برگزیده

اما و اگرهای رشد بازار سرمایه

اقتصاد نيوز

بروزرسانی 1399/05/12 - 12:35

اقتصاد نيوز/ بازار سرمايه همزمان درحالي که يکي از رشدهاي بلندمدت تاريخي خود را تجربه مي‌کند، در سطوحي ديگر براي توضيح و تبيين تئوريک آن ديدگاه‌هاي مختلفي از کارشناسان اين حوزه اقتصادي ابراز مي‌شود.

تئوريزه کردن مسئله بازار سرمايه ايران شايد در بدنه آکادميسين‌ها به دلايلي مانند نبود آمارهاي کافي و همين‌طور شرايط تاريخي متفاوت آن به اين زودي ميسر نباشد، اما کارشناسان در نقطه‌اي که به قيمت‌ها و معيشت مرتبط مي‌شود خود را به ارائه تبييني نظري ملزم مي‌کنند تا شايد از اين طريق سياست‌گذار را به سمت تدوين اقداماتي باثبات‌کننده رهنمون شوند.

در اين نقطه دو نظرگاه کلي از بقيه بيشتر خودنمايي مي‌کنند: رويکردي که بازارها را ظروف به‌هم‌پيوسته مي‌داند و از اين رو انتظار رشد قيمتي بعد از بازار سرمايه را در سر مي‌پرورانند و در مقابل ديدگاهي که بازارها را نه هم‌ارز بلکه رقيب يکديگر مي‌داند. در اين گزارش به توضيح نماينده‌هاي هر کدام از اين ديدگاه‌ها مي‌پردازيم.
لطفعلي بخشي، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبايي به هم‌ارزي بازارها معتقد است و براي توضيح نظر خود ابتدا به خصوصيات بازار سرمايه در ايران اشاره مي‌کند. « بورس ويژگي‌هايي دارد که موجب چنين استقبال گسترده‌اي از آن شده است، اين بازار پايين‌ترين ريسک در مقايسه با ساير بازارهايي مانند طلا و ارز و از سوي ديگر بالاترين نقدشوندگي را در مقابل مسکن دارد، اما يک ويژگي مهم ديگر اين بازار اين است که سرمايه‌گذاران آن عمدتا محافظه‌کار هستند؛ خصوصيتي که همزمان با انتشار خبرها و شايعه‌ها در رابطه با ريزش قريب‌الوقوع بازار، موجب تحريک سرمايه‌گذاران براي بازسازي سبد دارايي خود مي‌شود تا در دارايي خود تنوع ايجاد و سرمايه خود را ميان بازارهاي ارز و طلا و مسکن تقسيم کنند.»

او گفت: به همين دليل مشاهده مي‌کنيم که اين بازارها هم همزمان با بورس دچار افزايش مي‌شوند، بنابراين بايد از اين ديد هم مسئله را نگاه کرد که کمتر به آن توجه مي‌شود؛ يعني يکي از مسيرهايي که در آن پول از بازار سرمايه به ديگر بازارها سرريز و موجب افزايش قيمت در بازارهاي موازي مي‌شود.
به گفته بخشي؛ اما مسير دوم مسير بازده بازارهاست، يعني اصلي که مي‌گويد بازده سرمايه در شکل‌هاي مختلف هم‌گرا هستند، به بيان ديگر ظروف به هم مرتبط که در اقتصاد از آن صحبت مي‌شود روايت صادقي است و اگر يک بازار رشد کند ديگر بازارها هم به دنبال آن افزايش پيدا مي‌کنند، ولي لزوما رابطه‌اي يک به يک ندارد و بستگي به درجه ريسک و عوامل ديگر دارد.

او افزود: در بحث رقابت بازارها منظور بازدهي آنها است. يعني اگر بازاري بازده بيشتري داشته باشد سرمايه بيشتري را هم جذب مي‌کند، اما اين رقابت جنبه‌هاي مختلفي دارد و تنها به بازده ارتباط ندارد، بلکه بايد ريسک‌هاي مختلف هم در بازارها درنظر گرفته شود و طبيعتا بازده بالاتر ريسک بالاتري هم دارد.
بخشي گفت: جابه‌جايي فعلي نقدينگي به دليل دو عنصر بازدهي و ريسک است، يعني ترکيب بازده و ريسک مسير سرمايه را مشخص مي‌کند.

با توجه به بحثي که سازمان امور مالياتي سال گذشته درباره ماليات‌دهي دارندگان حساب‌هاي پس‌انداز کلان مطرح کرد خود موجب انتقال سرمايه از بانک به بازار سرمايه شد، چون بازار سرمايه يکي از امن‌ترين محل‌ها براي پارک پول است، جايي که مطلقا مشمول ماليات نمي‌شوند و دولت هم کسي را مورد بازخواست قرار نمي‌دهد.
او گفت: در هر صورت اگر در بورس چند تا ريزش پي‌درپي‌ مشاهده شود ممکن است که شاهد يک مهاجرت گسترده نقدينگي به بازارهاي ديگر باشيم. ولي بازارهاي ديگر آنچنان امن و قانوني نيستد و از آن جا که فعالان بازار سرمايه هرکدام رفتار متفاوتي دارند و برآورد برآيند رفتارهاي آنها سخت است، بنابراين راحت نمي‌شود حرکت بعدي نقدينگي را حدس زد.

کاهش فشار از بازارهاي رقيب
مرتضي افقه، استاد اقتصاد دانشگاه اهواز ديگر اقتصادداني است که رويکرد متفاوتي با نظر قبلي دارد. او تاکيد کرد: به تصور من رشدهاي کنوني بازار سرمايه موجب شده که فشار از روي بازارهاي رقيب برداشته شود.

او گفت: تنها زماني ممکن است به بازارهاي کالا اثر بگذارد که بدانيم مقصد بعدي پول وارد شده به بازار سرمايه کجا خواهد بود، اگر صرف سرمايه‌گذاري در دارايي‌هاي ديگر شود، به افزايش قيمت آنها منجر خواهد شد، اما به‌طور کل به زعم من درحال‌حاضر فشار را از روي بازارهاي رقيب مثل ارز، طلا و خودرو برداشته شده است و اگر اين نقدينگي وارد بازار سهام نمي‌شد اکنون شاهد رشد بسيار شديدتر اين بازارها بوديم.
بنابراين از نظر اين اقتصاددان بازارهاي دارايي با يکديگر رقيب هستند، چون به گفته او فضا به گونه‌اي است که مردم به دنبال حفظ ارزش دارايي خود هستند و از همين رو اگر در يک بازار جذب شود، حجم کمتري براي ورود به ديگر بازارها که همان نقش را براي آنها ايفا مي‌کند باقي مي‌ماند.
اما او درعين حال تاکيد کرد: در صورتي که رشد بازار بدون توليد ملي ادامه يابد، احتمالا ارزش سهام کاهش يابد و اگر اين اتفاق بيفتد مردم عقب‌نشيني مي‌کنند.

افقه در جمع‌‌بندي سخنان خود گفت: من نشانه‌اي نمي‌بينم که بازارها به‌صورت موازي روي يکديگر تاثير بگذارند، هرچند اين رابطه بين طلا و ارز وجود دارد، ولي بازار سهام رفتاري مبني بر وجود چنين ارتباطي با ديگر بازارها از خود بروز نداده است.