چرا آهن زیاد برای بدن مضر است؟

بيتوته/ آهن، ماده‌ي معدني ضروري براي بدن است اما درست مانند ساير مغذي‌ها، زيادي آن براي بدن ضرر دارد. در واقع آهن آن‌قدر سمي است که جذب آن توسط سيستم گوارش به شدت کنترل مي‌شود و به همين علت، در بيشتر موارد، عوارض جانبي آهن زيادي، به حداقل مي‌رسد. اما زماني که اين‌گونه مکانيسم‌هاي ايمني دچار اختلال شوند يا عملکرد خوبي نداشته باشند، مشکلي براي سلامتي به وجود خواهد آمد. در اين مطلب در مورد عوارض جانبي مضر مصرف بيش از حد آهن برايتان مي‌گوييم. آهن چيست؟ آهن، ماده‌ي معدني ضروري است که بيشتر آن توسط سلول‌هاي قرمز خون مصرف مي‌شود. آهن، بخش مهمي از هموگلوبين است که پروتئيني موجود در سلول‌هاي قرمز خون است. هموگلوبين، مسئول انتقال اکسيژن به تمام سلول‌هاي بدن است. دو نوع آهن غذايي وجود دارد: . آهن به صورت هِم (Heme iron): اين نوع آن تنها در غذاهاي حيواني و اساساً در گوشت قرمز موجود است و نسبت به آهن غير هِم، آسان‌تر جذب مي‌شود. . آهن غير هِم (None – heme iron): بيشتر آهن غذايي به صورت غير هِم وجود دارد که هم در غذاهاي حيواني و هم در غذاهاي گياهي موجود است. جذب اين نوع آهن را مي‌توانيد با اسيدهاي ارگانيک مانند ويتامين C تقويت کنيد، اما همراه با ترکيبات گياهي چون فيتات، جذب آن کاهش پيدا خواهد کرد. افرادي که آهن هِم کمي از راه تغذيه‌ي خود دريافت مي‌کنند، در معرض کمبود آهن قرار دارند. خيلي‌ها دچار کمبود آهن هستند، مخصوصاً خانم‌ها. در واقع کمبود آهن، شايع‌ترين کمبود ماده‌ي معدني در تمام دنياست. تنظيم ذخاير آهن اينکه چرا تنظيم سطح آهن در بدن مهم است دو دليل دارد: 1. آهن يک ماده‌ي مغذي ضروري است که در بسياري از عملکردهاي پايه‌اي بدن نقش دارد بنابراين بايد مقدار کافي از آن دريافت کنيم. ۲. مقادير زياد آهن به طور بالقوه سمي است، بنابراين نبايد زياد از آن مصرف کنيم. بدن با تطبيق دادن ميزان جذب آهن از طريق سيستم گوارشي، سطح آن را در بدن تنظيم مي‌کند. هپسيدين، هورمون تنظيم آهن در بدن است که مسئول حفظ تعادل در ذخاير آهن بدن است. عملکرد اصلي اين هورمون، جلوگيري از جذب آهن در بدن است. عملکرد اين هورمون به اين صورت است: افزايش سطح آهن آزاد در بدن مي‌تواند رشد باکتري‌ها و ويروس‌ها را افزايش بدهد، بنابراين آهن زياد مي‌تواند تأثير معکوس گذاشته و ريسک عفونت را بالا ببرد . ذخاير زياد آهن > افزايش ميزان هپسيدين > کاهش جذب آهن . ذخاير کم آهن > کاهش ميزان هپسيدين> افزايش جذب آهن بيشتر اوقات اين سيستم به خوبي کار مي‌کند. اما چند اختلال هستند که مي‌توانند توليد هپسيدين را مهار کرده و در نتيجه باعث تجمع زياد آهن در بدن شوند. از سويي ديگر، بيماري‌هايي که توليد هپسيدين را افزايش مي‌دهند مي‌توانند کمبود آهن را در پي داشته باشند. تعادل آهن در بدن تحت تأثير مقدار آهن در رژيم غذايي نيز هست. رژيم‌هاي غذايي که آهن کمي دارند به مرور زمان مي‌توانند منجر به فقر آهن در بدن شوند. همين‌طور مصرف زياد مکمل آهن مي‌تواند مسموميت شديدي ايجاد کند. آهن،ماده‌ي معدني ضروري براي بدن است اما زيادي آن براي بدن ضرر دارد مسموميت آهن مسموميت آهن مي‌تواند ناگهاني يا تدريجي باشد. با اوردوز کردن ناگهاني آهن يا مصرف مکمل آهن در مقادير زياد براي مدت طولاني و يا اختلال مزمن تجمع آهن در بدن، مشکلات جدي در بدن به وجود خواهد آمد. تحت شرايط نرمال، آهن آزاد بسيار کمي در جريان خون وجود دارد. آهن با پروتئين‌هايي چون ترانسفرين پيوند مي‌زند و در نتيجه جلوي آسيب زدن آن به بدن گرفته مي‌شود. اما مسموميت با آهن مي‌تواند ميزان آهن آزاد در بدن را به ميزان قابل توجهي افزايش بدهد. آهن آزاد، يک پرو – اکسيدان است (بر عکس آنتي‌اکسيدان)، و مي‌تواند موجب آسيب به سلول‌ها شود. بيماري‌هاي گوناگوني مي‌توانند موجب اين اتفاق شوند. مانند: . مسموميت با آهن: مسموميت با آهن زماني روي مي‌دهد که فرد، معمولاً کودکان، در مصرف مکمل آهن زياده‌روي کرده و اوردوز مي‌کنند. . هموکروماتوز ارثي: يک اختلال ژنتيکي است که موجب جذب زياد آهن از غذا مي‌شود. . اوردوز آهن آفريقايي: نوعي اوردوز آهن است که به دليل مقادير زياد آهن در غذا و نوشيدني‌ها به وجود مي‌آيد. اين بيماري براي اولين بار در آفريقا مشاهده شد. اگر در معرض اوردوز آهن هستيد مي‌توانيد با راهکارهاي زير، خطر آن را به حداقل برسانيد: . کاهش مصرف غذاهايي چون گوشت قرمز . اهداي خون به طور منظم . اجتناب از مصرف ويتامين C‌ هم‌زمان با غذاهاي غني از آهن . استفاده نکردن از ظروف آهني آهن و ريسک سرطان بدون ترديد آهن اضافي در بدن موجب سرطان، هم در حيوانات و هم در انسان‌ها مي‌شود. معلوم شده که اهداي خون به طور منظم يا از دست دادن خون مي‌تواند اين ريسک را کاهش بدهد. آهن و ريسک عفونت هم کمبود آهن و هم تجمع آهن زياد در بدن فرد را مستعد عفونت مي‌کند، که دو علت دارد: 1. سيستم ايمني بدن از آهن براي نابود کردن باکتري‌هاي مضر استفاده مي‌کند، بنابراين مقداري آهن براي مبارزه با عفونت لازم است. 2. افزايش سطح آهن آزاد در بدن مي‌تواند رشد باکتري‌ها و ويروس‌ها را افزايش بدهد، بنابراين آهن زياد مي‌تواند تأثير معکوس گذاشته و ريسک عفونت را بالا ببرد. افرادي که هموکروماتوز ارثي دارند نيز بيشتر مستعد ابتلا به عفونت‌ها هستند. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد