7 روش برای سالم نگه‌داشتن کلیه‌ها

ايسنا/ دکتر حميد محمدجعفري استاد بيماري‌هاي کليه کودکان دانشگاه علوم پزشکي مازندران در کتاب کليه‌هايتان را حفظ کنيد (دستورالعمل کامل براي بيماران کليوي) که با همکاري دکتر سانجاي پانديا از اساتيد دانشگاه‌هاي هندوستان نوشته است به تشريح توصيه‌هايي براي بيماران مستعد نارسايي کليوي و عموم مردم پرداخته که در ادامه با اين توصيه‌ها بيشتر آشنا مي‌شويد. مي‌گويند بيماري‌هاي کليوي قاتلان خاموش هستند. اين بيماري‌ها موجب از دست رفتن پيش‌رونده عملکرد کليوي و نارسايي کليوي مي‌شود و در نهايت بيمار براي ادامه زندگي به دياليز يا پيوند کليه نيازمند مي‌شود. به دليل مخارج گزاف و مشکلات بالقوه در کشورهاي درحال‌توسعه، تنها 10-5 درصد بيماران مبتلا به نارسايي کليوي شانس کافي براي کسب گزينه‌هاي درماني متعارف همچون دياليز و پيوند کليه را دارند، درحالي‌که بقيه بيماران بدون دريافت درمان قطعي مي‌ميرند. نارسايي کليوي مزمن بسيار رايج است و درماني ندارد، بنابراين پيشگيري تنها گزينه است. کشف زودهنگام و درمان به‌موقع اغلب مانع از بدترشدن نارسايي کليوي مزمن مي‌شود و مي‌تواند نياز به درمان قطعي را به تأخير بيندازد يا از آن پيشگيري کند. هرگز از کليه‌هايتان غافل نشويد. ويژگي‌هاي مهمي درباره مراقبت و پيشگيري از بيماري‌هاي کليوي تحت عناوين زير بررسي مي‌شوند. 1- داشتن تناسب‌اندام و انجام فعاليت‌ها ورزش منظم هوازي و فعاليت‌هاي روزمره فيزيکي فشارخون بدن را در حد طبيعي نگه مي‌دارند و به کنترل قند خون کمک مي‌کنند. چنين فعاليت‌هاي فيزيکي خطر بيماري قند و فشارخون بالا را از بين مي‌برند و در نتيجه خطر نارسايي کليوي مزمن را کاهش مي‌دهند. 2- تغذيه متعادل غذاي سالم، سرشار از ميوه‌ها و سبزي‌ها تازه مصرف کنيد. مصرف غذاهاي فراوري‌شده، قند و چربي و گوشت را در رژيمتان کاهش دهيد. براي افراد بالاي 40 سال، کاهش مصرف نمک در رژيم مي‌تواند در پيشگيري از فشارخون بالا و سنگ کليه مفيد باشد. 3- وزنتان را مرتب چک کنيد. با مصرف غذاهاي سالم و تمرين منظم وزنتان را متعادل نگاه‌داريد. اين امر در پيشگيري از ديابت، بيماري‌هاي قلبي و ديگر مشکلات مربوط به نارسايي کليوي مزمن مفيد است. 4- سيگار و ساير فراورده‌هاي تنباکو را کنار بگذاريد. سيگار کشيدن مي‌تواند منجر به گرفتگي عروق (آترواسکلروز)، شود که موجب کاهش جريان خون به کليه‌ها مي‌شود و در نتيجه توانايي کليه‌ها براي ارائه بهترين عملکردشان را کاهش مي‌دهد. همچنين مطالعاتي انجام‌شده است که ثابت مي‌کنند در افراد مبتلا به بيماري‌هاي زمينه‌اي کليوي مصرف سيگار موجب تخريب و تضعيف سريع‌تر عملکرد کليه مي‌گردد. 5- مراقب مسکن‌هاي بدون نسخه باشيد. در مصرف مداوم مسکن‌هاي بدون نسخه زياده‌روي نکنيد. مشخص‌شده است که مصرف مداوم داروهاي رايجي چون ضدالتهاب‌هاي غيراستروئيدي همانند ايبوپروفن و ناپروکسن موجب آسيب کليوي و خصوصاً نارسايي مي‌شوند. با پزشکتان براي يافتن بهترين راه‌حل کنترل درد خود بدون به خطر انداختن کليه‌هايتان مشورت کنيد. 6- زياد آب بنوشيد. مصرف آب کافي (حدود 3 ليتر در روز) به رقيق کردن ادرار، حذف تمامي مواد سمي زائد از بدن و پيشگيري از سنگ کليه کمک مي‌کند. 7- بررسي (چکاب) ساليانه. بيماري‌هاي کليوي تا قبل از رسيدن به مرحله پيشرفته هيچ علامتي ندارند. قدرتمندترين و مؤثرترين، اما متأسفانه کمتر استفاده‌شده‌ترين تشخيص زودهنگام و پيشگيري از بيماري کليه بررسي منظم کليه‌ها است. بررسي ساليانه کليه‌ها بايد براي افراد پرخطري انجام شود که مبتلا به ديابت، فشارخون بالا و چاقي هستند يا سابقه نارسايي کليوي مزمن در خانواده‌شان موجود است. اگر شما کليه‌هايتان (و مهم‌تر از آن خودتان) را دوست داريد، انجام معاينات منظم کليه را بعد از 40 سالگي فراموش نکنيد. يک روش ساده تشخيص زودهنگام بيماري کليه اندازه‌گيري فشارخون، انجام آزمايش ادرار و آزمايش اندازه‌گيري کراتينين خون است. توصيه‌هايي به بيماران کليوي 1- آگاهي درباره بيماري‌هاي کليوي و تشخيص زودهنگام درباره بيماري‌هاي کليوي هوشيار و مراقب باشيد. علائم رايج بيماري‌هاي کليوي عبارت‌اند از ورم صورت و پاها، بي‌اشتهايي، تهوع، استفراغ، رنگ‌پريدگي، ضعف، تکرر ادرار، وجود خون يا پروتئين در ادرار. توصيه مي‌شود که در صورت بروز چنين مشکلاتي، به پزشک مراجعه کنيد و آزمايش‌هاي مربوط به بررسي عملکرد کليه را انجام دهيد. 2- احتياط‌هاي مربوط به بيماران ديابتي ديابت، دليل اصلي نارسايي کليوي مزمن و نارسايي کليوي در سرتاسر دنيا است بنابراين پيشگيري از بيماري‌هاي کليوي براي تمامي بيماران ديابتي حائز اهميت است. حدود 45 درصد از موارد جديد بيماري کليوي پيشرفته ناشي از بيماري کليوي ديابتي است. يک‌راه ساده و مؤثر تشخيص زودهنگام بيماري کليوي ديابتي، اندازه‌گيري فشارخون و انجام آزمايش ادرار حداقل هر سه ماه يک‌بار است تا وجود پروتئين يا ميکروآلبومين در ادرار با دقت بررسي شود. اين بهترين و ايده‌آل‌ترين آزمايش براي تشخيص زودهنگام نفروپاتي ديابتي است که بايد هر ساله انجام شود. کراتينين سرم (و ميزان فيلتراسيون گلومرولي تخمين زده شده) براي ارزيابي عملکرد کليوي حداقل يک‌بار در سال اندازه‌گيري شود. فشارخون بالا، وجود پروتئين در ادرار، ورم عمومي، نوسانات مداوم ميزان قند خون، کاهش نياز به انسولين و بيماري‌ها و عوارض چشمي بيمار ديابتي (رتينوپاتي ديابتي) شواهد مهمي از درگير شدن کليه با وجود ديابت است. از اين علامت‌هاي خطر آگاه باشيد و به‌سرعت با پزشکتان مشورت کنيد. براي پيشگيري از بيماري کليوي ديابتي، تمامي بيماران ديابتي بايد با دقت زياد ديابت را کنترل کنند، فشارخون خود را زير 130 بر روي 80 ميلي متر جيوه نگه‌دارند (مهارکننده آنزيم مبدل آنژيوتانسين، بلوک کننده‌هاي گيرنده آنژيوتانسين، داروهاي ترجيحي ضد فشارخون هستند)، ميزان پروتئين رژيم غذايي خود را کاهش داده و چربي‌هاي غذا را کنترل کنند. 3- احتياط در بيماران فشارخوني فشارخون بالا دومين علت رايج نارسايي کليوي مزمن است. ازآنجايي‌که اکثريت افراد مبتلا به فشارخون بالا هيچ علامتي ندارند، بسياري از بيماران مبتلا به فشارخون بالا تمايلي به ادامه درمان‌هاي تجويزشده ندارند و برخي ممکن است حتي درمان را قطع کنند. برخي از اين بيماران ممکن است بدون دارو احساس آسودگي کنند و درمان را قطع کنند؛ اما اين کار خطرناک است. فشارخون کنترل نشده در مدت‌زماني طولاني مي‌تواند منجر به مشکلات جدي همچون نارسايي کليوي مزمن، حملات قلبي و سکته گردد. تمام بيماران فشارخوني، براي پيشگيري از بيماري‌هاي کليوي، بايد داروهاي فشارخون تجويزشده را به‌صورت منظم مصرف کنند، به‌صورت منظم فشارخون خود را اندازه بگيرند و رژيم مناسبي با ميزان نمک محدود داشته باشند. هدف درمان نگه‌داشتن فشارخون زير 130 بر روي 80 ميلي متر جيوه يا در اين اندازه است. به‌منظور تشخيص زودهنگام آسيب کليوي تمامي بيماران فشارخوني بايد آزمايش ادرار و کراتينين خون خود را سالانه انجام دهند. 4- احتياط در بيماران مبتلا به نارسايي کليوي مزمن بيماري کليوي ديابتي يک بيماري غيرقابل درمان است؛ اما تشخيص زودهنگام و متعاقب آن انجام محدوديت‌هاي رژيمي، انجام درمان مناسب پيشرفت اين بيماري را کند خواهد کرد و ممکن است به‌صورت بالقوه نياز به دياليز حتمي يا پيوند کليه را به تأخير بيندازد. کنترل فشارخون در ساعات مشخصي از روز يک روش اندازه‌گيري مؤثر براي پيشگيري از پيشرفت نارسايي کليوي مزمن است. شديداً توصيه مي‌شود که فشارخون را زير 130 بر روي 80 ميلي متر جيوه يا معادل اين مقدار نگه‌داشته شود. بهترين روش براي تحقق کنترل خوب، اندازه‌گيري منظم فشارخون در خانه و تهيه يک چارت است که به پزشکان در تنظيم داروهاي فشارخون لازم بسيار کمک خواهد کرد. در بيماران مبتلا به نارسايي کليوي مزمن، عواملي چون افت فشارخون، دهيدراسيون (از دست رفتن آب بدن)، انسداد مجراي ادرار، سپسيس، مصرف داروهاي با سميت کليوي و ...، بايد به‌سرعت شناسايي شوند. مديريت فوري چنين عواملي ممکن است منجر به حفظ عملکرد پايدار کليه و برخي اوقات حتي بهبود عملکرد کليه شود. 5- تشخيص زودهنگام و درمان بيماري کليه پلي کيستيک بيماري کليه پلي کيستيک غالب يک اختلال ارثي جدي در مورد کليه‌ها است که عامل 8-6 درصد دياليز در بيماران است. يک فرد بالغ با سابقه خانوادگي بيماري کليه پلي کيستيک در معرض خطر بالايي قرار دارد و بايد توسط بررسي اولتراسوند به‌منظور تشخيص زودهنگام اين بيماري غربالگري شود. بيماري کليه پلي کيستيک هيچ درماني ندارد بلکه اقداماتي چون کنترل فشارخون، درمان عفونت‌هاي مجاري ادراري، محدوديت‌هاي رژيمي و درمان حمايتي به کنترل علائم کمک مي‌کنند، از عوارض پيشگيري مي‌کنند و ميزان نزول عملکرد کليوي را کند مي‌کنند. 6- تشخيص زودهنگام و درمان عفونت مجاري ادراري در کودکي که بدون دليل دچار تب شده، تکرر ادرار، سوزش و درد هنگام ادرار، بي‌اشتهايي يا وزن گيري نامناسب داشت بايد به وجود عفونت ادراري شک کرد و از اين نظر کودک را بررسي کرد. به خاطر سپردن اين مطلب مهم است که هر بار ابتلا به عفونت ادراري، خصوصاً اگر همراه با تب باشد خطر آسيب به کليه‌ها را بيشتر مي‌کند. حال اگرعفونت ادراري دير تشخيص داده شود يا درمان مناسب انجام نشود اين آسيب محتمل‌تر و شديدتر خواهد بود. چنين آسيبي شامل آسيب (اسکار) در کليه‌ها، رشد نامطلوب کليه‌ها، فشارخون بالا و نارسايي کليوي در آينده خواهد شد. به اين دليل، ضروري است که عفونت ادراري در کودکان زود تشخيص داده شود تا درمان مناسب را بتوان به‌سرعت انجام داد. وقتي کودکان مبتلابه عفونت ادراري هستند، شناسايي ناهنجاري‌هاي قبلي کليه و مجاري ادراري (آناتوميک، مادرزادي و يا ساختاري) يا ساير عوامل خطر بايد به‌سرعت انجام شوند. رفلاکس مثانه به حالب رايج‌ترين علت زمينه‌اي موجود در حدود 50 درصد از عفونت‌هاي ادراري در زمان کودکي است. مراقبت دقيق و پيگيري مناسب در کودکان مبتلا به عفونت ادراري اجباري است. 7- عفونت‌هاي عودکننده مجاري ادراري در کودکان در بيماران مبتلا به عفونت ادراري عودکننده يا افرادي که به درمان آنتي‌بيوتيکي مناسب پاسخ خوبي نمي‌دهند بايد عوامل زمينه‌اي بررسي شود. درصورتي‌که دلايل زمينه‌اي خاص (مثل، انسداد مجاري ادراري، سنگ کليه و ...) درمان نشوند، خطر آسيب دائمي به کليه را افزايش مي‌دهند؛ بنابراين تشخيص زودهنگام و شناسايي دلايل زمينه‌اي ضروري است. 8- درمان مناسب هيپرتروفي خوش¬خيم پروستات بسياري از مردان مسن مبتلا به هيپرتروفي خوش¬خيم پروستات هيپرتروفي خوش¬خيم پروستات به دليل اين برداشت غلط که افزايش تکرر ادرار يا چکه چکه کردن ادرار به‌عنوان بخشي از روند پيري، امري طبيعي است، مدت‌هاي طولاني علائم بيماري‌شان را ناديده مي‌گيرند. درمان نکردن مي‌تواند موجب آسيب دائمي به کليه‌ها نيز بشود. پيگيري مناسب و درمان به‌موقع به حفظ باقيمانده عملکرد کليه در زمان تشخيص کمک مي‌کند. 9- در سنين جواني فشارخون را ناديده نگيريد. فشارخون بالا در سنين جواني رايج نيست و تقريباً هميشه نيازمند بررسي وسيع درباره علل زمينه‌اي است. بيماري‌هاي کليوي از جمله رايج‌ترين دلايل فشارخون شديد در جوانان است؛ بنابراين، در جوانان مبتلا به فشارخون، ارزيابي سريع براي شناسايي زودهنگام و درمان به‌موقع بيماري کليوي براي پيشگيري از پيشرفت الزامي است تا منجر به آسيب دائمي بيشتري نشود. 10- درمان زودهنگام نارسايي کليوي حاد/ آسيب شديد به کليه دلايل مهم نارسايي کليوي حاد (کاهش ناگهاني عملکرد کليه) عبارت‌اند از اسهال، تهوع، مالاريا فالسيپاروم، فشارخون پايين، سپسيس، داروهاي خاص مانند مسکن‌ها و ... . شناسايي سريع و زودهنگام اين دلايل زمينه‌اي مي‌تواند مانع پيشرفت بيماري حاد و ايجاد نارسايي دائمي کليوي شود. 11- احتياط در استفاده از دارو مراقب باشيد بسياري از داروهاي بدون نسخه (خصوصاً مسکن‌ها)، خصوصاً در افراد مسن خطر آسيب کليوي دارند. چنين داروهايي زياد مصرف مي‌شوند اما نتايج مضر آن‌ها به‌ندرت اعلان مي‌شود. از استفاده مسکن‌هاي بدون نسخه براي سردرد دردهاي عمومي بدن بدون اجازه پزشک پرهيز کنيد. از خوددرماني و مصرف داروهاي غيرضروري يا مکمل‌هاي غذايي پرهيز کنيد. دارودرماني که با راهنمايي و نظارت پزشک انجام شود معمولاً مفيد است. اين باور غلط وجود دارد که تمامي داروهاي طبيعي و گياهي (داروهاي آيورودا، گياهان چيني و ...) و مکمل‌هاي غذايي بي‌ضرر هستند. مشخص‌شده است که فلزات سنگين موجود در داروهاي آيورودا موجب آسيب برگشت‌ناپذير کليه مي‌شوند. 12- احتياط در افرادي که يک کليه دارند. افرادي که يک کليه دارند مي‌توانند زندگي سالم و طبيعي داشته باشند. آن‌ها همانند افراد داراي دو کليه بايد فشارخونشان را هميشه کنترل کنند، مقادير زيادي از مايعات مصرف کنند، يک رژيم سالم را رعايت کنند، از مصرف بيش‌ازحد نمک بپرهيزند، از رژيم‌هاي غني از پروتئين خودداري کنند و از کليه‌هايشان در مقابل آسيب و ضربه (مثل ضربه مستقيم) محافظت کنند. مهم‌ترين احتياط انجام معاينات منظم پزشکي است. فرد حداقل يک‌بار در سال بايد حتماً با پزشک مشورت کند تا عملکرد کليه را از طريق بررسي فشارخون، آزمايش ادرار و آزمايش خون و در صورت نياز انجام سونوگرافي کليه بررسي کند. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد