یخچال سنتی کنگینه در افغانستان

آخرین خبر/ داستان نگهداری انگور به روش سنتی، که مردم افغانستان به آن «کنگینه» می‌گویند، به سال‌هایی بر‌می‌گردد که یخچال و سردخانه وجود نداشت. آن زمان کشاورزان و باغداران برای بهره‌گیری بیشتر از محصول میوه‌هایشان از روش حیرت‌انگیزی استفاده می‌کردند که اکنون نیز در بخش‌های مختلف افغانستان، به‌ویژه در استان‌های شمالی، رواج دارد و باغداران به‌دلیل نبودِ سردخانه از آن استفاده می‌کنند.
در مورد این‌که چرا نام این روش را کنگینه گذاشته‌اند چیزی گفته نشده است، اما کسانی که از این روش استفاده می‌کنند بر این باورند که این واژه، ریشه در گذشته‌های دور دارد.
درباره ساخت کنگینه با سید قاسم از ولسوالی شولگره ولایت بلخ صحبت کردیم، که سال‌های زیادی برای نگهداری انگور، شفتالو، بهی و بادنجان رومی از این روش استفاده کرده است. او می‌گوید ابتدا مقداری خاک نسبتا قرمز‌رنگ را با مقدار کمی سرگین گاو مخلوط می‌کنیم و از آن کاسه‌های مخصوص می‌سازیم و میوه‌ها به‌ویژه انگور را داخل کاسه‌ها می‌ریزیم. سر دو کاسه را به هم می‌چسبانیم و طوری محکم می‌بندیم که هیچ مجرایی برای نفوذ هوا باقی نماند.
به گفته قاسم، انگور داخل کنگینه وقتی خراب می‌شود که به آن نم یا نور آفتاب برسد یا از اول انگور خراب داخل کنگینه گذاشته باشیم.
روایت سکندر‌شاه، کشاورز دیگری از ولسوالی سانچارک سرپل، در مورد ساخت کنگینه با روش قاسم کمی تفاوت دارد.
او گفت: «مقداری خاک عادی را با کاه گندم مخلوط می‌کنیم و از آن کاسه‌هایی برای نگهداری میوه درست می‌کنیم و انگور از بقیه میوه‌ها خوب‌تر و بهتر نگهداری می‌شود.»
سکندر‌شاه همچنین گفت که انگور داخل کنگینه بیشتر از سه، چهار ماه دوام نمی‌آورد و بیشتر از این مدت، با گذشت هر روز کیفیتش را از دست می‌دهد.
هنوز هم از روش کنگینه برای نگهداری انگور و بعضی میوه‌های دیگر (هرچند مثل انگور زیاد دوام ندارند)، در برخی مناطق افغانستان ازجمله شمال کابل، شهرستان سانچارک سرپل، بخش‌هایی از فاریاب، فیروزنخچیر سمنگان و منطقه‌ای در استان بدخشان استفاده می‌کنند. کشاورزان و باغداران این مناطق در فصل‌هایی که این میوه‌ها وجود ندارند، آن‌ها را به بازار عرضه می‌کنند و از فروش آن سود خوبی به‌دست می‌آورند.
نبودِ سرد‌خانه برای نگهداری میوه‌های تازه در افغانستان از چالش‌هایی است که هنوز هم به آن توجه نشده و این موضوع سبب شده است تا سالانه درصد بالایی از میوه‌های افغانستان یا به بهای اندک به خارج از کشور صادر شود یا بابت نبودِ امکانات نگهداری ضایع شود.