چون نتوانستم برای پدرم مراسم ختم بگیرم، عذاب‌وجدان دارم

خراسان/ پدرم به تازگی فوت شده است. او در 68 سالگی سکته کرد و حتی نتوانستیم برایش یک مراسم ساده بگیریم و خیلی از این موضوع ناراحتم و عذاب‌وجدان دارم. هرکسی هم من را می‌بیند، اولش می‌پرسد که پدرتان کرونا داشت که مرحوم شد یا نه؟ از این سوال هم بدم می‌آید و بیشتر اذیت می‌شوم. حالا مشکلم این است که دچار افسردگی شدم و حالم اصلا خوب نیست.
پاسخ
با سلام خدمت شما خواننده گرامی و عرض تسلیت برای فوت پدر گرامی‌تان. از آن‌جا که هنوز یک ماه از فوت پدر خود من نیز به علت عارضه قلبی، نمی‌گذرد دقیقا آن چه را که بیان کردید، از جمله برگزار نکردن مراسم و واکنش‌های مردم را به خوبی درک می‌کنم. اما در زندگی مسائلی وجود دارد که خارج از حیطه کنترل ماست و به اصطلاح چاره‌ناپذیر است. مرگ عزیزان هم متاسفانه از این دست است. در این بحران‌ها معمولا بعضی از واکنش‌های دیگران به جای کمک، بیشتر باعث رنجش فرد داغدار می‌شود، چون دیگران در مواجهه با مرگ انسانی دیگر، ناخودآگاه به مرگ خویش فکر می کنند و با بیان چند جمله کلیشه‌ای قصد دارند سریع خود را از شر این افکار آزاردهنده خلاص کنند. به عبارت دیگر آن ها می‌خواهند بین شرایط خود و فرد متوفی فاصله برقرار کنند و به خود بگویند که من مانند او نیستم.
امروزه بیماری کرونا به نوعی یادآور مرگ است. پس اگر فرد فوت شده کرونا نداشته، آن‌ها آسایش خاطر بیشتری را تجربه می‌کنند ولی اگر کرونا باعث فوت فردی که می‌شناختیم باشد، گویا خطر بیماری یک گام بزرگ به ما نزدیک‌تر شده است. پس آن‌ها در سوال از علت فوت پدرتان، دنبال آرام کردن خود هستند، گرچه که این به قیمت آزار بیشتر شما و خانواده‌تان تمام می‌شود.
مراحل سوگ معمولا 2 ماه طول می‌کشد
موضوع بعدی واکنش سوگ است که به صورت طبیعی بازه زمانی چهل روز تا دو ماه را در بر دارد. شما به زمان دقیق فوت پدرتان اشاره نکرده‌اید اما اگر هنوز دو ماه نشده‌ است، هر واکنشی از جمله احساس افسردگی، اضطراب، ترس و نگرانی افراطی بابت سلامت دیگر عزیزان، بدخوابی و هر چیزی از این دست طبیعی است. سوگ چند مرحله دارد: انکار، عصبانیت، چانه‌زنی با سرنوشت، افسردگی و در نهایت پذیرش. انتظار بر این است که در برهه‌ای دو ماهه این مراحل طی شوند.
خودتان را سرزنش نکنید
نکته دیگر در سوگ احتمال وجود عذاب وجدان نسبت به فرد متوفی است.
اگر احساس کنیم نسبت به او کم کاری یا بدرفتاری کرده‌ایم، واکنش سوگ از دوری و دلتنگی تبدیل به سرزنش خود خواهد شد که بسیار طولانی و رنج‌آور است. امیدوارم شما دچار این عذاب وجدان نسبت به پدر بزرگوارتان نباشید ولی اگر به هر دلیلی وجود دارد، توصیه می‌کنم یک نامه برای او بنویسید و حرف‌هایی را که در دل دارید مطرح و از او حلالیت طلب کنید. در ضمن، برگزاری مراسم سوگواری و ختم برای گذر از این بحران بسیار موثر است. متاسفانه همه‌گیری کرونا این امکان را از شما و خانواده خود من سلب کرد اما فراموش نکنید که یادآوری عزیزان از دست رفته در هر زمان و مکان و هر روشی امکان‌پذیر است.
صحبت روزمره از خاطرات عزیز از دست رفته به ویژه با اعضای خانواده، بسیار مفید و مرهم درد سوگ است. متاسفانه در خیلی از موارد با فرض این‌که اگر درباره عزیز سفر کرده صحبت کنیم داغ خود و دیگران تازه می‌شود، خانواده داغدار درگیر سکوتی دردناک نسبت به عزیز از دست رفته می‌شوند. این سکوت و صحبت نکردن درباره خاطرات و کردارهای او باعث کندتر شدن پذیرش می‌شود زیرا قرار نیست عزیزان از دست داده را فراموش کنیم، بلکه باید یاد بگیریم چگونه بدون حضور فیزیکی آن‌ها و با خاطرات و یاد آن ها زندگی را ادامه بدهیم.
نویسنده : دکتر مهدی سودآوری | روان شناس و مدرس دانشگاه