ارسباران کجاست؟

کجارو/ ارسباران، منطقه‌اي جنگلي و کوهستاني در استان آذربايجان شرقي، با آثار تاريخي و ديدني‌هاي چشم‌گير و حيرت‌انگيزي است که ميزبان گردشگران بسياري را در طول سال است. ارسباران از جمله مناطق پرتردد و محبوب گردشگري در استان آذربايجان شرقي است که با چشم‌اندازهاي طبيعي و خارق‌العاده و نيز آثار تاريخي ارزشمند، يکي از مناطق محبوب گردشگري در شمال غربي ايران محسوب مي‌شود. البته نبايد از اين نکته غافل شد که اين منطقه‌ زيباي کوهستاني و جنگلي نسبت به ساير مناطق جنگلي در شمال کشور، ناشناخته‌تر مانده و بسيار کمتر به آن پرداخته شده است. همچنين نبايد شباهت ساختاري جنگل ارسباران را با جنگل‌هاي شمالي کشور، که از نوع ساختار هيرکاني است، ناديده گرفت. با تمام اين اوصاف، اين منطقه جنگلي، سالانه ميزبان جمع بسياري از گردشگران و مسافران از سراسر ايران و جهان است که براي تماشاي ديدني‌هاي شگفت‌انگيز طبيعي آن و نيز بازديد از آثار تاريخي اين منطقه‌ زيبا، به آذربايجان شرقي سفر مي‌کنند. در ادامه همراه کجارو باشيد تا بيشتر با ارسباران آشنا شويد. ارسباران با وسعتي در حدود ۸۰ هزار و ۴۲۷ متر دارد که در کناره جنوبي رود ارس، در شمال استان‌ آذربايجان شرقي واقع شده است و يکي از زيباترين مناطق شمال غرب کشور به‌حساب مي‌آيد. در گذشته ارسباران به‌ محدوده وسيعي از رود ارس حدفاصل جلفا تا مغان و کوه‌هاي سبلان، بزقوش و سهند گفته مي‌شد؛ اما در حال حاضر ‌بنابر دلايل مختلف مثل تخريب جنگل و موارد اين‌چنيني، جنگل ارسباران در مرز‌هاي شهرستان کلبير، ورزقان و اهر محدود شده است. ارسباران کجاست «ارسباران»، «قره داغ»، «آرازبار» و «قراچه داغ»، نام‌هاي منطقه‌اي کوهستاني و جنگلي در بخش شمالي استان آذربايجان شرقي است که مي‌توان آن را در گروه برترين مقاصد گردشگري طبيعي در کشور قرار داد. اين سرزمين بسيار زيبا، بهره‌مند از چشم‌اندازهايي خارق‌العاده، طبيعتي بکر و دست‌نخورده و ديدني‌هايي مجذوب‌کننده است که مسافران و گردشگران را هنگام حضور در اين منطقه با حيرت و شگفتي روبه‌رو مي‌سازد. جالب است بدانيد که يونسکو بيش از ۷۰ هزار هکتار از اراضي ارسباران را به‌عنوان «ذخيره‌گاه زيست‌کره»، به ثبت رسانده است. يونسکو کوهستان‌هاي قفقازي ايران در نزديکي مرز با کشور جمهوري آذربايجان و ارمنستان را ذخيره‌‌گاه زيست‌کره عنوان کرده است. در واقع اين محدوده بين مناطق خزري، مديترانه‌اي، قفقازي، کوه‌هاي مرتفع با بلندايي بالغ بر ۲,۲۰۰ متر، دشت‌هاي نيمه‌خشک، مراتع، جنگل‌ها، علفزارهاي آلپي، چشمه‌ها و رودها قرار دارد. آدرس و مسير دسترسي ارسباران ارسباران در شمال استان‌ آذربايجان شرقي واقع شده است و يکي از زيباترين مناطق شمال غرب کشور و جاهاي ديدني کليبر به‌حساب مي‌آيد. چطور به ارسباران برويم؟ با هواپيما: بليط هواپيما به مقصد تبريز بگيريد و بعد از اين شهر، با کرايه‌ي ماشين به منطقه‌ ارسباران برويد. با قطار: سفري هيجان‌انگيز تا جلفا يا تبريز و باز هم ماشين‌سواري تا ارسباران. با اتوبوس: با يک بليط اتوبوس به مقصد اهر مي‌شود به ارسباران رسيد. اگر اين راه را انتخاب کنيد مسير کمتري را براي رسيدن به ارسباران طي خواهيد کرد. با خودرو شخصي: در صورتي‌‌که قصد سفر با ماشين خودتان را داريد، ابتدا بايد به‌سمت تبريز حرکت کرده و سپس از تبريز به‌سمت کليبر برويد. ارسباران کجاست جغرافياي ارسباران سازمان يونسکو ارسباران را به‌عنوان زيست‌کره معرفي کرده است. اين زيست‌کره علاوه بر اينکه تحت‌تاثير اقليم مديترانه‌اي قرار دارد، در شعاع اقليم‌هاي خزري و قفقازي نيز واقع شده است و چون ارتفاع زيادي دارد، آب و هواي متفاوتي در آن حاکم است. بر اساس ميانگيني ۲۰ ساله که از ميزان بارش شهرستان کليبر به‌دست آمده است، در اين منطقه سالانه ۴۶۱ ميلي‌متر بارش وجود دارد که اغلب آن نيز به‌صورت برف است و همين موضوع باعث مي‌شود که جويبار‌هاي مختلفي در منطقه ايجاد شده و به‌رودخانه ارس بريزند. گفتني است که بخشي از تغذيه آبي اين منطقه نيز مربوط به مه‌-‌بارش مي‌شود که بر اساس آن توده‌اي مرطوب روي بخشي از منطقه حاکم مي‌شود. پيشينه تاريخي ارسباران جنگل ارسباران تا پيش از اين نام‌هاي مختلفي را به‌خود ديده است که در اين بين مي‌توان به ارسبار، آرازبار، قره داغ يا قراچه داغ اشاره کرد. همان طور که از اين نام‌ها مي‌توان دريافت، اساس نام‌گذاري اين منطقه روي رودخانه ارس (آراز) و کوه قره‌داغ بوده است. علاوه بر مناظر زيبا، طبيعت بکر و حيوانات مختلف، در ارسباران شاهد تاريخي نسبتا طولاني هستيم و آثار به‌جا مانده نيز حکايت از اين موضوع دارند. البته فعلا اطلاعات تاريخي دقيقي در خصوص اين منطقه ارائه نشده است و براي پي بردن به‌تاريخ آن، بايد از طريق شهر‌هاي اطرافش يا همان اهر و کليبر وارد عمل شد. ياقوت حموي حدود هشت صد سال پيش منطقه مذکور را جايي بين آذربايجان و اران معرفي مي‌کند که بابک خرمدين در آن عليه معتصم شورش کرد. به‌ گفته وي در اين منطقه انار‌هايي با زيبايي بي‌نظير، انجير و انگور به‌عمل مي‌آيد که مردم محل آن‌ها را در تنور خشک مي‌کنند. زيرا به‌دليل لايه ضخيمي از ابر که اغلب اوقات در منطقه وجود دارد، امکان خشک کردن اين ميوه‌ها زير نور خورشيد وجود ندارد. قره‌داغ مکتبي در زمينه موسيقي سنتي دارد که عاشيق‌هاي آن (نوازدگان اين منطقه) بيشتر هماهنگي با طبيعت ويژه قره‌داغ پيدا کرده‌اند. تا پيش از اين به‌دليل کوهستاني بودن منطقه، فرهنگ بومي آن به‌خوبي حفظ شده بود. شعر زير که توسط محمد آراز سروده شده يکي از اصلي‌ترين نمونه آوازخواني عاشيق‌هاي اين منطق است: بلکه بو يرلره بيرده گلم مه ديم ديدي گذرم باز به اين خطه نيفتاد دومان سلامت گال داغ سلامت گال اي قلهٔ مه گرفته بدرود آرکامچا سو سَپير گاي‌دا بولوت‌لار اي آبفشان فلک و آب روانش ليسان سلامت گال ياغ سلامت گال وي گرمي تير ماه بدرود... در اين محل افراد مشهور زيادي حضور يافته‌اند که در اين بين مي‌توان به‌ بابک خرمدين (قعله بابک نيز در اين محل واقع شده است)، ستارخان و شيخ شهاب‌الدين اهري اشاره کرد. آثار تاريخي زيادي نيز در اين محل وجود دارند که به‌ قلعه بابک، قلعه پشتو، قلعه جوشين، دژ قهقهه، بقعه شيخ شهاب‌الدين اهري و قصر آيينه لو از اين جمله هستند. کليساهاي اين منطقه نيز اغلب قدمتي در حدود ۱۰۰ سال دارند و اثري تاريخي به‌حساب مي‌آيند که معروف‌ترين آن‌ها کليساي آينالو، کليساي وينق و کليساي ناپشته هستند. پوشش گياهي و جانوري ارسباران ارسباران در حال حاضر به‌عنوان پارک ملي شناخته مي‌شود و تنوع جانوري زيادي نيز در آن وجود دارد؛ اما بايد توجه داشت که اين منطقه به‌دليل شکنندگي و چشم‌انداز‌هاي بکر در سال ۱۳۵۰ و ۱۳۵۲ به‌عنوان ‌منطقه ممنوعه و سپس منطقه حفاظت‌شده، تحت حفاظت و نظارت اعلام شد. ۲۲۰ گونه پرنده، ۳۸ گونه خزنده، ۵ گونه دوزيست، ۴۸ گونه پستاندار و ۲۲ گونه ماهي در اين منطقه زندگي مي‌کنند که از پستانداران جنگل ارسباران مي‌توان به کَل، بز، گراز، خرس قهوه‌اي، وشق (سياه‌گوش) و پلنگ اشاره کرد. مرغ قفقازي سياه يا همان قره خروس قفقازي، کبک، دراج، قرقاول، پرندگان شکاري مختلف و تعداد بي‌شماري پرنده آبزي و خشکي‌زي از جمله پرندگان اين منطقه هستند. يکي از اصلي‌ترين ماموريت‌هاي پارک ملي ارسباران حفاظت و احياي نسل مارال (نوعي آهو) است. در همين جهت چندي پيش ۷ راس مارال از پارک ملي گلستان به‌اين منطقه انتقال يافت و در زميني به‌وسعت هفت هکتار در مرکز تحقيقاتي اينالو رها شدند. در کنار تنوع جانوري منطقه ارسباران، اين منطقه از تنوع گياهي زيادي نيز بهره مي‌برد. از درختان اين منطقه مي‌توان به بلوط، کيکم، سماق، زرشک، انار وحشي، سيب وحشي، گلابي وحشي و بوته‌هاي تمشک و زغال‌اخته اشاره کرد. ميوه بومي اين جنگل نيز قره‌قات نام دارد که ميوه‌اي ترش‌مزه است و هر بوته آن در سال ۳ تا ۴ کيلو ميوه مي‌دهد و ميوه‌هاي آن نيز در اواسط تابستان مي‌رسند. در کنار درختان مختلف، ارسباران داراي تنوع گياهي و قارچي بالايي است و گفتني مي‌شود که از ۲ هزار و ۴۰۰ گونه‌اي گياهي که در آذربايجان يافت شده، حدود هزار و ۴۰۰ گونه آن مربوط به‌جنگل‌هاي ارسباران هستند. تنوع قارچ‌هاي شناسايي‌شده در اين منطقه نيز ۲۵۰ گونه بوده است. قارچ دنبلان که نوع سياه و سفيد آن قيمت بالايي دارند، به‌ وفور در بيشه‌هاي ارسباران و به‌خصوص در نزديکي روستاي دريلو يافت مي‌شود. گفتني است که قارچ دنبلان نوعي قارچ زيرزميني است و واژه دنبلان نيز در ترکي به‌معناي «متورم» يا «بالا‌ آمده» است و از آن‌جايي که اين قارچ در زمان رشد، خاک روي خود را بالا مي‌برد، افراد از اين نشانه قارچ مذکور را پيدا مي‌کنند. اين نام براي اين نوع از قارچ حکايت از قدمت استفاده غذايي آن دارد. در اين منطقه ۱۵ درصد از گونه‌هاي گياهي کشور وجود دارد و ۴۶ درصد از آن‌ها کاربرد دارويي دارند و ۲۰ درصد آن‌ها زينتي و ۱۷ درصد تغذيه‌اي هستند. در اين بين ۲۸ درصد از گياهان اين منطقه را علوفه تشکيل مي‌دهند و ۱۰ درصد از اين ميزان گياهان حفاظت‌شده را شامل مي‌شوند و ۵ درصد نيز گياهان صنعتي هستند. سماق يکي از درختان اين محل به‌حساب مي‌آيد که بيشتر در بخش هوراند اهر مي‌رويد و روستاييان در طي مراسمي با نام جشن برداشت سماق، ميوه‌هاي رسيده سماق را مي‌چينند و پس از خشک کردن، آن‌ها را آسياب کرده و براي مصارف خوراکي و رنگرزي استفاده مي‌کنند. جاهاي ديدني ارسباران منطقه‌ ارسباران داراي آثار تاريخي ارزشمندي است که مسافران و گردشگران براي بازديد آن به اين منطقه‌ گردشگري و تفريحي سفر مي‌کنند که از جمله اين بناهاي تاريخي و کهن مي‌توان به «دژ طوماسياش»، «کليساي نازيني» و «قلعه بابک»، اشاره کرد. در منطقه‌ کوهستاني ارسباران، ييلاق‌هاي فراواني وجود دارد که از ويژگي‌ها و خصوصيات ارزنده در اين ناحيه به شمار مي‌رود. حضور اين ييلاق‌ها نه‌تنها اين منطقه را برخوردار از مناظري زيبا، چشم‌نواز و تماشايي ساخته است، بلکه بستري مناسب و ايدئال براي آشنايي با فرهنگ مردم عشاير در اين سرزمين ايجاد کرده است. «ييلاق ايل بسطاملو» يکي از اين ييلاقات است که در حد فاصل مراتع روستاهاي شجاع‌آباد و قلعه‌ بابک يا قلعه بذ قرار دارد. همچنين از ديگر ييلاقات مي‌توان به کوه‌هاي روستاي علي‌آباد يا کليبر، چپرلي و آقداش اشاره کرد که بسيار تماشايي و زيبا است. از ديگر جاذبه‌هاي گردشگري در منطقه‌ ارسباران، چشمه‌هاي آب معدني گرم و چشمه‌هاي سرد است که خوشبختانه محبوبيت بسياري در بين گردشگران و مسافران کسب کرده است. «تاسيسات آب‌درماني کليبر»، يکي از مشهورترين مجتمع‌‌هاي آب درماني در کشور است که در فاصله‌ي کمي از روستاي متاللي قرار دارد. ييلاق‌هاي ارسباران ييلاق‌هاي نسبتا زيادي در منطقه ارسباران وجود دارند که در اين بين مي‌توان به‌ييلاق ايل بسطاملو اشاره کرد. در اين منطقه حدود ۲۳,۵۰۰ کوچ‌نشين زندگي مي‌کنند و گفتني است که به‌دليل ارتفاع زيادي که اين منطقه دارد در روز‌هاي گرم تابستاني نيز هواي منطقه تاحدودي خنک است و شب‌ها بايد از لباس گرم و پتو در جنگل‌هاي ارسباران استفاده کرد و گردشگران پيش از سفر به‌اين منطقه بايد اين موضوع را مدنظر قرار دهند و تجهيزات مناسبي را با‌خود به‌همراه بياورند. اقامت در ارسباران در شهر‌ها و روستاهاي مختلف جنگل ارسباران هتل‌هاي گوناگوني وجود دارد که گردشگران براي اقامت مي‌توانند از آن‌ها استفاده کنند.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد

instagram.com/akharinkhabar