همه چیز درباره ناخن جویدن کودکان؛ علت و راه‌های درمان

فراديد/ ديدن تصوير کودکي که مدام دست‌هايش در دهانش است و مشغول جويدن ناخن‌ها است نه تنها خوشايند نيست بلکه براي سلامتي کودک به شدت مضر است. احتمال دارد شما هم جزو همين والدين باشيد يا در اطرافتان کودکي را ببينيد که مدام در حال جويدن ناخن است. اين موضوع باعث نگراني شما مي‌شود و هر خانواده‌اي که فرزندش دچار اين مشکل شده با گرفتاري‌هاي زيادي براي رفع آن رو به رو است. اکثر خانواده‌ها مي‌دانند که اين رفتار معمولاً ناشي از يک اضطراب دروني است و البته تا مدت‌هاي زيادي هم ادامه خواهد داشت. در اين‌جور مواقع والدين نبايد هيچ واکنش تند يا منفي‌اي نشان دهند بلکه بايد با ملايمت و برخورد صحيح کودک را از اين معضل نجات دهند. بد نيست بدانيد کودکان خود از اين رفتار راضي نيستند و هرچه بيشتر منع شوند به شکل عصبي بيشتر به اين کار ادامه مي‌دهند. براي رفع اين مشکل اول بايد علت آن را بدانيد و دنبال بهترين راه‌حل باشيد تا بتوانيد با آرامش با اين مشکل کنار بياييد. علت چيست؟ قبل از هر چيز بايد بدانيد بر اساس يک سري تحقيقات ثابت شده که تقريباً ۳۸ درصد کودکان ۶ تا ۴ ساله ناخن‌هايشان را مي‌جوند. پي اول نگراني اين موضوع که فقط کودک شما دچار اين بحران شده را کنار بگذاريد. بعد از آن دقت کنيد که اين نوع عادت‌ها يکي دو روزه برطرف نمي‌شوند و معمولاً تا ۱۰ سالگي به اوج خود مي‌رسند. چرا بچه‌ها ناخن مي‌جوند؟ هر برخورد ناخوشايندي با کودک مي‌تواند باعث اين دلهره‌ها شود اين عادت بين پسر‌ها و دختر‌ها متفاوت است، بيشترين ميزان ناخن جويدن در پسران ۱۴ تا ۱۳ ساله است. ناخن جويدن در دختران حدود ۱۱ سالگي به بيشترين حد خود مي‌رسد. اين را هم بدانيد تقريباً ۲۰ درصد نوجوانان کماکان درگير اين مشکل هستند و ۲۰ تا ۱۰ درصد اين عده نيز تا بزرگ‌سالي عادت ناخن جويدن را ادامه مي‌دهند. مشکل اصلي اين است که در بسياري موارد شدت جويدن ناخن به حدي است که منجر به خونريزي مي‌شود و پوست را مستعد تماس با ميکروب‌ها کرده و خطر ابتلا به عفونت را در اين ناحيه افزايش مي‌دهد. از طرف ديگر خود ناخن منبعي براي تجمع ميکروب‌ها است و اگر بچه‌هاي داراي اين مشکل مدام مريض باشند چيز بعيدي نيست. در رابطه با علت اين کار روانشناسان معتقدند که ناخن جويدن کودکان و نوجوانان به فشار‌هاي عصبي و مشکلات روزمره مربوط مي‌شود. شايد به نظر برسد بچه‌ها در عوالم بچگي خودشان دليلي براي نگراني و اضطراب ندارند اصلاً اين‌طور نيست بلکه هر برخورد ناخوشايندي با کودک مي‌تواند باعث اين دلهره‌ها شود. گاهي عصبانيت بيش از حد در بچه‌ها باعث بروز چنين رفتاري مي‌شود. اين عصبانيت علت‌هاي زيادي مي‌تواند داشته باشد که در سنين مختلف متغير است. برخي عصبانيت‌ها در سنين خردسالي مي‌تواند ناشي از، از دست دادن يک اسباب بازي، نرسيدن به هدفي مشخص، نرفتن به پارک يا امثال اين‌ها باشد، ولي در نوجواني دلواپسي و تضاد‌هاي فکري، بلاتکليفي به خاطر درگيري با والدين، امتحانات، پاسخ دادن به معلم، تماشاي فيلم‌هاي ترسناک، تقليد از ديگران، هيجان بيش از حد و عکس‌العمل خصومتي در مقابل والدين و ديگران از ديگر علل عصبانيت و سرانجام واکنش‌هايي مثل جويدن ناخن مي‌شود. يک علت خيلي ساده‌تر هم براي اين رفتار وجود دارد و آن کمرويي و خجالتي بودن بچه‌ها است. کودکاني که اعتماد به نفس پاييني دارند و خجالتي اند معمولاً در جمع دچار اضطراب مي‌شوند و اولين واکنش آن‌ها جويدن ناخن است. از طرف ديگر برخي از پزشکان معتقدند که هميشه نبايد دنبال علت خاصي براي عادات گوناگون بچه‌ها بود بلکه گاهي آن‌ها صرفاً رفتار‌هاي آموخته شده‌اي هستند که پيامد‌هاي مثبت و خوشايندي براي کودک (يا نوجوان) دارند. مثل زماني که کودک شما ناخن را در دهانش مي‌برد و شروع به جويدن مي‌کند بلافاصله دقت کنيد چه محرکي باعث اين رفتار شده، شايد از نظر فکري درگير مشکلي شده يا مسئله‌اي او را آشفته کرده است. در اين شرايط مي‌توانيد خيلي ملايم از او بپرسيد آيا مي‌داند دستش را به دهان برده است؟ از جمله دلايل رايجي که موجب ناخن جويدن در کودکان و نوجوانان مي‌شود، آن است که درصدد کاستن از فشار‌هاي عصبي و تنش‌هاي روزانه خود هستند. جويدن ناخن‌ها يک روش براي تخليه اضطرابي است که در پشت آن چيزي عميق‌تر پنهان‌شده، چيزي مثل خشمي فروخورده، عدم اطمينان يا نياز به آرام کردن خود. اين رفتار شبيه مکيدن انگشت شست در نوزادي است، با اين تفاوت که به جاي آنکه خشمش را بيرون بريزد يا آن را بروز دهد، با جويدن انگشتانش خشمش را در خود نگه مي‌دارد. برخورد مناسب در نظر داشته باشيد رفتار شما تعيين کننده اصلي در کم شدن اين نوع عادت‌ها است. در اين موارد شما بهتر است منتظر پاسخ کودکتان که چرا ناخنش را مي‌جود نباشيد و او را به خاطر انجام اين عمل سرزنش نکنيد. يادتان باشد سرزنش کردن و سرکوب کردن نه تنها درماني براي اين کار نيست بلکه کودک را بيشتر در بازي مبارزه با شما مي‌اندازد و به عبارتي بيشتر اين رفتار را ادامه مي‌دهد. بهترين کار اين است که سعي کنيد به دنبال علت باشيد و توجه کنيد که کودکتان در چه مواقعي اين عمل را انجام مي‌دهد. به احتمال خيلي زياد کودک با ايجاد موقعيت‌هاي خاص به ناخن جويدن مشغول مي‌شود. مثلاً موقعي که مي‌خواهد در مورد مسئله مهمي با شما صحبت کند يا در هنگام تماشاي فيلم‌هاي وحشتناک. چرا بچه‌ها ناخن مي‌جوند؟ شما بايد اين حالت را که در او استرس ايجاد مي‌کند شناسايي کرده و کاري کنيد که در موقعيت‌هاي استرس زا قرار نگيرد. اگر کودک هنگام تماشاي برنامه تلويزيوني ناخن مي‌جود، شيئي به دست او بدهيد تا سرش گرم شود. به مکان‌هايي که اين عادت کودک زياد مي‌شود نيز دقت کنيد تا علت اين اختلال را بفهميد. در ادامه شما نبايد به ترک اين عادت بي تفاوت باشيد بلکه کودک بايد از جانب شما تشويق شود و حتي پاداش بگيرد تا اين رفتارش تقويت شود. مثلاً براي تشويق هر بار ناخن نجويدن ستاره‌اي به جدول کار‌هاي خوب او اضافه کنيد و به ازاي هر ۱۰ ستاره به او هديه دهيد. به دقت جست و جو کنيد که چه چيزي باعث شده آرامش و امنيت او به هم بخورد. اين تلاش شما براي پيدا کردن مشکل کودکتان و حل آن مي‌تواند بهترين راه براي از بين بردن اختلال جويدن ناخن باشد. راهکار‌هاي مناسب شما براي اينکه بتوانيد يک عادت بد را از سر فرزندتان بيندازيد بايد از روش‌هاي دست علمي استفاده کنيد. در مورد جويدن ناخن قديم‌تر‌ها از تلخ و تند کردن ناخن يا تنبيه‌هاي بدني استفاده مي‌کردند، اما امروز مي‌تواند از روش‌هاي ملايم‌تري براي اين کار بهره برد و به نتيجه خوبي رسيد. -کوتاه کردن ناخن‌ها ناخن‌هاي کوتاه شده به سختي قابل جويدن هستند، سعي کنيد هر چند روز يک‌بار ناخن‌هايش را بگيريد و سوهان بزنيد تا حتي نتواند تکه‌هاي کوچک ناخن را به دندان بگيرد. -حواس‌پرتي زماني که شروع به جويدن ناخن مي‌کند بايد بلافاصله حواس او را پرت کنيد، از او کار‌هايي بخواهيد که مجبور شود از انگشتانش استفاده کند درست کردن کاردستي يا کشيدن نقاشي روش خوبي براي اين کار است. کودک را نترسانيد کودک بايد احساس خوبي نسبت به خود پيدا کند. شرمنده کردن سرزنش، تحقير، تهديد و تنبيه کودک هيچ اثري درماني ندارد بلکه عادت را تشديد مي‌کند و باعث اختلالات ديگر نيز مي‌شود. به جاي اين کار به او اعتماد به نفس بدهيد. -تلخ نکنيد براي جلوگيري از اين کار مي‌توانيد چسب زخم رنگي تهيه کنيد و به روي انگشتانش بزنيد. هرگز دنبال روش‌هايي مثل تهديد، تنبيه، پاشيدن فلفل و دارو‌هاي تلخ، بدمزه، بد رنگ و… به روي انگشتانش نباشيد. چون تجربه نشان داده اين روش‌ها نه تنها براي ترک ناخن جويدن کودک مؤثر نيست بلکه با ايجاد احساس گناهکاري و اضطراب در فرد سبب مي‌شود بيشتر به اين عمل بپردازد. -کودک را نترسانيد اگر کمي دقت کنيد ناخن جويدن بيشتر در کودکاني که والدينشان ناآگاهانه و به بهانه‌هاي مختلف در آن‌ها ايجاد ترس مي‌کنند زياد ديده مي‌شود. خيلي از والدين عادت دارند بچه را با موجودات خيالي مثل لولو و غول و جادوگر و.. مي‌ترسانند و هر کار بدي بکند مي‌گويند “اگر گريه يا اذيت کني مي‌گويم لولو تو را بخورد”، در مورد ناخن جويدن هم به همين شکل او را تهديد مي‌کنند که "اگر ناخنت را بخوري درخت ناخن در شکمت رشد مي‌کند" ترساندن کودک از دکتر يا آمپول هم جزو شيوه‌هاي غلطي است که والدين براي ساکت کردن کودک اعمال مي‌کنند. همه اين‌ها مي‌تواند به مرور زمان واکنش‌هاي عصبي و اضطرابي زيادي در کودک ايجاد کند. از ناخن آسيب ديده تصويري تهيه کرده و وضعيت آن را با ناخن سالم مقايسه کنيد -تصوير به او نشان دهيد بچه‌ها هميشه جذب تصاوير مي‌شوند تا کلمات. براي ترک اين کار هم شما مي‌توانيد از روش تصويري استفاده کنيد. از ناخن آسيب ديده تصويري تهيه کرده و وضعيت آن را با ناخن سالم مقايسه کنيد و هنگامي که کودک مشغول جويدن ناخن است بدون اين‌که متوجه شود، از او فيلم بگيريد و به او نشان دهيد. احتمال دارد با مشاهده فيلم به خود بيايد و اين عادت را کنار بگذارد. مي‌توانيد زماني که شروع به جويدن ناخن کرد يک آيينه مقابل او بگذاريد تا تصوير خودش را ببيند و از انجام اين عمل منصرف شود. کودک را تشويق کنيد در مجلات، تصوير دست‌هاي زيبا را جست وجو کند يا روي کتاب يا آينه بچسباند تا مرتب تصوير اين دست‌ها را با دست‌هاي خود مقايسه کند.البته بدانيد هيچ‌کدام از اين روش‌ها با يک‌بار و دو بار و بدون تکرار جوابگو نيست. هر بار ممکن است فرزند شما برخورد تندي با شما بکند يا جيغ بزند و فرار کند و در خلوت به اين کار مشغول شود، اما شما کوتاه نياييد و به کار خودتان ادامه دهيد. بيشتر بخوانيد:به فرزندمان در مورد پول چه چيز‌هايي بگوييم؟ -کتاب بخوانيد يکي ديگر از روش‌ها مؤثر در ترک عادت‌هاي بد خواندن کتاب است. همان‌طور که در نوپايي وقتي مي‌خواهد کودک را با توالت آشنا کنيد انواع و اقسام کتاب‌هاي آموزش توالت رفتن را براي او مي‌خوانيد و با تصاويرش به او ياد مي‌دهيد در مورد عادت‌ها بد هم مي‌توانيد کتابي تهيه کنيد فرزندتان را باشخصيت قصه دوست کنيد و بدون کمترين اشاره‌اي به عادتي که خودش دارد شخصيت قصه را تشويق به ترک ناخن جويدن کنيد. با اين روش هم کودک تحقير نمي‌شود و هم کم‌کم به رفتار ناپسندش پي مي‌برد. -صحبت کنيد زماني که کودک در سني بود که مي‌توانست حرف‌هاي شما را به خوبي درک کند بهترين راه صحبت کردن با او است. در مورد اين عادت با او صحبت کنيد، اما درباره رفتارش قضاوت نکنيد. صحبت با او درباره ناخن جويدن نبايد باعث افزايش اضطراب کودک شود. به او بگوييد که اين مشکل را با کمک او حل خواهيد کرد. با آن‌ها در مورد عادات ناخوشايند آدم‌ها گفت‌و‌گو کنيد، بگوييد عادت ناخوشايند چيست؟ آيا جويدن ناخن هم جز عادت‌هاي بد است يا نه؟ بعد در جريان گفت‌و‌گو با کودک هم‌فکري کنيد و تلاش کنيد به طور جمعي به يک نتيجه‌گيري براي رفع اين مشکل برسيد. به دنبال راهکاري باشيد که به تأييد شما و کودکتان برسد. مثلاً گاهي اوقات، کودکاني که در آستانه نوجواني هستند از اينکه مدام چيزي به آن‌ها گوشزد شود، خوششان نمي‌آيد پس در اين شرايط بايد راه‌حل‌هاي توافقي ديگري پيدا کنيد. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد