شکاف رشد قیمت بین دهک‌های درآمدی عمیق‌تر شد

دنياي اقتصاد/شکاف تورمي مهرماه «طبقه اول» و «طبقه دهم» خانوارها به بيشترين ميزان در ماه‌هاي اخير رسيده است. ساکنان طبقه اول که درآمد کمتري دارند (دهک‌اول) در مهرماه تورم ماهانه ۶ درصد را تجربه کردند؛ اما اين رقم براي ساکنان طبقه دهم و پردرآمد (دهک دهم) به ۶/ ۱۰ درصد مي‌رسد. فاصله تورمي خانوارهاي کم‌درآمد و پردرآمد در تورم نقطه به نقطه نيز به مقدار زيادي ثبت شده است؛ به‌نحوي‌که تورم نقطه‌اي طبقه اول به ميزان ۳۷ درصد و تورم نقطه‌اي طبقه دهم ۵۷ درصد ثبت شده است. اين شکاف‌هاي تورمي از زمان آماردهي به بيشترين حد رسيده است. اما چرا در ماه اول پاييز بين تورم خانوارهاي دارا و ندار فاصله افتاده است؟ بررسي‌ها نشان مي‌دهد در مهرماه شدت اثر تورم در کالاهاي غيرخوراکي و بادوام، مانند خودرو بيشتر از کالاهاي خوراکي بوده است. از آنجا که سهم کالاهاي غيرخوراکي در تورم خانوارهاي پردرآمد پررنگ است، اين عامل باعث شده است که اثر تورمي در ساکنان طبقه دهم بيشتر منعکس شود. اما در خانوارهاي کم‌درآمد، تورم بيشتر از مجراي کالاهاي خوراکي اثرگذار بوده است.

شکاف تورمي در ۱۰ دهک خانوارها به بيشترين ميزان خود رسيده است. شدت تورم در دهک‌هاي پردرآمد بيشتر از جانب کالاهاي غيرخوراکي نظير خودرو بوده است، اما در گروه‌هاي کم‌درآمد هنوز خوراکي‌ها و مسکن نقش اول تورم را ايفا مي‌کنند. در مهرماه سال جاري فاصله تورم نقطه به نقطه به ۲۰ واحد درصد رسيد که يک رکورد محسوب مي‌شود. اين شکاف تورمي درآمدي در تورم ماهانه به رقم ۶/ ۴ درصد و در تورم متوسط به ۱/ ۸ واحد درصد رسيده است. کارشناسان معتقدند وقتي نوسانات قيمتي بيشتر از حد نرمال مي‌شود، اين نوسانات در دهک درآمدي نيز مشاهده مي‌شود. نکته قابل توجه اين است که افزايش تورم در دهک‌هاي بالا، به معني آسيب‌پذيري بيشتر آنها نيست زيرا موارد افزايش قيمت، بيشتر در بخش کالاهاي غيراساسي روي داده است.

فاصله طبقات تورمي در دهک‌ها
جديد‌ترين آمار تورم بر اساس دهک‌ها توسط مرکز آمار ايران منتشر شد. در مهرماه تورم ماهانه ۷ درصد اعلام شده بود. بررسي جزئيات تورم در خانوارها نشان مي‌دهد که اثر تورم در همه خانوارها به يک شکل نبوده است. بر اساس اين گزارش تورم مهر ماه در دهک‌هاي بالا (پردرآمدها) رقم‌هاي بالاتري نسبت به دهک‌هاي پايين جامعه ثبت کرده است. دهک اول درآمدي که شامل خانوارهاي با پايين‌ترين سطح درآمد هستند، تورم ماهانه ۶ درصدي را ثبت کرده است؛ اين روند به شکل صعودي در ميان دهک‌ها ادامه داشته به‌طوري که دهک دهم تورم ۶/ ۱۰ درصد را به ثبت رسانده است. اين بيشترين شکاف تورمي ماهانه از ابتداي روند آماردهي بوده است. اين موضوع به اين دليل بوده که خانوارهاي پردرآمد سبد خانوار متفاوتي نسبت به خانوارهاي کم‌درآمد دارند. نوسانات ارزي در ماه‌هاي اخير، اين شکاف قيمتي را توجيه مي‌کند، زيرا کالاهايي که وابستگي بيشتري به ارز دارند، در سبد خانوار پردرآمد وزن بيشتري دارد. به همين دليل اين تورم در دهک‌هاي پردرآمد و کم‌درآمد به يک ميزان نبوده است. ساير دهک‌ها نيز روند مشابهي را ثبت کرده‌اند، به‌طوري که در افزايشي پله‌اي روند صعودي تورم ماهانه دهک‌ها از ۶ درصد در دهک دوم به ۴/ ۸ درصد در دهک نهم رسيده است.

---

بازار

---

دسته‌بندي کالاها در تورم دهکي
مرکز آمار ايران در يک جدول سهم هر يک از گروه‌هاي کالايي و خدماتي را در تورم ماهانه دهک‌ها مشخص کرده است. به‌طور کلي در اين دسته‌بندي اين گزارش به دو دسته کالاهاي خوراکي و کالاها و خدمات غيرخوراکي تقسيم‌بندي شده است. با توجه به ضريب اهميت متفاوت گروه‌هاي کالايي و خدماتي در دهک‌هاي مختلف، اصولا سهم کالاهاي خوراکي در دهک‌هاي کم‌درآمد و سهم کالاهاي غيرخوراکي در دهک‌هاي پردرآمد بيشتر است.  اين موضوع را مي‌توان با يک مثال ساده توضيح داد، اگر يک خانوار کم‌درآمد ۱۰۰ واحد منابع در اختيار داشته باشد، ۴۲ واحد از آن را صرف تامين نياز خود از کالاهاي خوراکي و آشاميدني مي‌کند. منظور از گروه خوراکي‌ها، کالاهاي گوشت، لبنيات، نان، شيريني‌جات و نوشيدني‌ها است. از طرف ديگر کالاها و خدماتي مانند پوشاک، مسکن، مبلمان، بهداشت، ارتباطات، حمل و نقل، هتلداري و آموزش نيز در گروه کالاها و خدمات غير خوراکي طبقه‌بندي مي‌شود. اين در حالي است که در دهک پر درآمد از ۱۰۰ واحد منابع فقط ۱۷ واحد از منابع دراختيار خانوار، صرف خوراکي‌ها و آشاميدني‌ها مي‌شود. به همين دليل ضريب اهميت گروه خوراکي‌ها در سبد معيشتي خانوار‌هاي کم درآمد مشخص مي‌شود.  آمارهاي مهرماه نيز اين موضوع را تاييد مي‌کند: از ۶ درصد تورم ماهانه دهک اول ۳ واحد آن به‌دليل تورم خوراکي‌ها بوده و سهم گروه خوراکي‌ها تنها ۷/ ۱ درصد بوده است بر خلاف وزن تورمي گروه خوراکي‌ها که بيشتر در سبد هزينه‌اي خانوارهاي کم‌درآمد نمود پيدا کرده، در مقابل وزن تورمي گروه غيرخوراکي‌ها در دهک‌هاي بالا محسوس‌تر بوده است. از ۶/ ۱۰ درصد تورم دهک دهم، وزن کالاهاي خوراکي تنها يک درصد بوده است. اين در حالي است که تورم ماهانه گروه غير خوراکي‌ها براي دهک دهم ۶/ ۹ درصد ثبت شده است. همچنين نکته قابل توجه اين است که از ۶/ ۹ درصد کالاهاي غيرخوراکي ۶ واحد به دليل افزايش تورم درگروه حمل و نقل است.

شکاف ۲۰ واحد درصدي در تورم نقطه به نقطه
شکاف تورمي، فقط در تورم ماهانه مشاهده نمي‌شود و اين اختلاف در تورم نقطه به نقطه نيز ملموس است. تورم ماهانه، تغيير قيمت را نسبت به ماه قبل در نظر مي‌گيرد. اما تورم نقطه‌اي، تغييرات قيمت را نسبت به ماه مشابه سال قبل مي‌سنجد. تورم نقطه به نقطه مهرماه به ميزان ۴/ ۴۱ درصد گزارش شده است. اين رقم براي دهک‌هاي درآمدي بسيار متفاوت بوده؛ به‌نحوي‌که دهک اول تورم ۲/ ۳۷ درصد داشته، اما اين رقم براي تورم دهک پردرآمد به ۱/ ۵۷ درصد مي‌رسد. به بيان ديگر، فاصله تورم نقطه‌اي دهک پردرآمد و کم‌درآمد به ۲۰ واحد درصد مي‌رسد. اين اختلاف تورمي در گروه غيرخوراکي با شدت بيشتري بوده است. تورم نقطه‌اي گروه غيرخوراکي‌ها براي دهک اول ۳۰ درصد و براي دهک دهم ۴/ ۶۲ درصد بوده است. اين رقم يعني شکاف تورمي غيرخوراکي به ۳۲ درصد رسيده که در شهريور ماه اين رقم ۲۲ درصد ثبت شده بود. اين موضوع نيز به اين دليل است که قيمت کالاهايي نظير خودرو يا کالاهاي مصرفي که با ارز همبستگي بالايي دارند نسبت به سال قبل رشد قيمتي بالايي داشتند. بنابراين اين متغير در خانوارهاي پردرآمد اثر بيشتري داشته است. البته در بخش خوراکي‌ها اين شکاف کمتر بوده است. تورم نقطه به نقطه خوراکي در دهک کم درآمد به ميزان ۳/ ۴۵ درصد بوده که اين رقم براي دهک پردرآمد به ميزان ۱/ ۳۶ درصد گزارش شده است. بنابراين تورم خوراکي‌ها، سطح کمتري را در دهک پردرآمد داشته است که از اين حيث نيز آمار مهرماه قابل توجه است. در گزارش مرکز آمار ايران شکاف تورم متوسط نيز حدود ۸ درصد ثبت شده است، تورم متوسط دهک اول در مهرماه ۴/ ۲۴ درصد و تورم متوسط دهک دهم به ميزان ۵/ ۳۲ درصد ثبت شده است.

اثر تورم خودرو در تورم طبقاتي
بسياري از تحليلگران عنوان کردند که يکي از دلايل افزايش تورم در مهر ماه رشد قيمت خودرو بوده است. در حال حاضر انتشار جزئيات تورمي نشان مي‌دهد، افزايش قيمت خودرو تنها بر دو دهک بالاي درآمدي اثر‌گذاري بالايي داشته است. سهم تورم گروه حمل و نقل در دهک دهم برابر با ۹/ ۵ درصد و براي دهک نهم ۲/ ۳ درصد بوده است. با اين حال رقم گروه حمل و نقل تا دهک ششم به يک درصد نرسيده، به‌عنوان مثال در دهک اول از رقم تورم ۶ درصد تنها ۲/ ۰ واحد درصد به دليل افزايش قيمت خودرو است. اين آمارها نشان مي‌دهد که حتي در ماه‌هايي که تورم ماهانه به دليل افزايش قيمت خودرو تحت تاثير قرار گرفته‌اند، اين روند بيشتر در دو دهک بالاي درآمدي منعکس شده و اثر آن در ۸ دهک ديگر و به خصوص در دهک‌هاي کم‌درآمد ناچيز بوده است. آمارهاي گذشته نيز نشان مي‌داد که اکثرا دو يا سه دهک بالاي درآمدي افزايش تورم خودرو اثربالايي مي‌پذيرند.

حمايت دستوري از پردرآمدها
در سال‌هاي گذشته با شعار حمايت از مصرف‌کننده قيمت برخي اقلام مانند خودرو به شکل دستوري تعيين شده است. درحالي که شواهد نشان مي‌دهد سياست قيمت‌گذاري دستوري تاکنون موجب رضايت مصرف‌کننده و توليدکننده نبوده، بلکه نارضايتي نيز به همراه داشته است. گفتني است تنها نفع قيمت‌گذاري دستوري در بازار خودرو نصيب افراد رانت‌جو مي‌شود؛ افرادي که مي‌توانستند خودرو با قيمت پايين از کارخانه دريافت کنند و به قيمت بازار به مصرف‌کنندگان عرضه کنند.  بر اساس گزارش مرکز آمار افزايش قيمت خودرو تنها در تورم دو دهک بالا اثرگذار بوده و براي ساير دهک‌ها اثر قابل‌توجهي نداشته است. بنابراين آزادسازي قيمت‌ها و بالا رفتن آن اثر قابل‌توجهي در کاهش رفاه خانوارهاي کم‌درآمد نخواهد داشت. مطابق اين گزارش تورم دهک‌هاي پايين بيشتر تحت تاثير اقلام خوراکي و بخش مسکن هستند و بنابراين سياست‌هاي حمايتي در کالاهايي نظير خودرو باعث افزايش رفاه دهک‌هاي پايين درآمدي نمي‌شود.

 

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar