سازمان محیط زیست در مورد دیزل‌ها محافظه‌کارانه برخورد نکند

ايسنا/ به دنبال درخواست صدور مجوز توليد سواري ديزلي از سوي مرکز تحقيقات ايران‌خودرو و مخالفت سازمان محيط زيست با اين طرح، استاد مکانيک دانشگاه بهشتي توسعه سبد سوختي کشور را دليل توليد سواري ديزلي دانست و گفت: سازمان محيط زيست به‌جاي رفتار محافظه‌کارانه با تکنولوژي‌هاي جديد در کشور، به سمت تقويت قدرت پايش خود حرکت کند. موتور ديزل (اشتعال تراکمي) در سال ۱۸۹۰ ميلادي بعد از موتورهاي بنزيني (اشتعال جرقه‌اي) با هدف افزايش بازدهي انرژي از طريق افزايش نسبت تراکم موتورها توسط «دکتر رودلف ديزل» اختراع شد. کارکرد اين نوع موتورها، براي خودروهاي سنگين تجاري مثل اتوبوس و کاميون، لوکوموتيو و کشتي‌ها بود که مصرف سوخت بالايي دارند و نيازمند توان بالا هستند و براي کاربردهاي مرتبط با خودروهاي سواري، مقبول نيفتاد چون شتاب موتورهاي ديزلي براي خودروهاي سواري پايين بود تا اينکه در سال ۱۹۳۰ با اضافه کردن مجموعه‌اي از فناوري‌ها، موتورهاي ديزلي در سواري‌ها نيز کاربرد پيدا کرد و به صورت گسترده توليد شد، به طوري‌که تاکنون سهم اين خودروها در اروپا حدود ۵۰ درصد است. ديزلي‌هاي سواري اوليه؛ به لحاظ توليد ذرات معلق نگران‌کننده بودند، براي همين هم در ايران قبل از انقلاب قانوني به تصويب رسيد که بر اساس آن واردات و توليد خودروهاي سواري ديزلي ممنوع اعلام شد تا اينکه حدود يک دهه پيش در زمزمه‌هايي مبني بر ضرورت جايگزين موتور ديزلي به جاي سواري بنزيني در کشور شنيده شد و با وجود تعريف طرح مطالعاتي در اين باره، توليد آن به حاشيه رانده شد تا اينکه امسال مرکز تحقيقات موتور ايران خودرو براي اخذ مجوز توليد سواري ديزلي به سازمان محيط زيست مراجعه کرد. مخالفت سرسختانه سازمان محيط زيست با توليد سواري ديزلي و اصرار خودروساز از سوي ديگر، موضوعي است که اين روزها محل مناقشه بسيار قرار گرفته است. آلايندگي موتور ديزل، نبود سوخت استاندارد و تجربه اروپا براي عبور تدريجي از توليد سواري ديزل و از همه مهمتر چرايي تلاش خودروسازان براي توليد سواري ديزلي ابهاماتي است که در گفت‌وگوي تفصيلي ايسنا با علي‌محمد احترام هيات علمي دانشکده مکانيک و انرژي دانشگاه بهشتي به آن پرداخته شده است. اين متخصص حوزه آلودگي هوا که پيش از اين روي آلايندگي سواري ديزلي مطالعاتي هم داشته مي‌گويد: هدف از توسعه سواري ديزلي توسعه سبد سوختي کشور و کاهش فشار روي بنزين است. براي همين هم سازمان محيط زيست بايد در صدور مجوز توليد سواري علاوه بر مسائل محيط زيستي، به منابع انرژي کشور نيز توجه داشته باشد. او همچنين ضمن انتقاد از عملکرد سازمان محيط زيست تاکيد دارد که اين سازمان به جاي رفتار محافظه‌کارانه در برخورد با سواري ديزلي ، بهتر است ضعف خود را در پايش و نظارت بر توليد و عملکرد سواري‌هاي ديزلي تقويت کند. متن مصاحبه به شرح زير است: *آقاي دکتر به نظر شما چرا خودروسازان علي‌رغم مخالفت سازمان محيط زيست، براي توليد سواري ديزلي اصرار دارند؟ مي‌دانيد که در شرايط فعلي عمده تمرکز مصرف سوخت کشور روي بنزين است و طبيعي است که وزارت نفت دنبال گسترده کردن سبد سوختي کشور باشد براي همين هم از سال‌ها پيش به خودروساز سفارش مطالعه، توليد و توسعه سواري ديزلي را داد. واضح است که حساسيت‌هاي سياسي و اجتماعي بسياري روي بنزين وجود دارد و منطقاً در صورت توليد و توسعه موتورهاي ديزلي، فشار روي بنزين کاسته و ريسک تامين آن هم کمتر مي‌شود، بنابراين منطقي است که نهادهاي مسئول تامين سوخت، تلاش کنند که با افزايش مصرف سوخت‌هاي متفاوت از جمله گازوئيل، فشار روي بنزين را کم و سبد سوختي کشور را تکميل کند. *اما سازمان محيط زيست به دليل آلايندگي موتور ديزل حاضر به صدور مجوز براي توليد سواري ديزلي نيست و مسلماً در صورت انتشار آلودگي، هزينه سلامت شهروندان و تلاش‌ها براي حذف آلاينده‌هاي سواري ديزلي بيش از هزينه تامين بنزين کشور خواهد بود. بله، نگراني سازمان محيط زيست در مورد آلاينده‌هاي ناکس و دوده است. موتورهاي ديزلي بالذات از اين منظر آلاينده هستند اما در سال‌هاي گذشته با فناوري‌هايي جلوي انتشار ذرات معلق و ناکس ناشي از موتور ديزلي گرفته شده است و در ديزلي‌هاي جديد اين مشکلات از طريق نصب فيلتر دوده و سيستم پاشش سوخت جديد حل شده است و حتي بررسي‌ها نشان مي‌دهد که خروجي خودروهاي ديزلي مجهز به فيلتر دوده از بنزيني‌ها نيز پاک‌تر است. جالب است بدانيد که در موتورهاي بنزيني مشکل آلاينده ذرات ثانويه در فصول سرد وجود دارد و بخارات و گازها در مواجهه با محيط سرد و نور خورشيد تبديل به ذرات معلق ثانويه مي‌شوند؛ اما در موتورهاي ديزلي مجهز به فيلتر دوده اين ايراد رفع شده که امتيازي براي موتورهاي ديزلي به حساب مي‌آيد. *در شرايط کنوني شهرهاي ايران با خطر افزايش غلظت ناکس به عنوان يک آلاينده خطرناک مواجه هستند و از اين جهت سواري ديزلي تهديد بزرگي به حساب مي‌آيد و با اينکه شما روي فناروي‌هاي پس‌پالايش براي سواري ديزلي تاکيد داريد نگراني بزرگ ديگر که تضميني براي آن وجود ندارد؛ اين است که حتي اگر اين تجهيزات کنترل آلودگي به‌هنگام توليد موتورهاي ديزلي نصب شود؛ به احتمال قوي در چرخه مصرف از روي خودرو باز مي‌شود و در اين صورت سواري ديزلي به شدت آلاينده خواهد بود. اين نگراني بجاست چون مشکلي که ديزلي‌ها دارند؛ ناکس است اما با فناوري به اسم بازگرداني دود يا EGR اين مشکل براي رسيدن به استاندارد يور و۴ حل شده است و درست است سيستم‌هاي پس‌پالايش نصب‌شده روي سوراي ديزلي ممکن است خوب عمل نکند که در اين صورت قطعاً آلودگي وارد هواي شهرها مي‌شود. همين ريسک آلودگي ذرات و ناکس است که سبب کاهش توجه ديزل سواري در اروپا در سال‌هاي اخير شده است. با اين وجود سازمان محيط زيست موظف است به عنوان يک نهاد نظارتي از طريق اعمال قوانين سختگيرانه در مرحله توليد و مصرف از بروز تخلفاتي مبني بر حذف قطعات کنترل آلودگي جلوگيري کند. همچنين اين سازمان مي‌تواند از طريق معاينه فني جلوي تخلفات و در نتيجه بروز آلودگي هوا را بگيرد. *آقاي دکتر همان‌طور که اشاره کرديد به کاهش توجهات اروپا به سواري ديزل، يکي از ابهامات بزرگ در برابر اين طرح اين است که چرا خودروساز ايراني به دنبال توليد يک نسخه منسوخ است؟ سواري ديزلي منسوخ نيست چون هنوز در سبد توليد خودرسازان اروپايي قرار دارد و اگر اقبال به آن در سال‌هاي اخير کمتر شده به دليل سياست اروپا در راستاي کاهش وابستگي به خاورميانه در حوزه تامين سوخت است. براي همين سعي کرده‌اند که به سمت موتورهاي برقي حرکت کنند اما تا چند سال پيش جزو خودروهاي اصلي کشورهاي اروپايي بود. البته بعد از اتفاقي هم که در سال ۲۰۱۵ براي فولکس واگن رخ داد و در آمريکا تخلف اين برند مشهور بعد از تست‌هاي متعدد محرز شد؛ جاذبه ديزلي هم تحت تاثير قرار گرفت. با اين حال هنوز در سبد توليد همه خودروسازهاي مطرح دنيا، خودروي ديزلي، در کنار هيبريد، بنزيني و گازسوز وجود دارد. ضمن اينکه ديزلي براي سواري حداقل تا ۲۵ سال آينده در اروپا توليد خواهد شد حتي اگر در شرايط حاضر اين نوع موتور در اولويت توليد نباشد. *پس مي‌پذيريد که حتي در اروپا هم ديزل‌ها ريسک آلودگي دارند که تخلف فولکس واگن گواه همين موضوع است. ضمن اينکه بايد تفاوت‌هاي ايران و اروپا را در حوزه تجهيزات کنترل آلايندگي، قوانين محيط زيستي و ضمانت اجرايي قوانين و حتي نيروي متخصص در حوزه کنترل آلودگي، در نظر داشته باشيم. با وجود فاصله شديد ما با اروپا در اين موارد، همچنان معتقد هستيد که در کشور ما توليد و توسعه سواري ديزلي مانعي ندارد؟ ببينيد همان‌طور که گفتم آلودگي ديزل‌ها حداقل روي کاغذ حل شده و به لحاظ شتاب و بازدهي هم بهتر از بنزيني‌ها هستند؛ اما ريسک آلودگي همچنان وجود دارد چون اگر اختلالي در فيلتر دوده يا ساير قطعات کنترل آلودگي ديزل ايجاد شود؛ به شدت آلوده‌کننده خواهد بود. با اين وجود بخاطر اين موضوع نمي‌توانيم کشور و خودروساز را از توليد اين فناوري منع کنيم و به نظر من بهتر است سازمان محيط زيست قدرت پايش و کنترل خود را بالا ببرد. ضمن اينکه براي تصميم دراين زمينه بايد همه ابعاد به‌ويژه سبد سوختي کشور هم در نظر گرفته شود، چون مصرف بنزين در ايران روزبه‌روز در حال افزايش است و با توجه به شرايط سياسي تحميلي بر کشور، امکان تامين آن از طريق توليد داخل سخت‌تر مي‌شود، بنابراين سازمان محيط زيست نمي‌تواند به يک فناوري رايج در دنيا صرفاً به دليل ريسک آلودگي هوا پاسخ منفي بدهد. چون علاوه بر محيط زيست ساير ابعاد از جمله سبد سوخت نيز بايد مدنظر قرار گيرد که از نظر مديريت انرژي کار منطقي است، ضمن اينکه ميلياردها تومان براي مطالعه و توليد سواري ديزلي از بيت‌المال هزينه شده است و مختصصاني روي اين موضوع وقت گذاشته‌اند.سازمان محيط زيست به جاي برخورد محافظه‌کارانه ، پايش و نظارت خود را تقويت کند *ايده خودروساز هم همين است چون براي مطالعه هزينه شده بايد حتماً توليد انبوه شود، شما به عنوان متخصص حوزه آلودگي هوا اين استدلال را مي‌پذيريد؟ به هر حال نمي‌توانيم اين سرمايه‌گذاري را دور بريزيم، همچنين در شرايطي که وزير نفت تأکيد دارد که براي تأمين بنزين کشور دچار مشکل هستيم، به ناچار مي‌توانيم به سمت توليد سوراي ديزلي برويم. دقت داشته باشيد که خط توليد سواري ديزلي در ايران وجود دارد و سازمان محيط زيست نمي‌تواند جلوي توليد خودرويي را که خط توليد آن وجود دارد؛ بگيرد. *خوب مي‌دانيد که تامين سوخت وظيفه سازمان محيط زيست نيست بلکه هدف از تشکيلات محيط زيست آن است که بهبود کيفيت هوا و سلامت شهروندان را تضمين کند براي همين هم با توليد سواري ديزلي مخالفت دارد. سازمان محيط زيست به جاي اينکه محافظه‌کارانه برخورد کند؛ بهتر است از دولت تقاضا کند که بودجه کافي به‌منظور تقويت تجهيزات پايش و نظارت در اختيارش قرار دهند. اين ايراد که از سوي سازمان محيط زيست مطرح مي‌شود مبني بر اينکه در سواري ديزلي ممکن است فيلتر دوده يا EGR از کار بيفتد، وارد است، اما اين سازمان بايد از طريق پايش و اعمال جرايم سنگين براي متخلفان از انتشار ذرات معلق ديزلي‌ها خودداري کند. در دنيا هم رايج نيست که تکنولوژي را محدود کنند، بلکه بايد براي تکنولوژي حد و حدود تعيين کنند و خودروسازها با توجه به اين محدوديت‌ها تصميم بگيرند که آيا براي آنها صرفه اقتصادي دارد که به سمت توليد محصول مدنظر بروند يا نه؟. سازمان محيط زيست هم بايد سيستم نظارتي را به قدري قوي کند که از هر نوع دستکاري در سيستم‌هاي پس‌پالايش سواري ديزلي مطلع شود و از شماره‌گذاري و تردد اين خودروها جلوگيري کند. نبايد توليد محصول سواري ديزلي را که از لحاظ استرتژيک و از لحاظ انرژي براي کشور مهم است؛ ممنوع کنيم. شايد مخالفت سازمان محيط زيست تا حدي به همين ضعف نظارت برمي‌گردد. *اگر بنا به توسعه سبد سوختي کشور است چرا خودروساز به سمت توليد سواري پايه‌گازسوز نمي‌رود؟ اين ايراد وارد است. اتفاقاً مطالعات مربوط به توليد سواري گازسوز هم به سفارش وزارت نفت انجام شده و اگر از من نظر بخواهيد مي‌گويم بهتر است خودروسازان توليد گازسوز را در اولويت قرار دهند به جاي سواري ديزل. اما بنا به دلايلي مثل مشکل شتاب موتور گازسوز، نبود جايگاه توزيع سوخت و نبود مخزن بزرگ گاز، ايده توليد انبوه موتور گازسوز به حاشيه رانده شده است. همچنين زماني که مطالعه روي سواري ديزلي در کشور ما انجام شد؛ توليد موتور ديزل در اروپا در اوج بود و حتي برخي خودروسازها بر اساس راهي که اروپا طي کرده بود؛ اعلام مي‌کردند که آينده خودروها در دنيا سواري ديزل است. شايد اگر در آن مقطع که مطالعات مربوط به سواري ديزل در ايران آغاز شد؛ شرايط مشابه وضعيت موجود اروپا در افت توليد سواري ديزلي بود؛ شايد اصلاً به سمت توليد و توسعه موتور سواري ديزل حرکت نمي‌کرديم. موافقم با شما که اين ايراد و ابهام بزرگ باقي است که چرا سياست‌گذاري کلان کشور به سمت تقويت پايه‌گازسوز حرکت نکرده است، چون اگر روي اين موضوع تمرکز مي‌شد مي‌توانستيم موانع پيش روي خودروي پايه‌گازسوز را برداريم و با وجود منابع غني گاز در کشور، مسير موفقي در زمينه توسعه سبد سوختي کشور و در عين حال حفظ محيط زيست و بهبود کيفيت هوا داشته باشيم. با اينکه توسعه سبد سوختي کشور دليل عمده براي راه انداختن خط توليد سواري ديزلي مطرح مي‌شود، اما بر کسي پوشيده نيست که کشور ما از سوخت ديزل يورو ۴ در همه نقاط کشور و در کليه جايگاه‌ها برخوردار نيست و واضح است که سوخت‌گيري ديزل‌ها با گازوئيل غير استاندارد، به سرعت تجيهزات کنترل آلودگي خودرو را تحت تاثير قرار مي‌دهد، بنابراين بهتر نيست قبل از تلاش‌ها براي توليد سواري ديزلي، تامين سوخت استاندارد براي موتورهاي ديزلي تضمين شود؟ ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد