چرا مضیقه ازدواج دختران را در کشور داریم؟

مهرخانه/جمعيت‌شناس و عضو هيئت علمي‌ دانشگاه تهران گفت: در حال حاضر 700 هزار ازدواج در سال به‌وقوع مي‌پيوندند. عده‌اي مي‌گويند تعداد ازدواج‌ها کم شده است؛ سال‌هاي قبل 800 هزار ازدواج بود، اما الان 700 هزار تا؛ درصورتي‌که طبق محاسبات جمعيت‌شناختي ميزان ازدواج در جامعه کم نشده است، بلکه به دليل پايين‌تر آمدن باروري در دهه 70، جمعيت در معرض ازدواج‌مان کاهش پيدا کرده است و به‌تبع تعداد کمتري ازدواج رخ مي دهد. دکتر شهلا کاظمي‌پور درخصوص تحليل وضعيت ازدواج و بالارفتن سن ازدواج جوانان در ايران، با بيان اين‌که تغييرات جمعيتي موجب تغيير در سن ازدواج نشده است، بلکه اين تغيير در سن ازدواج است که سبب تغييرات جمعيتي مي‌شود، اظهار داشت: سن ازدواج و فرآيند تغييرات آن در ايران و ساير جوامع به اين صورت است که هرچه جامعه به سمت مدرن‌شدن حرکت مي‌کند، سن ازدواح نيز افزايش مي‌يابد. در ايران در اوايل انقلاب سن ازدواج براي زنان 20 سال و براي مردان حدود 25 سال بود و به مرور اين سن افزايش پيدا کرد تا اين‌که در سرشماري سال 90 به 23.4 براي زنان و 27.5 براي مردان رسيد. شاخص‌هاي توسعه و بالارفتن سن ازدواج عضو هيئت علمي‌ دانشگاه تهران ادامه داد: تحليل‌ها نشان مي دهد که شاخص‌هاي توسعه سبب اين افزايش شده است. در بدو انقلاب 47 درصد جمعيت‌ کشور، شهرنشين بود، اما در حال حاضر بالاي 72 درصد جمعيت ايران شهرنشين هستند. همين عامل در افزايش سن ازدواج تأثيرگذار است. آن زمان حدود 50 درصد جمعيت بي‌سواد بودند، اما در حال حاضر بالاي 90 درصد باسواد هستند. ترجيحات افراد متعدد و متنوع شده است/ افزايش سن ازدواج ادامه نخواهد داشت او با بيان اين‌که افزايش سهم زنان در آموزش عالي، اشتغال، توسعه و استفاده از تکنولوژي‌هاي ارتباطي و رسانه‌ها، از عواملي هستند که سبب مي‌شوند ترجيحات افراد تغيير کند، افزود: در گذشته دخترها پس از کمي بزرگ‌شدن، ترجيح اصلي‌شان بر ازدواج بود. پسرها هم در روستاها و جوامع سنتي، در شغل پدر مشغول به فعاليت مي‌شدند و همسر انتخاب مي‌کردند، اما در جوامع جديد افراد گزينه‌هاي مختلفي پيش‌رو دارند و ترجيحات متفاوتي نيز به‌تبع خواهند داشت. مثلاً دختر و پسر ترجيح مي‌دهند اول درس بخوانند، کار کنند، و...؛ حتي مطالعات ما نشان داده است که پسرها بعد از يافتن شغل هم بلافاصله اقدام به ازدواج نمي‌کنند و مي‌خواهند تأمين بيشتري به لحاظ اقتصادي داشته باشند. البته پيش‌بيني‌هاي جمعيت‌شناختي من نشان مي‌دهد که اين افزايش همچنان ادامه نخواهد داشت. چرا مضيقه ازدواج دختران؟! کاظمي‌پور با تأکيد بر اين‌که ميانگين سن ازدواج بالا رفته، ولي متأثر از تغييرات جمعيتي نيست و صرفاً به مسايل فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي جامعه، مربوط مي‌شود، درخصوص مضيقه ازدواج خاطرنشان کرد: هر ازدواجي يک تقابل دوبه‌دو است و يک دختر بايد با يک پسر ازدواج کند. در جوامعي که تساوي برقرار شود، اين امر به راحتي در سنين بالاتر يا پايين‌تر صورت مي‌گيرد، ولي وقتي اين تساوي برقرار نباشد و تعداد يکي از طرفين ازدواج، دخترها يا پسرها، بيشتر باشد، براي طرف بيشتر مضيقه ازدواج اتفاق مي‌افتد و آن تقابل دوبه‌دو برقرار نمي‌شود. در ايران به دليل تفاوت تعداد دخترها و پسرها، در دهه 80 با مضيقه ازدواج براي دختران مواجه شديم. البته عاملي که در اين‌جا دخالت مي‌کند، اختلاف سن زوجين است؛ يعني در بدو انقلاب حدود 5 سال اختلاف و الان هم حدود 4 سال اختلاف سن زن و مرد است. اين چهار سال اختلاف، بدين معني است که زنان مجرد 15 تا 35 سال، با مردان 20 تا 40 سال تقابل خواهند داشت. گروهي از زنان ما که در 35 تا 15 سال اخير به دنيا آمده‌اند، مربوط به متولدين دهه 60 مي‌شوند، اما مردان مقابل آن‌ها متأثر از مواليد کم قبل از انقلاب است. در نتيجه تعداد مردان 20 تا 40 ساله مجرد، از زنان 15 تا 35 ساله مجرد کمتر است و به همين دليل مضيقه ازدواج رخ مي‌دهد. مضيقه ازدواج دختران دايمي نيست/ وجود يک ميليون دختر هرگزازدواج‌نکرده در 10 سال آينده عضو مرکز مطالعات و پژوهش‌هاي جمعيتي آسيا و اقيانوسيه با بيان اين‌که اين مضيقه، دايمي نيست، اظهار داشت: اين گروه متولدين دهه 60 که دچار اين مسئله شده‌اند، اگر از سن 35 سال بگذرند، ديگر با اين مضيقه روبه‌رو نخواهيم شد و در 10 سال آينده اين مضيقه را به بهاي مجردماندن نزديک به يک ميليون دختر، نخواهيم داشت. او ادامه داد: دختراني که به بالاي 35 سال برسند، به‌تبع شانس ازدواج‌شان افت مي‌کند؛ مگر اين‌که با مرداني که همسرشان فوت کرده يا طلاق داده‌اند يا مجردين سنين بالا ازدواج کنند. البته بررسي‌هاي ما نشان مي‌دهد که درصد اين افراد هم ناچيز است؛ لذا تعدادي از دختران بالاي 35 سال مجرد، کاملاً ازدواج‌نکرده خواهند ماند، ولي براي گروه بعدي که وارد دامنه سني ازدواج مي‌شوند، مشکلي نخواهيم داشت. آزادي روابط دختر و پسر، آزادي عمل پسرها را بيشتر مي‌کند/ پسرها تن به ازدواج نمي‌دهند اين جمعيت‌شناس در ادامه درخصوص علل عدم تمايل مردان به ازدواج گفت: در شهرهاي بزرگ دوستي دختر و پسر، آزادي روابط و... سبب مي‌شود به دليل وفور دختران، پسران آزادي عمل بيشتري داشته باشند و راحت‌تر بتوانند روابط خود را برقرار کنند و تن به ازدواج ندهند. البته عوامل ديگري مانند عوامل اقتصادي و بيکاري هم تأثيرگذار است. پرخواهي اقتصادي دخترها؛ عامل مهم عدم تمايل مردان به ازدواج عضو هيئت علمي‌ دانشگاه تهران دليل عمده تأخير سن ازدواج در پسرها را ناشي از پرخواهي اقتصادي دختران و خانواده‌هاي آن‌ها دانست و اظهار داشت: تجمل‌گرايي و مادي‌گرايي که در جامعه ما روزبه‌روز رو به افزايش است، سبب مي‌شود پسرها نتوانند از تأمين درخواست‌هاي مادي خانواده دخترها و دخترها برآيند و به همين دليل تن به ازدواج ندهند و به روابط دوستي يا خودداري اخلاقي بسنده کنند؛ درصورتي‌که ازدواج اگر مبتني بر روابط عاطفي باشد، به مراتب بهتر است. علي‌رغم کم‌شدن تعداد ازدواج‌ها، ميزان ازدواج در ايران رو به افزايش است او با بيان اين‌که در حال حاضر 700 هزار ازدواج در سال به‌وقوع مي‌پيوندند، افزود: عده‌اي مي‌گويند تعداد ازدواج‌ها کم شده است؛ سال‌هاي قبل 800 هزار ازدواج بود، اما الان 700 هزار تا؛ درصورتي‌که طبق محاسبات جمعيت‌شناختي ميزان ازدواج در جامعه کم نشده است، بلکه به دليل پايين‌تر آمدن باروري در دهه 70، جمعيت در معرض ازدواج‌مان کاهش پيدا کرده است و به‌تبع تعداد کمتري ازدواج رخ مي دهد. عضو مرکز مطالعات و پژوهش‌هاي جمعيتي آسيا و اقيانوسيه ادامه داد: اتفاقاً اگر نسبت آن را بررسي کنيم، متوجه مي‌شويم علي‌رغم کم‌شدن تعداد ازدواج‌ها، ميزان ازدواج در ايران رو به افزايش است. حتي عاملي که اخيراً با آن مواجه شديم اين است که تعداد ازدواج‌هاي زنان 15 تا 19 ساله در 5 سال اخير زياد شده است و حالا که تعداد دخترها رو به افول است، دختران 15 تا 19 ساله هم شانس ازدواج بيشتري پيدا مي‌کنند. سن ازدواج در حدي به خط مجانب مي‌رسد و بالاتر از آن نمي‌رود کاظمي‌پور درخصوص ادامه روند افزايش سن ازدواج در ايران اظهار داشت: باسوادي، اشاعه تحصيلات، يافتن شغل و... موجب بالارفتن سن ازدواج شده است، ولي وقتي فردي به اين امور دست يافت، ازدواج مي‌کند. آستانه‌اي که اين شرايط براي جوان محقق مي‌شود، براي پسرها حول و حوش 27 سال براي دخترها 24- 23 سال است. بنابراين ميانگين سن ازدواج از اين بيشتر نخواهد شد؛ مگر اين‌که عوامل ديگري مانند رواج هم‌باشي و روابط آزاد اثرگذار باشد، ولي در کل به نظر من سن ازدواج در حدي به خط مجانب مي‌رسد و بالاتر از آن نمي‌رود. مضيقه ازدواج براي پسرها در دهه 1400/ همسان‌همسري سني اين مضيقه را رفع مي‌کند عضو هيئت علمي‌ دانشگاه تهران درخصوص پيش‌بيني وضعيت مضيقه ازدواج در سال‌هاي آتي نيز گفت: در آينده مضيقه ازدواج تقريباً محدودي براي پسرها در دهه 1400 به بعد خواهيم داشت. پسرهاي دهه 60 و 70 بايد با دخترهاي دهه 80 و 90 ازدواج کنند که چون باروري پايين آمده است، تعداد پسرها بيشتر از دخترها خواهد بود و البته با همسان‌همسري سري مشکلي پيش نخواهد آمد و اين مضيقه را نخواهيم داشت. اين جمعيت‌شناس ادامه داد: همسان‌همسري سني براي دختران دهه 60 هم مي‌توانست کمک‌کننده باشد. من دهه 80 اين را گفتم که اگر قرار است مقداري از اين مضيقه ازد.واج بکاهيم، بهترين راه‌حل همسان‌همسري سني است که البته محقق نشد و در حال حاضر زمان آن گذشته است.