دلایل کتک کاری بین کودکان چیست؟

کودکت/ در زندگي با فرزند، اغلب والدين با رفتارهاي نامناسبي از طرف کودک مواجه مي‌شوند که سؤالات بسياري برايشان به وجود مي‌آورد: «چرا چنين رفتاري دارد؟ از کجا ياد گرفته است؟ چه کنم تا بداند اين رفتار نادرست است و آن را تکرار نکند؟» کتک کاري در کودکان يکي از اين رفتارهاست که ممکن است باعث نگراني والدين شود و در طولاني‌مدت مانعي براي برقراري روابط اجتماعي سالم کودک و اطرافيانش  ايجاد مي‌کند.
براي اينکه بتوانيد به کودک کمک کنيد تا اين رفتار نامناسب را کنار بگذارد، ابتدا بايد علت‌ها و زمينه‌هاي به وجود آورنده اين رفتار را بشناسيد. تغيير رفتار، بدون توجه به علت‌هاي به وجود آورنده آن، تقريبا غيرممکن يا موقتي است.
نکته مهم ديگر در بررسي رفتارهاي کودکان سن رشدي کودک است. دسته‌اي از رفتارها در مقطعي از رشد کودک به عنوان رفتارهاي رايج و شايع شناخته مي‌شوند که نامناسب‌اند، اما از آنجا که کودک به مرحله رشدي نرسيده است که بتواند رفتار مناسب را از نامناسب تشخيص دهد و بر رفتارهاي خودش کنترل لازم را داشته باشد، تا حدي طبيعي قلمداد مي‌شوند.

کتک کاري در کودکان زير ۳ سال
اينکه کودک زير ۳ سال ديگران را کتک بزند از جمله رفتارهاي شايعي است که ناشي از کنترل نکردن هيجانات است. کودک هيجانات مختلفي را تجربه مي‌کند، اما هنوز اين احساسات را نمي‌شناسد و توان برقراري ارتباط کلامي و دايره لغات او در حدي نيست که بتواند با حرف زدن با ديگران منظور خود را بيان کند. از طرف ديگر، خود را مرکز دنيا مي‌داند و انتظار دارد همه درخواست‌هايش به‌سرعت اجرا شود. نرسيدن به خواسته‌هايش يا حتي تاخير در رسيدن به آن‌ها موجب ناکامي و خشم او مي‌شود. کودک اين خشم و ناکامي را با رفتارهاي مختلفي بروز مي‌دهد که يکي از آن‌ها کتک زدن ديگران است، اما ماندگاري و تداوم اين رفتار در محيط‌هايي صورت مي‌گيرد که اين رفتار تقويت مي‌شود.
ويژگي محيط‌هايي که باعث تقويت يا تثبيت کتک کاري در کودکان مي‌شوند:
بي‌توجهي به نيازهاي واقعي کودکان يا دير برآورده کردن آن نيازها، به طوري که کودک براي رسيدن به نيازهايش مجبور به انجام اين رفتارها مي‌شود،
بي‌توجهي به ويژگي‌هاي سني کودک و داشتن انتظارات غيرواقعي از او،
نظارت نداشتن بر رفتار کودک و رها کردن او در شرايطي که نمي‌تواند بر رفتارش کنترل داشته باشد،
نبود کنترل هيجاني والدين بر رفتار خودشان در حضور کودک،
نبود نظم و انضباط در برنامه‌هاي زندگي خانواده و ناتواني والدين در شناخت و کنترل کودک.

کتک کاري در کودکان ۳ تا ۶ سال
 بعد از ۳ سالگي، به‌تدريج کودک در معرض ارتباط بيشتر با همسالان قرار مي‌گيرد، با چالش‌ها و موقعيت‌هاي مختلفي روبرو مي‌شود و استرس و اضطراب بيشتري را تجربه مي‌کند. از طرف ديگر، واکنش‌هاي هيجاني‌اش به صورت تکانشي و ناگهاني بروز مي‌کند. همانطور که از ديدن يک اسباب‌بازي به‌شدت خوشحال مي‌شود و به وجد مي‌آيد، در مقابل موضوعي هم که موجب عصبانيتش شود، به طور ناگهاني واکنش نشان مي‌دهد که ممکن است به شکل کتک زدن يا هل دادن ديگران بروز کند.

علت‌هاي رايج به وجود آوردنده اين رفتار عبارت‌اند از:
ناتواني کودک در کنترل هيجان‌ها،
احساس ناامني، ترس، استرس و نااميدي،
احساس ناکامي و خشم،
ناتواني در برقراري ارتباط،
تلاش براي جلب توجه و کنترل والدين،
ناتواني در مديريت خواسته‌ها،
يادگيري در محيط (والدين، اطرافيان بزرگ‌تر، همسالان، برنامه‌هاي نامناسب تصويري مثل فيلم‌ها و بازي‌هاي رايانه‌اي)
نبود شيوه فرزندپروري مناسب و شيوه‌هاي کنترلي صحيح.
رفتار مناسب با کودکي که کتک مي‌زند:
کودک زير ۳ سال
 شرايط محيطي را در کنترل داشته باشيد، به هم ريختگي برنامه خواب و خوراک کودک ممکن است رفتار کودک را به هم بريزد.
در مواقعي که ممکن است شرايط از کنترل خارج شود، به نشانه‌هاي رفتاري کودک توجه کنيد و به طور غيرمستقيم نظارت بيشتري بر رفتار کودک داشته باشيد تا مانع کتک زدن شويد.
رفتار خود را مديريت کنيد و از رفتارهاي هيجاني و تنبيهي در مواجهه با رفتار کودک بپرهيزيد.
وقتي احساس مي‌کنيد رفتار کودک به سمت کتک زدن مي‌رود، فضا را عوض کنيد.
در شرايط عادي و دائما، به کودک بگوييد دست براي زدن نيست و زدن درد دارد.
اگر کودک در شرايطي هيجاني است که به ادامه رفتار نامناسبش اصرار دارد، او را از محيط دور کنيد.

---

بازار

---

کودک ۳ تا ۶ سال
بر رفتار خودتان کنترل داشته باشيد و محيط زندگي کودک را شاد و پرتحرک نگه داريد.
به کودک کمک کنيد احساسات و هيجان‌هاي خودش و ديگران را بشناسد و ياد بگيرد با ديگران همدلي کند. براي اين کار، مي‎‌توانيد از کتاب و بازي‌هاي مناسب کمک بگيريد.
احساس کودک را تاييد کنيد و با او همدلي داشته باشيد. اما هرگز کتک زدن و آزار رساندن به ديگران را تاييد نکنيد. به او بگوييد: «اشکالي ندارد که عصباني شدي، اما کتک زدن ديگران کار درستي نيست».
وقتي کودک خشمگين است، او را تنها نگذاريد، فقط کمي از او فاصله بگيريد.
وقتي کودک خشمگين است و مبادرت به کتک زدن ديگران کرده است، او را وادار نکنيد عذرخواهي کند. اجازه دهيد خشمش فرو بنشيند و بعد با او صحبت کنيد.
راه‌هاي جبران خطا را به کودک ياد دهيد.
در مواقع عادي و به طور مرتب و وقتي کودک سرحال است، راه‌هاي تخليه هيجان‌ها را به کودک ياد دهيد. به او بگوييد هنگام عصبانيت چه کارهايي مي‌تواند انجام دهد و چه کارهايي را نبايد انجام دهد.
آموزش مهارت کنترل خشم و مهارت حل مسئله به کودک کمک مي‌کند تا در طولاني‌مدت بتواند رفتار خودش را کنترل کند.
اگر کودک بر رفتارش کنترل ندارد و بچه‌هاي ديگر را مي‌زند، قبل از انجام کارش دخالت کنيد و مانع انجام اين رفتار شويد.
اگر کودک به شما حمله مي‌کند و قصد زدن شما را دارد، يا از او فاصله بگيريد و با جديت به او هشدار دهيد: «زدن درد دارد، نبايد ديگران را بزني» يا دست‌هايش را محکم و بدون خشونت بگيريد و بگوييد: «نبايد من را بزني، کتک زدن کار درستي نيست».
بعد از علت‌يابي و تلاش براي رفع آن‌ها و انجام مواردي که پيش از اين گفته شد، در صورت لزوم و با توجه به شرايط سني کودک، مي‌توانيد پس از هشدار دادن از پيامد جداسازي براي کنترل رفتارش کمک بگيريد. براي مثال بگوييد: «اگر دوستت را کتک بزني، ديگر نمي‌تواني به بازي ادامه بدهي»، سپس در اجراي پيامد قاطع و جدي باشيد.
آموزش مهارت‌هاي خودکنترلي زمان‌بر است و نياز به تمرين مداوم دارد. با انجام يک يا دو تکنيک نمي‌توانيد رفتار نامناسب و کتک کاري در کودکان را تغيير دهيد. براي اينکه بتوانيد به کودک خود کمک کنيد تا رفتار مناسب و محترمانه را ياد بگيرد و با آداب و قوانين ارتباط اجتماعي آشنا شود، بايد محيط مناسبي ايجاد کنيد، برنامه‌ريزي و آموزش کودک‌محور داشته باشيد و رفتارهاي خود را، در نقش والديني که کودک از آن‌ها سرمشق مي‌گيرد، مديريت کنيد.

اين مقاله توسط متخصص همکار خانم زهرا سليماني تاليف شده است.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar