنيت درآمدي ميزان پوشش مستمري بازنشستگي سالمندان شصت ساله و بالاتر و در ايران چهل‌وپنج و نيم درصد است و در واقع کمتر از نيمي از سالمندان ايراني پوشش مستمري بازنشستگي دارند. در ميزان فقر سالمندان، ٢٥ درصد سالمندان ٦٠ سال به بالا يا شايد بهتر باشد که بگوييم يک چهارم سالمندان ايراني در فقردرآمدي نسبي زندگي مي‌کنند.«اين در حالي است که فقر  درآمدي براي گروه‌هاي سني غيرسالمند حدود ١٣درصد است. ازاين رو، سالمندان حدود دوبرابر بيشتر از ساير گروه‌هاي سني در معرض خطر فقر قرار دارند. در درون گروه سالمندان نيز زنان سالمند بيشتر از مردان سالمند در معرض فقر قرار دارند. يعني نزديک به ٤٠ درصد زنان سالمند و نزديک به ٢٠درصد مردان سالمند در مرزهاي فقر زندگي مي‌کنند.» اين پژوهش نتيجه مي‌گيرد که رفاه نسبي سالمندان در مقايسه با ساير گروه‌هاي سني پنج و سه دهم درصد کمتر است.

٧٢ درصد سالمندان ايران از حمل و نقل نزديک به محيط زندگي خود راضي هستند
وضعيت سلامت بعد ديگري است که زندگي سالمندان را به چالش مي‌کشد.« اميد به زندگي در شصت سالگي براي ايران ٢٠,٨ سال است. يعني انتظار مي‌رود يک ايراني شصت ساله ٢١ سال ديگر هم زنده بماند. شاخص اميد زندگي سالم در شصت سالگي که علاوه بر مرگ، بيماري و ناتواني را در نظر مي‌گيرد، براي ايران ١٥.٩ سال به دست آمده است.» در اين پژوهش مي‌خوانيم که حدود ٣٤ درصد جمعيت پنجاه‌وپنج تا شصت‌وچهار ساله در ايران شاغل هستند و به بازار کار و درآمد ناشي از دستمزد دسترسي دارند. «حدود ٢٤ درصد سالمندان شصت ساله و بيشتر تحصيلات راهنمايي يا بالاتر دارند. از اين رو حدود يک سوم سالمندان در بازار کار حضور دارند.» بعد مناسب‌سازي محيط وجه ديگري از شاخص ديده‌بان سالمند است. «٥٧درصد سالمندان بستگان يا دوستاني دارند که مي‌توانند به هنگام مشکلات روي آنها حساب کنند. همچنين، حدود ٧٠درصد سالمندان از پياده‌روي تنهايي به هنگام شب در شهر يا محله زندگي‌شان احساس امنيت دارند. حدود ٦٦ درصد سالمندان از آزادي‌هاي مدني و ٧٢درصد از سيستم حمل و نقل عمومي در شهر يا محله خود احساس رضايت دارند.»

شاخص ديده‌بان سالمندي ايران درمقايسه با ساير کشورها
در اين پژوهش براي ساخت ابعاد چهارگانه شاخص ديده‌بان سالمندي در سطح ملي و استاني، ابتدا تمام مقادير مولفه‌ها به شکل مقادير مثبت ارايه شده است. سپس تمام مولفه‌ها به شکل نمرات نرمال شده بين  صفر تا ١٠٠ ارايه شده است.«در ميان ابعاد چهارگانه شاخص ديده‌بان سالمندي، بعد مناسب‌سازي محيط بيشترين و بعد ظرفيت و توانمندي کمترين نمره يا امتياز را داشته است.» در گزارش ديده‌بان سالمندي براي کشورهاي مختلف نيز مانند ايران بالاترين و پايين‌ترين امتياز به ترتيب مربوط به ابعاد مناسب‌سازي محيط و ظرفيت/ توانمندي بوده است. از سوي ديگر در اين پژوهش مي‌خوانيم که مقايسه شاخص کلي ديده‌بان سالمندي ايران و ابعاد مختلف آن با ٩٦ کشور ديگر جهان نشان داده است که ايران در رتبه ٦٤ در شاخص کلي ديده‌بان سالمندي است. «ايران در بعد امنيت درآمدي رتبه ٦٥، در بعد وضعيت سلامت رتبه ٤٣، در بعد ظرفيت و توانمندي رتبه ٨٨ و در بعد مناسب‌سازي محيط رتبه ٤٩ را در ميان ٩٧ کشور ديگر دارد.»
شاخص ديده‌بان سالمندي سوييس در رتبه نخست
يافته‌هاي اين پژوهش مي‌گويد در ابعاد شاخص ديده‌بان سالمندي، در بعد امنيت درآمدي، کشورهاي لوکزامبورگ،نروژ و فرانسه رتبه‌هاي نخست و در مقابل کشورهاي مالاوي،تانزانيا و پاکستان رتبه‌هاي آخر را داشته‌اند.«در بعد وضعيت سلامت سالمندان، کشورهاي ژاپن، سوييس و کانادا رتبه‌هاي نخست و در مقابل کشورهاي مالاوي، موزامبيک و افغانستان رتبه‌هاي آخر را در ميان ٩٧ کشور مورد مطالعه داشته‌اند. «از نظر ظرفيت و توانمندي سالمندان کشورهاي نروژ، سوييس و آلمان رتبه‌هاي نخست و در مقابل کشورهاي کرانه باختري و غزه، موزامبيک و اردن رتبه‌هاي آخر را کسب کرده‌اند.»
از سوي ديگر در بعد مناسب‌سازي محيط، کشورهاي سوييس، اتريش و انگلستان رتبه‌هاي نخست و در مقابل کشورهاي مالاوي، افغانستان و موزامبيک رتبه‌هاي آخر را در ميان ٩٧ کشور ديگر داشته‌اند. بر اساس اين متن پژوهش کشور سوييس بالاترين امتياز و رتبه نخست را در شاخص کلي ديده‌بان سالمندي دارد و در آن سوي طيف، کشور افغانستان قرار دارد که پايين‌ترين امتياز و رتبه آخر را در شاخص کلي ديده‌بان سالمندي دارد. رتبه‌هاي نخست در شاخص کلي ديده‌بان سالمندي به ترتيب، به کشورهاي سوييس، نروژ، آلمان، کانادا، سوئد، ژاپن، ايسلند، آمريکا و انگلستان تعلق دارد. در مقابل، رتبه جايگاه‌هاي آخر در شاخص کلي ديده‌بان سالمندي به کشورهاي اردن، کرانه باختري و غزه، اوگاندا، زامبيا، رواندا، پاکستان، تانزانيا، مالاوي، موزامبيک و افغانستان مربوط است. «وضعيت ايران در اين زمينه به کشورهاي نيکاراگوئه، گواتلاما، دومينکن، ليتواني، چين، جمهوري کره، بنگلادش، مونتنگرو، روسيه و ترکيه هستند.»

محاسبه و رتبه‌بندي استان‌هاي ايران در شاخص ديده‌بان سالمندي
نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد که در سطح استاني، دامنه نمرات در بعد امنيت درآمدي سالمندان از ٤ درصد در استان سيستان‌وبلوچستان تا ٨٦درصد در استان تهران در نوسان است. «بعد وضعيت سلامت سالمندان از ١٠درصد در خراسان جنوبي تا حدود ٩٠ درصد در استان تهران در نوسان بوده است.» بر اساس اين پژوهش، دامنه نمرات بعد ظرفيت و توانمندي سالمندان از ١٣درصد در استان ايلام تا ٤٨درصد در استان تهران بوده است. «در نهايت نمرات بعد مناسب‌سازي محيط از ٥٨درصد در استان‌هاي خوزستان و کرمانشاه تا ٨٠ درصد در استان سمنان تفاوت و نوسان داشته است.» نتايج اين پژوهش بيانگر تفاوت‌هاي استاني قابل توجهي در ابعاد مختلف شاخص ديده‌بان سالمندي به ويژه امنيت درآمدي و وضعيت سلامت سالمندان است آنچنان که در بعد امنيت درآمدي سالمندان، استان تهران  رتبه نخست و استان سيستان‌وبلوچستان رتبه آخر را دارد.«وضعيت امنيت درآمدي سالمندان در استان‌هاي تهران، سمنان و البرز بهتر از ساير استان‌ها بوده است، در مقابل کمترين امنيت درآمدي سالمندان به استان‌هاي خراسان جنوبي، خراسان شمالي و سيستان و بلوچستان مربوط است.» متن اين پژوهش مي‌گويد سالمندان ساکن در استان تهران و دو استان همجوار آن يعني سمنان و البرز بالاترين امنيت درآمدي را داشته‌اند. در مقابل سالمندان استان‌هاي شرقي کشور پايين‌ترين امنيت درآمدي را داشته‌اند.  در بُعد وضعيت سلامت سالمندان هم استان تهران رتبه نخست را دارد و استان خراسان جنوبي رتبه آخر.«سالمندان ساکن در استان‌هاي تهران، اصفهان، مازندران و البرز بالاترين امتياز را در بعد وضعيت سلامت داشته‌اند. در مقابل سالمندان ساکن استان‌هاي سيستان‌وبلوچستان، ايلام، کهگيلويه و بويراحمد و خراسان جنوبي کمترين امتياز را در بعد وضعيت سلامت داشته‌اند. اين وضعيت بيانگر نابرابري استاني محسوس در وضعيت سلامت سالمندان در کشور است.» در اين پژوهش مي‌يابيم که براساس بررسي وضعيت ظرفيت و توانمندي سالمندان در استان‌هاي مختلف کشور استان تهران رتبه نخست و استان ايلام رتبه آخر را دارد.«سالمندان ساکن در استان‌هاي تهران، بوشهر، خراسان رضوي و فارس بالاترين امتياز را در بعد ظرفيت و توانمندي سالمندان داشته‌اند.» در مقابل اين استان‌ها پايين‌ترين امتياز در اين بعد به سالمندان ساکن در استان‌هاي چهارمحال‌وبختياري، زوين و ايلام تعلق داشته است. در بُعد مناسب‌سازي محيط که براساس چهار مولفه ارتباط اجتماعي، امنيت فيزيکي، آزادي مدني و دسترسي به وسايل نقليه عمومي ساخته است، استان سمنان رتبه نخست و استان خوزستان رتبه آخر را کسب کرده‌اند.«در بعد مناسب‌سازي محيط استان‌هاي سمنان، بوشهر، قم و فارس بالاترين امتياز و در مقابل استان‌هاي کردستان، سيستان‌وبلوچستان، کرمانشاه و خوزستان پايين‌ترين امتياز را داشته و در جايگاه‌هاي آخر قرار گرفته‌اند.»

---

بازار

---

بر اساس اين پژوهش، دامنه نمره امتياز شاخص از شش‌ونيم در استان سيستان‌وبلوچستان تا هفتادوهفت‌ونُه‌دهم در استان تهران در نوسان بوده است. از اين رو استان تهران بالاترين امتياز و رتبه را در شاخص کلي ديده‌بان سالمندي دارد و در آن سوي طيف، استان سيستان‌وبلوچستان پايين‌ترين امتياز و رتبه در شاخص کلي ديده‌بان سالمندي در ميان ٣١ استان کشور دارد. «استان‌هاي تهران، سمنان و فارس، به ترتيب، رتبه‌هاي نخست تا سوم را در شاخص ديده‌بان سالمندي دارند. در مقابل، استان‌هاي خراسان جنوبي، ايلام و سيستان‌وبلوچستان به ترتيب در رتبه‌ها و جايگاه‌هاي آخر در شاخص ديده‌بان سالمندي قرار دارند. بدين ترتيب، تفاوت‌هاي استاني قابل توجهي در شاخص ديده‌بان سالمندي وجود دارد.»  در پايان اين گزارش آمده است: «به نظر مي‌رسد با توجه به تأثير تراکم جمعيت در فضاي  شهري بر مولفه به زيستن محيطي، استان‌هايي مانند تهران و البرز در اين مولفه نتوانستند همانند ساير ابعاد وضعيت خوبي داشته باشند. به طور کلي، استان تهران و سپس استان‌هاي سمنان و فارس بالاترين امتياز و رتبه را در شاخص کلي ديده‌بان سالمندي دارند و در آن سوي طيف، استان‌هاي سيستان وبلوچستان و سپس خراسان جنوبي و ايلام قرار دارند که پايين‌ترين رتبه را دارند. به نظر مي‌رسد بخش قابل توجهي از اين تفاوت‌ها ناشي از سطوح نابرابر توسعه‌اي در استان‌هاي ايران است. ازاين رو، نابرابري به زيستن و شاخص‌هاي سلامتي و اقتصادي سالمندان در سطح استان‌هاي ايران محسوس است. در واقع، ساختار اجتماعي بر اين موضوع دلالت دارد که منابع در دسترس افراد مي‌تواند بر اساس سلامت افراد، حضور يا نبود اتفاقات منفي زندگي يا وضعيت اقتصادي- اجتماعي متفاوت باشد.»

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar