چرا تلویزیون انحصار سریال‌سازی را می‌خواهد؟

خبرآنلاين/ تلويزيون در حالي سوداي در دست گرفتن سريال‌سازي در شبکه نمايش خانگي و به دست گرفتن اين عرصه را در سر دارد که مدت‌هاست سريال ماندگاري در ليست توليداتش ديده نمي‌شود و از اين نظر انتقادات بسياري از سوي گروههاي مختلف به آن وارد شده است. سال‌ها قبل وقتي اولين سريال‌هاي شبکه نمايش خانگي در سوپرمارکت‌ها و مراکز مجاز عرضه فيلم و سريال توزيع شدند، تلاش تلويزيون براي سنگ انداختن در راه سريال‌سازي خارج از سازمان آغاز شد. تلاشي که در همان ابتدا کار را به مراجع عالي امنيتي کشور هم کشاند اما در نهايت اين وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي بود که برنده اين ميدان بود. اين روزها اما بار ديگر اين موضوع به چالشي ميان سازمان صداوسيما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي تبديل شده است. چالشي که هرچند طرفين ترجيح مي‌دهند درباره‌اش اظهارنظري نداشته باشند اما به نظر مي‌رسد اين‌بار به نفع صداوسيما تمام شود و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ميدان را به رقيب ديرين خود واگذارد. اما عرصه شبکه نمايش خانگي چه زياني براي تلويزيون دارد و به دست آوردن مالکيت آن چه سودي براي صداوسيما دارد که در تمام اين سال‌ها تا اين حد براي به دست آوردن آن تلاش کرده است؟ انحصار از دست رفته اولين سريال‌هاي نمايش خانگي سال۸۹ توليد و توزيع شدند. درست زماني که تلويزيون تا حدي در ميان بخشي از جامعه جايگاه خود را از دست داده بود. مديران تلويزيون که آن روزها با گروهي از هنرمندان روبه‌رو بودند که قصد داشتند ديگر با تلويزيون و براي تلويزيون کار نکنند، با مشاهده استقبال از سريال‌هايي که در سوپرمارکت‌ها عرضه مي‌شد موقعيت خود را بيش از پيش در خطر ديدند. سريال‌هايي که ديگر براي ساخت نيازي به مجوز و عبور از هفت‌خوان خط قرمزهاي عريض و طويل تلويزيون نداشتند و مردم حاضر بودند براي تماشايشان به صورت هفتگي مبلغي بپردازند. جنجال اول از همان روزها شروع شد. يک رقيب تازه به ميدان آمده بود و انحصار تلويزيون در حال از دست رفتن بود. سريال‌هاي اوليه عرضه شده در شبکه نمايش خانگي اما نيمه‌کاره باقي ماندند و همين موضوع باعث شد تا اين مديوم تازه‌نفس، از راه نرسيده زمين بخورد و چندسالي هم خبري از سريال تازه نباشد. چندسال بعد اما اين حسن فتحي و «شهرزاد»ش بودند که بار ديگر رونق را به شبکه نمايش خانگي برگرداندند تا جايي که اين روزها به طور همزمان چند سريال در چند روز هفته به بازار نمايش خانگي عرضه مي‌شود و هر کدام از اين سريال‌ها هم مشتريان خاص خود را دارند که حالا با شيوع کرونا و محدود شدن فعاليت‌هاي اغلب مردم، تعدادشان بيشتر از قبل هم شده است. همين موضوع بار ديگر تلويزيون را به تکاپو انداخته است. با وارد شدن تلويزيون‌هاي اينترنتي يا همان وي‌اودي‌ها و حضور آنها در عرصه سريال‌سازي و ساخت سريال‌هاي موفقي مثل «هم‌گناه»، حالا تلويزيون حضور رقيب را خيلي نزديک‌تر از پيش احساس مي‌کند. براي همين هم يک بار ديگر و اين‌بار در جنگي رودررو به مصاف شبکه نمايش خانگي رفته تا اين عرصه را هم در دست بگيرد. اين تکاپو موجب شده است که اين روزها انحصارطلبي پرتکرارترين کليدواژه منتقدان تلويزيون در اين زمينه باشد. بسياري از اهالي رسانه در صفحات شخصي‌شان به خاطر اين زياده‌طلبي تلويزيون به جام‌جم‌نشينان تاخته‌اند و براي از دست رفتن اين عرصه فرهنگي هم فرياد سر داده‌اند. برخي هم از اين نوشته‌اند که تلويزيون که حالا سال‌هاست سريال موفق و ماندگاري توليد نکرده چطور مي‌خواهد شبکه نمايش خانگي را هم در دست بگيرد. فريد مدرسي (فعال رسانه‌اي) يکي از اين افراد است که چندي پيش در واکنش تند به تلاش‌هاي صداوسيما براي در دست گرفتن انحصار سريال‌سازي نوشته بود: «‏نهاد صداوسيما بدون پاسخگويي نسبت به محتواي توليدي خود در جنگ نرم، همچون اختاپوس دستانش را به سوي پروژه‌هاي پول‌ساز دراز مي‌کند. امروز به سراغ وزارت ارشاد آمده تا مجوز سريال‌هاي خانگي را به دست گيرد و پولي به جيب زند.اين نهاد فرهنگي نيست؛ کارتل اقتصادي است که حق‌حساب مي‌گيرد.» اين توئيت با واکنش عجيب حميد خواجه‌نژاد روبه‌رو شد. روابط عمومي معاونت سيما که گويا از انتقادات در شبکه‌هاي اجتماعي به زياده‌خواهي صداوسيما براي در دست گرفتن انحصار سريال‌سازي حسابي شاکي شده است، نوشت: «اساسا وزارت ارشاد در حوزه سينما وظيفه دارد و تعهدي در حوزه سريال‌سازي نداشته، همان‌طور که تلويزيون در ساخت سينمايي ورود نکرده است. خوب است قبل از افاضات شاذ کمي تحقيق کنيد و مطلع باشيد!» اين توئيت و گزاره‌هاي غلط موجود در آن، خيلي زود با واکنش اهالي رسانه براي معرفي فيلم‌هاي مختلفي که صداوسيما در طول سال‌هاي اخير توليد کرده است روبه‌رو شد. از «مهمان مامان»، «هر شب تنهايي» و «يک خانواده محترم» تا «اتوبوس شب» و «ده رقمي» و .... گزاره ديگري که در توئيت خواجه‌نژاد مورد توجه قرار گرفت، اين جمله بود: «اساسا وزارت ارشاد در حوزه سينما وظيفه دارد و تعهدي در حوزه سريال‌سازي نداشته». جمله‌اي که به نظر مي‌رسد از ناآگاهي نويسنده آن نسبت به قانون تاسيس وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي سرچشمه مي‌گيرد. چه اينکه اين وزارتخانه مطابق آيين‌نامه‌اي که در سال ۱۳۷۲ با امضاي علي لاريجاني وزير فرهنگ و ارشاد وقت به آن ابلاغ شده است، وظيفه توليد و تامين برنامه‌هاي ويدئويي را برعهده دارد. آيين‌نامه‌اي که در ماده يک آن به صراحت عنوان شده است: «توليد هر برنامه ويدئويي بايد با مجوز ساخت از جانب اداره کل نظارت و ارزشيابي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي صورت گيرد.» در ابتداي اين آيين‌نامه هم در توضيح گونه‌هاي مختلف برنامه‌هاي ويدئويي از «داستاني، سريال، مستند در زمينه‌هاي هنري، علمي، آموزشي و همچنين ضبط برنامه‌هاي نمايشي و تئاتر، انيميشن و عروسکي» نام برده شده است. اگر برنده نيستي، رقيب را حذف کن در اينکه مدت‌هاست تلويزيون حداقل در ساخت سريال‌هاي مخاطب‌پسند کارنامه قابل قبولي نداشته اغلب منتقدان اين رسانه متفق‌القول هستند. اما نکته‌اي که شايد اين روزها بيش از همه به چشم بيايد جدا شدن اغلب کارگردان‌هايي است که سال‌ها قبل سريال‌هاي ماندگار و پرمخاطب تلويزيون را در کارنامه داشتند اما اين روزها ترجيح مي‌دهند براي شبکه نمايش خانگي سريال بسازند. از سيروس مقدم که «پايتخت»ش چند سالي برگ برنده تلويزيون در ميزان مخاطب و رضايتمندي آنها بود و گويا برايش مهم نيست آخرين فصل سريالش را نيمه‌تمام گذاشته تا حسن فتحي که با وجود تلاش‌هاي تلويزيون براي بازگرداندنش بار ديگر با سريال «جيران» سوداي شبکه نمايش خانگي در سر دارد. از سوي ديگر شبکه سه سيما که هميشه سريال‌هاي پرمخاطبي در بهترين ساعت روي آنتن مي‌برد چندماهي است که حتي با وجود بهره‌گيري از نويسنده سيمرغ‌دار جشنواره فيلم فجر يا استفاده از يک شاخ فضاي مجازي براي سريال کمدي جديدش هم نتوانسته دل مخاطب را به دست آورد و عملا بهترين باکس سريال تلويزيون مدتي است کارکرد خود را از دست داده است. در همين شب‌هاي گذشته تلويزيون سه سريال «دخترم نرگس»، «شاهرگ» و «آخر خط» را روي آنتن داشته که نگاهي به بازخوردهاي اين سريال‌هاي در شبکه‌هاي اجتماعي نشان مي‌دهد هيچ‌کدام در جذب مخاطب موفق عمل نکرده‌اند و اين درحالي‌است که در شبکه نمايش خانگي رقابت سختي ميان «آقازاده» و «هم‌گناه» براي جذب مخاطب وجود دارد و اين رقابت در شبکه‌هاي اجتماعي به خوبي خود را نشان داده است. همه اين دلايل در کنار آنچه درباره رونق گرفتن شبکه نمايش خانگي و تلويزيون‌هاي اينترنتي پس از شيوع کرونا نوشتيم، شايد دلايلي باشد که تلويزيون را بر آن داشته که اگر توان رقابت ندارد، به حذف رقيب دست بزند. حتي اگر اين کار در کليت عرصه فرهنگ کشور خساراتي هم به بار بياورد و با تک‌صدايي و انحصاري کردن سريال‌هاي توليد داخل بار ديگر موجب شود بازار شبکه‌هاي ماهواره‌اي فارسي‌زبان رونق بگيرد.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد

instagram.com/akharinkhabar