چرا مصونیت در برابر برخی بیماری‌ها همیشگی است؟

زوميت/ مصونيت حاصل از ابتلا به عفونت يا واکسيناسيون در برخي بيماري‌ها مادام‌العمر و در برخي بيماري‌ها کوتاه‌مدت است. درک علت اين امر به ما در دسته‌بندي کوويد ۱۹ از اين نظر کمک مي‌کند. 
بعضي از بيماري‌ها مانند سرخک ما را يک‌بار عفوني مي‌کنند و معمولا به ما يک عمر مصونيت مي‌بخشند. براي بيماري‌هاي ديگري مانند آنفولانزا بايد پس از يک سال واکسينه شويم؛ بنابراين، چرا دربرابر برخي بيماري‌ها مصونيت هميشگي کسب مي‌کنيم اما درمقابل برخي ديگر نه؟ ويروس کروناي جديد از کدام نوع است؟

اينکه ما دربرابر بيماري ايمني حاصل کنيم يا نه، اغلب بستگي به آنتي‌بادي‌هاي ما دارد. آنتي‌بادي‌ها پروتئين‌هايي هستند که در پاسخ به عفونت توليد مي‌کنيم و يکي از شيوه‌هاي شناخته‌شده‌ي دفاع بدن هستند. آن‌ها عوامل مهاجم را مي‌پوشانند و در بهترين حالت مانع از اين مي‌شوند که مهاجمان سلول‌هاي ما را بربايند و در آن‌ها تکثير شوند.

پس از اينکه عفونتي را پاک‌سازي مي‌کنيم، اغلب سطوح آنتي‌بادي‌ها در بدن ما کاهش پيدا مي‌کند؛ اما حداقل تعدادي از آن‌ها در آن اطراف مي‌مانند و آماده‌اند تا اگر همان عامل بيماري‌زا دوباره حمله کند، توليد را افزايش دهند. به‌همين‌دليل، آزمايش آنتي‌بادي مي‌تواند به شما بگويد در گذشته عفوني شده‌ايد يا نه. وجود اين آنتي‌بادي‌ها معمولا ‌از بيمارشدن مجدد ما با همان عامل عفوني جلوگيري مي‌کند.

---

بازار

---

به‌گفته‌ي مارک جنکينز، ايمونولوژيست دانشکده پزشکي دانشگاه مينه‌سوتا، بدن درواقع فراموش نمي‌کند. معمولا وقتي دوباره دچار بيماري (عفوني) مي‌شويم، به اين علت نيست که بدنمان مصونيت خود را از دست داده است. دوباره به بيماري مبتلا مي‌شويم؛ زيرا پاتوژن جهش پيدا کرده است و سيستم ايمني ما ديگر نمي‌تواند آن را شناسايي کند يا اينکه بدن ما تمايل دارد پاسخ ايمني بسيار ضعيف‌تري ايجاد کند.

آنفولانزا را در نظر بگيريد. ويروس آنفولانزا ويروسي است که مي‌تواند ژن‌هاي خود را به‌سادگي تغيير دهد. درست وقتي سيستم ايمني ما نسخه‌اي از ويروس را مي‌کشد، نسخه‌ي ديگري ظهور مي‌کند که سيستم ايمني ما نمي‌تواند آن را تشخيص دهد. همه‌ي ويروس‌ها به اين راحتي جهش پيدا نمي‌کنند. براي مثال، ويروس فلج اطفال نمي‌تواند به‌راحتي ژنوم خود را تغيير دهد؛ به‌همين‌دليل تقرييا در ريشه‌کن‌کردن آن بسيار موفق بوده‌ايم.

مارک سلفيکا، ايمونولوژيست مرکز تحقيقات ONPRC در آمريکا، گفت ويروس‌هاي عامل سرماخوردگي و ويروس‌هاي ديگر که معمولا از دستگاه تنفسي فوقاني ما عبور نمي‌کنند، لزوما به اين دليل دوباره ما را عفوني نمي‌کنند که به‌سرعت جهش مي‌يابند؛ بلکه به اين دليل است که بدن ما معمولا از اول آنتي‌بادهاي زيادي عليه اين پاتوژن‌ها توليد نمي‌کند. بدن ما بابت دستگاه تنفسي فوقاني نگران نيست. اين چيزي است که ما در موارد خفيف کوويد ۱۹ مي‌بينيم. ويروس به دستگاه تنفسي فوقاني مي‌چسبد؛ جايي که بدن با آن مانند تهديد برخورد نمي‌کند. در مطالعه‌ي پيش‌چاپي که در سال جاري در MedRxiv منتشر شده است، از ۱۷۵ فرد مبتلا به علائم خفيف بيماري، ۱۰ نفر بدون توسعه‌ي آنتي‌بادي‌هاي تشخيص‌پذير بهبود پيدا کردند.

براي بيماري‌هايي که در هيچ‌يک از اين گروه‌ها قرار نمي‌گيرند؛ يعني به‌سرعت جهش پيدا نمي‌کنند و معمولا پاسخ ايمني قوي ايجاد مي‌کنند، ايمني معمولا براي مدت بيشتري ماندگار است. مطالعه‌اي که در سال ۲۰۰۷ در مجله‌ي New England Journal of Medicine منتشر شد، نشان مي‌داد پس از عفونت سرخک يا اوريون، بيش از ۲۰۰ سال طول مي‌کشد تا نصف آنتي‌بادي‌هاي شما ناپديد شوند. همين مطالعه نتايج مشابهي براي ويروس اپشتين–بار پيدا کرده است که موجب بيماري مونو (مونو نوکلئوز عفوني) مي‌شود.

با‌اين‌حال، پاسخ‌هاي آنتي‌بادي هميشه تا آخر عمر دوام ندارند. مطالعه‌ي مذکور نشان داد براي ازبين‌رفتن نيمي از آنتي‌بادي‌هاي آبله‌مرغان حدود ۵۰ سال زمان نياز است و ۱۱ سال طول مي‌کشد تا نيمي از آنتي‌بادي‌هاي کزاز را از دست بدهيم. اين بدان‌معنا است که ازنظر تئوري، بدون تزريق تقويت‌کننده مي‌توانيد در بزرگ‌سالي به اين بيماري‌ها مبتلا شويد.

دانشمندان هنوز مطمئن نيستند چرا پاسخ آنتي‌بادي‌هاي ما براي برخي از بيماري‌ها درمقايسه‌با بيماري‌هاي ديگر به مدت بيشتري حفظ مي‌شود. جنکينز گفت ممکن است برخي از اين بيماري‌هاي شايع‌تر مانند آبله‌مرغان و مونو درواقع بيش از حد تصور دوباره ما را عفوني کنند؛ اما آنتي‌بادي‌هاي ما موجب شوند عفونت قبل از تشخيص‌پذيرشدن براي ما از بين برود. در اين مواقع، به‌علت عفونت‌هاي مجدد سيستم ايمني دوباره به ظرفيت کامل خود مي‌رسد. به‌گفته‌ي جنکينز، اين امر سيستم ايمني ما را هوشيار نگه مي‌دارد. درمقابل، در کزاز احتمالا ما به‌ندرت درمعرض آن قرار مي‌گيريم.

سلفيکا گفت دانشمندان ديگر خاطرنشان مي‌کنند سيستم ايمني انسان در جهتي آموزش ديده است تا پاتوژن‌هايي را هدف قرار دهد که شکل ظاهري خاصي دارند. باکتري‌ها و ويروس‌ها به‌‌علت الگويي تکراري از پروتئين‌ها که در سطح خود دارند، معمولا متقارن به‌نظر مي‌رسند. به ويروس عامل کوويد ۱۹ فکر کنيد. اين ويروس مانند توپي است که برجستگي‌هايي به‌طور يکنواخت روي آن را پوشانده‌اند. يکي از تئوري‌ها پيشنهاد مي‌کند که پاسخ ايمني ماندگارتر و بزرگ‌تري دربرابر پاتوژن‌هاي داراي ظاهر تکراري تدارک مي‌بينيم. به‌عنوان مثال، آنتي‌بادي‌هايي که عليه واريولا توليد مي‌کنيم، براي يک عمر باقي مي‌ماند. ويروس آبله (واريولا) ساختار بسيار تکرارشده‌اي دارد؛ در‌حالي‌که کزاز اصلا ساختار تکراري ندارد. آنچه موجب بيماري ما مي‌شود، توکسيني است که باکتري کزار توليد مي‌کند و نه خود باکتري. براساس اين تئوري، ممکن است بدن‌هاي ما براي هدف‌قراردادن اين پروتئين نامتقارن ساده به‌خوبي آموزش نديده باشند.

در اينجا، اين سؤال مطرح مي‌شود: آيا مصونيت دربرابر ويروس کروناي جديد (چه ازطريق ابتلا به عفونت، چه از راه واکسن) مانند ايمني دربرابر آبله ماندگار خواهند بود يا اينکه هر سال به واکسن جديدي نياز خواهيم داشت؟

درحالي‌که اين موضوع حقيقت دارد که برخي افراد پاسخ‌هاي آنتي‌بادي درخورتوجهي تدارک نمي‌بينند، جنکينز هنوز به مورد اول اميدوار است. او گفت تمامي شواهد هم از عفونت‌هاي طبيعي و هم از کارآزمايي‌هاي واکسن نشان مي‌دهند که بيشتر افراد در حال ساختن آنتي‌بادي‌هاي خنثي‌کننده هستند که نوعي از آنتي‌بادي‌ها محسوب مي‌شوند که از ورود ويروس به سلول‌هاي ما مانع‌ مي‌شوند. برخلاف آنفولانزا، ويروس عامل کوويد ۱۹، يعني SARS-CoV-2، به‌سرعت جهش پيدا نمي‌کند. جنکينز معتقد است: «اين ويروس ويژگي‌هاي ويروس‌هايي را دارد که ما در واکسيناسيون عليه آن‌ها بسيار موفق بوده‌ايم.»

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar