یک روز در زورخانه با موزیسین های سرشناس

موسيقي ما/ يک گودِ زورخانه را مجسم کنيد که پهلوانان در اندرون آنند و آماده‌ي اجراي آيين‌هاي‌شان؛ اين موسيقي است که آنان را به تکاپو و حرکت وامي‌دارد که از روزگارانِ کهن، «موسيقي» همواره در آيين‌هاي زورخانه‌اي اهميتِ بسيار بالايي داشته است، آن‌چنان که «فردوسي» در شاه‌نامه‌اش بارها پهلوانان را هنگام رزم و پيروزي و شادي نشان داده که موسيقي و آلاتي چون بوق، زنگ زرين، سنج، ناي رويين، شيپور و کرناي آنان را همراهي‌شان مي‌کرده است.

بسياري بر اين اعتقاد هستند که مراسم آئين زورخانه‌اي بيانگر نظامِ پيچيده‌اي از تعاملِ بين موسيقي، ورزش و مذهب و شکل‌گيري نوعي حيات موسيقايي در بستر فرهنگي جامعه است. اين تعامل تا حدي حائز اهميت است که بدون حضور موسيقي نمي‌توان اين مراسم را اجرا کرد.

ژانرِ موسيقي زورخانه‌اي يکي از مهمترين بخش‌هاي فرهنگِ موسيقايي و شفاهي اين سرزمين است. مجموعه‌اي از رپرتواري آوازي و سازي که متشکل از ريتم‌هاي قديمي است. اين سنت موسيقايي به صورت شفاهي و سينه به سينه به نسل‌هاي بعد انتقال پيدا کرده تا به زمان معاصر رسيده است و در زورخانه‌ها شنيده مي‌شود.

---

بازار

---

 پهلوانان يا (باستاني‌کاران) در ميانه‌ي گود، با صداي زنگ و ضربِ مرشد است که بدنِ خويش را هماهنگ مي‌کنند و با آن وزن را نگاه مي‌دارند و سبب مي‌شود تا پا زدن و و ديگر حرکاتِ زورخانه‌اي چون شناي پيچ ، گورگه گرفتن، سنگ و چرخ و ميل بازي و کباده کشي امکان‌پذير شود؛ ضرب زورخانه ساز اصلي اجراي موسيقي زورخانه تمبک است. تمبک زورخانه از جمله  سازهاي پوستي و طبل هاي يک سو پوست است که بدنه آن از گل پخته ساخته مي شود (گرچه درگذشته نمونه‌هاي چوبي و فلزي آن نيز وجود داشته است)‌. تنبک زورخانه رکن مهم مراسم ورزش زورخانه يا ورزش باستاني و بزرگ‌ترين پوست صداي يک  طرفه (يک طرف باز) از لحاظ اندازه در ايران است که با دست نواخته مي‌شود.

 اما جز اين دو ساز، آلاتِ موسيقايي ديگري نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرد که از جمله‌ي آن مي‌توان به ني نيز اشاره کرد. در اين ميان البته مرشد آوازهايي مي‌خواند که معمولا در دستگاهِ چهارگاه است و در اين ميان از گوشه‌هاي «رجز» يا «ارجوز» بهره مي‌برد و پهلواني که مشغولِ اجراي حرکات است،‌ متناسب با ريتمِ خواندن و نواختنِ اوست که حرکات خود را تنظيم مي‌کند. اشعار در موسيقي زورخانه ، بيشتر حماسي است؛ امّا اشعاري در مدح اولياء و انبياء دين و همچنين اشعاري از شاعران کهن نيز استفاده مي‌شود.

موسيقي زورخانه  از نظر فرم، مانند ديگرانواع موسيقي قديم ايراني، در چارچوب موسيقي رديف دستگاهي و موسيقي محلي ايران جاي مي‌گيرد. ملودي و ريتم در موسيقي زورخانه با توجه به محتواي  شعر، وزن شعر و حرکت ورزشکاران ازميان گوشه‌هاي موسيقي رديف يا موسيقي محلي ايران انتخاب و اجراء مي‌شود.

يک روز را در زورخانه گذرانديم با حضورِ مرشد مهرگان و هنرمنداني چون کامبيز گنجه‌اي و حسين رضايي‌نيا و تلاش کرديم تا اين هنرمندان توضيحاتِ کاملي درباره‌ي موسيقي زورخانه‌اي دهند.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar