با 11 مورد از شگفتی‌های کهکشان راه شیری آشنا شوید

گجت نيوز/ شگفتي هاي کهکشان راه شيري مجموعه‌اي از 11 حقيقت حيرت‌انگيز در مورد سيستم کيهاني بزرگ ميزبان منظومه شمسي و سياره ما، زمين است که اين کهکشان شگفت‌انگيز را از زاويه‌اي ديگر به ما نشان مي‌دهد. شگفتي هاي کهکشان راه شيري از آنچه که تصور مي‌کنيم بيشتر است؛ اين سيستم کيهاني عظيم شامل ستاره‌ها،‌ ابرنواخترها، سحابي‌ها و شناخته‌ها و ناشناخته‌هاي فراواني است که هرکدام به نوبه خود شيفتگان دنياي ستاره شناسي را حيرت‌زده مي‌کنند و دانشمندان را در تلاش براي پرده‌برداري از رازهاي جهان اطراف به تکاپو مي‌اندازند. اين کهکشان شگفت‌انگيز ميزبان منظومه شمسي و به طور مشخص‌تر، سياره زمين است و از روي سياره ما به صورت نواري نوراني از اجرام آسماني درخشان به نظر مي‌رسد. 1. نام راه شيري به دوران باستان برمي‌گردد پيش از ظهور لامپ‌هاي الکتريکي و نورهاي مصنوعي، آسمان شب در سراسر کره زمين پر از ستاره‌هاي زيبايي ديده مي‌شد که در آسمان مي‌درخشيدند. نوار سفيد رنگ و نوراني کهکشان راه شيري هم در آن دوران به خوبي مشاهده مي‌شد و اين اتفاق باعث شده بود که گذشتگان نام‌هاي متفاوتي را براي آنچه در آسمان مي‌ديدند،‌ انتخاب کنند. در مورد نام راه شيري داستان‌هاي زيادي مطرح شده، اما افسانه‌اي که بيشتر از همه بر سر زبان‌هاست داستان يوناني شير دادن الهه آسمان‌ها، هرا (Hera)، به هرکول است. گفته شده که هرا در هنگام انجام اين کار به خواب فرو رفته بود و وقتي که بيدار شد و پستانش را از دهان هرکول کشيد، مقداري شير در سراسر آسمان‌ها پخش شد و نوار سفيد رنگ کهکشان راه شيري به وجود آمد. البته به گفته متيو استنلي (Matthew Stanley)، پروفسور تاريخ دانشگاه نيويورک منشا اصلي اين اسم هنوز مشخص نيست و کسي نمي‌داند که براي اولين بار چه کسي از چنين لقبي براي توصيف کهکشان ما استفاده کرد. 2. تعداد ستاره‌هاي کهکشان راه شيري نامشخص است! يکي از شگفتي‌هاي کهکشان راه شيري به تعداد دقيق ستاره‌هاي موجود در آن مربوط مي‌شود. شمردن تعداد ستاره‌هاي موجود در اين کهکشان کار سختي است و از آنجايي که تلسکوپ‌ها تنها نوراني‌ترين ستاره‌ها را مي‌بينند، هميشه ستاره‌هايي هستند که به واسطه وجود گرد و غبار موجود در فضا، از نظرها پنهان هستند. يکي از راه‌هاي ابتکاري شمارش اين اجرام نوراني اندازه‌گيري زمان لازم براي گردش ستاره‌هاي گوناگون در کهکشان است؛ با اين کار ميزان نيروي گرانش وارده به اين اجرام مشخص شده و از اين طريق مي‌توان جرم کلي راه شيري را تخمين زد. در مرحله بعدي اين جرم کلي را بر جرم متوسط ستاره‌ها تقسيم کرده و به صورت تقريبي مشخص مي‌کنيم که چه تعداد ستاره در سيستم کيهاني ما وجود دارد. ديويد کورنرييچ (David Kornreich)، ستاره شناسي از يکي از دانشگاه‌هاي نيويورک در اين رابطه مي‌گويد که چنين روشي تنها يک تخمين کلي از تعداد ستاره‌هاي کهکشان راه شيري به ما مي‌دهد و تنوع اندازه ستاره‌ها و فاکتورهاي ديگر از دقت اين روش کم مي‌کنند. ماهواره گايا (Gaia) سازمان فضايي اروپا مدتي پيش نقشه 1 ميليارد از ستاره‌هاي کهکشان ما را منتشر کرد و دانشمندان اعلام کردند که اين نقشه تنها 1 درصد از تعداد واقعي اين اجرام را نشان مي‌دهد؛ پس مي‌توان اين احتمال را مطرح کرد که کهکشان راه شيري بيش از 100 ميليارد ستاره دارد! 3. يکي از شگفتي هاي کهکشان راه شيري وزن آن است! همانطور که اشاره کرديم تخمين برخي از ويژگي‌هاي کهکشان راه شيري به طور دقيق تاکنون غيرممکن بوده و وزن اين سيستم هم يکي از اين ويژگي‌هاست؛ دانشمندان در اين رابطه اعداد مختلفي را بين 700 ميليارد تا 2 تريليون برابر جرم خورشيد اعلام کرده‌اند، اما از آنجايي که حدودا 85 درصد جرم اين کهکشان از نوع ماده تاريک است و به صورت مستقيم قابل‌مشاهده نيست، تخمين‌هاي ارائه‌شده دقيق نيستند. اکتا پتل (Ekta Patel)، ستاره شناسي از دانشگاه آريزونا اخيرا در همين رابطه تحقيقي را منتشر کرده که با در نظر گرفت نيروي گرانش عظيم کهکشان راه شيري بر روي کهکشان‌هاي کوچکي که به دور آن مي‌چرخند، جرم سيستم کيهان ما را 960 ميليارد برابر جرم خورشيد تخمين زده است! 4. راه شيري در يک فضاي عظيم و خالي از کيهان قرار دارد مورد بعدي از ليست شگفتي هاي کهکشان راه شيري به موقعيت آن در کيهان مربوط است. بررسي‌هاي مختلف دانشمندان نشان داده که کيهان در مقياس بزرگ به شکل تصوير بالا و به صورت يک شبکه عظيم از نقاط نوراني و متراکم ديده مي‌شود که از طريق رشته‌هاي باريکي به هم وصل شده‌اند و در بين آن‌ها حفره‌هايي بزرگ و تقريبا خالي وجود دارد. به اين دليل از عبارت تقريبا خالي استفاده شده که محل زندگي ما هم در يکي از اين حفره‌ها به نام کينن، بارگر و کووي (KBC) قرار دارد؛ نام KBC به افتخار سه دانشمندي که در سال 2013 اين کشف را به نام خود ثبت کردند،‌ انتخاب شده است. 5. در مرکز اين کهکشان يک سياه چاله کلان جرم عظيم وجود دارد يکي ديگر از شگفتي هاي کهکشان راه شيري يک سياه چاله فوق‌العاده بزرگ در مرکز اين مجموعه است که جرمي حدودا 4 ميليون برابر خورشيد دارد. وجود اين جرم عظيم به اين دليل تاييد شده که بر اساس مشاهدات، ستاره‌هاي نزديک به مرکز کهکشان به دور جرم بزرگي گردش مي‌کنند که خود قابل رويت نيست. در سال‌هاي اخير محققان در تلاش بوده‌اند که با ترکيب تصاوير تلسکوپ‌هاي راديويي جزئيات بيشتري را از فضاي پر از گرد و غبار و گاز اطراف اين سياه چاله کلان جرم آشکار کنند. 6. گاهي کهکشان‌هاي کوچک اطراف به راه شيري برخورد مي‌کنند وقتي مکتشف پرتغالي، فردينان ماژلان (Ferdinand Magellan)‌ در قرن 16 ميلادي در نيمکره شمالي زمين به اکتشاف مي‌پرداخت، او و خدمه‌اش به دفعات متعدد خوشه‌هاي ستاره‌اي را مي‌ديدند که در آسمان شب به شکل ديسک‌هايي نوراني بودند. بعدها مشخص شد که ماژلان و هم‌سفرانش جزو اولين اروپايياني بودند که حرکت کهکشان‌هاي کوتوله را در آسمان شب به ثبت رساندند. اين مجموعه اجرام يکي ديگر از شگفتي هاي کهکشان راه شيري هستند و به همان شکلي که زمين به دور خورشيد مي‌چرخد،‌ در اطراف اين سيستم عظيم گردش مي‌کنند. گاهي اوقات پيش مي‌آيد که کهکشان ما اين مجموعه‌هاي کوچک را در خود مي‌بلعد و به تعداد ستاره‌هايش مي‌افزايد. در اوايل سال جاري ميلادي داده‌هاي ماهواره گايا نشان داد که ميليون‌ها ستاره که در کهکشان ما، در مدارهاي سوزني شکل گردش مي‌کنند،‌ متعلق به کهکشان کوتوله‌اي به نام «سوسيس گايا» (Gaia Sausage) هستند. اين کهکشان در گذشته‌هاي دور با راه شيري برخورد کرده است. 7. در کهکشان راه شيري مقدار زيادي روغن سمي وجود دارد! بر اساس ادعاي دانشمندان، در فضاي خالي بين ستاره‌هاي کهکشان ما مقدار زيادي روغن سمي وجود دارد که به صورت مولکول‌هاي ارگانيک چرب هستند. اين مولکول‌ها که با نام ترکيبات کربن آليفاتيک شناخته مي‌شوند، در برخي ستاره‌ها توليد شده و سپس به فضاي بين ستاره‌اي کهکشان نشت مي‌کنند. تازه‌ترين تحقيقات نشان مي‌دهند که حدودا يک چهارم تا نيمي از کربن موجود در سراسر کهکشان به اين مورد از شگفتي هاي کهکشان راه شيري مربوط مي‌شود. اين ميزان از برآوردهاي پيشين پنج برابر بيشتر است و به نوعي اميدواري دانشمندان را مورد جهان اطراف بالا برده است؛ از آنجايي که کربن يکي از اجزاي مهم براي به وجود آمدن حيات است،‌ وجود مقادير زياد اين عنصر در سراسر کهکشان شانس وجود حيات در اين سيستم عظيم کيهاني را به ميزان قابل‌توجهي بالا مي‌برد. 8. راه شيري در مسير برخورد با يک کهکشان ديگر است يکي از حقايق ناراحت‌کننده در مورد ليستي که آن را بررسي مي‌کنيم اين است که کهکشان ما قرار نيست براي هميشه پا برجا بماند و اينطور که به نظر مي‌رسد، با سرعت 400 هزار کيلومتر بر ساعت در مسير برخورد با کهکشان همسايه‌اش،‌ آندرومدا (Andromeda) قرار گرفته است. تا پيش از اين گفته شده بود که در اين برخورد که 4 ميليارد سال ديگر اتفاق مي‌افتد، آندرومدا به واسطه جرم عظيمش کهکشان راه شيري را مي‌بلعد و دست آخر تنها بازمانده اتفاق خواهد بود؛ با اين وجود جديدترين پژوهش‌ها نشان مي‌دهند که جرم اين کهکشان حدودا 800 ميليارد برابر خورشيد بوده و به نوعي هم‌اندازه راه شيري است؛ بنابراين هنوز مشخص نيست که در 4 ميليارد سال ديگر خسارت وارده به کهکشان ما بيشتر خواهد بود يا آندرومدا! 9. ستاره‌هاي گوناگون به سرعت به کهکشان راه شيري وارد مي‌شوند! اخيرا محققان در جريان بررسي وضعيت ستاره‌هاي فوق‌سريعي که در هنگام برخورد با سياه چاله کلان جرم راه شيري، با سرعت‌هاي فوق‌العاده بالا به بيرون پرتاب مي‌شوند، با موضوع جالبي مواجه شدند؛ بيشتر از آنکه چنين اجرام آسماني نوراني از اين کهکشان خارج شوند، ستاره‌هايي که احتمالا متعلق به کهکشان‌هاي اطراف هستند، به سمت سيستم کيهاني ما حرکت مي‌کنند. توماسو مارچتي (Tommaso Marchetti)، ستاره شناسي از يکي از دانشگاه‌هاي هلند که درباره اين مورد از شگفتي هاي کهکشان راه شيري مقاله‌اي منتشر کرده، مي‌گويد که ممکن است اين ستاره‌ها از کهکشان ابر ماژلاني بزرگ (Large Magellanic Cloud) بيرون زده باشند و از طرف ديگر،‌ به نظر مي‌رسد که تعداد زيادي از ستاره‌هاي راه شيري از اين طريق گرد هم آمده‌اند. 10. حباب‌هاي مشکوکي از کهکشان راه شيري بيرون زده‌اند تصور کنيد که به تازگي کشف کنيد که در اتاق خواب شما يک فيل براي مدت‌هاي طولاني زندگي مي‌کرده و شما از وجود آن خبر نداشته‌ايد! اين موضوع شبيه اتفاقي است که در سال 2010 توجه ستاره شناسان سراسر جهان را به خود جلب کرد؛ در آن سال محققان سازه‌هاي فوق‌العاده عظيمي را کشف کردند که تا فاصله 25 هزار سال نوري در قسمت بالايي و پاييني کهکشان راه شيري کشيده شده‌اند. اين سازه‌ها که با نام‌هاي «حباب‌هاي فرمي» (Fermi bubbles) شناخته مي‌شوند، از خود پرتوهاي گاما ساطع مي‌کنند و هنوز توضيح قاطع و قابل قبولي در مورد آن‌ها ارائه نشده است. در سال گذشته ميلادي محققان پس از بررسي داده‌هاي جمع‌آوري‌شده از اين مورد از شگفتي هاي کهکشان راه شيري اعلام کرده که سازه‌هاي حباب مانند به احتمال قوي بقاياي اتفاقي هستند که بين 6 تا 9 ميليارد سال پيش رخ داده است؛ ممکن است که سياه چاله مرکز کهکشان در آن زمان مقادير زيادي گاز و گرد و غبار را بلعيده و اين ابرهاي عظيم و نوراني را بيرون زده باشد. 11. کهکشان راه شيري در معرض بمباراني از پالس‌هاي انرژي قرار دارد و اما مورد آخر از ليست شگفتي هاي کهکشان راه شيري به پديده معروف و مرموز سيگنال راديويي فضايي (FRB) مربوط مي‌شود؛ در طول يک دهه گذشته دانشمندان کشورهاي مختلف جهان سيگنال‌هاي نوراني عجيبي را رديابي کرده‌اند که از آن سوي کيهان به آن‌ها رسيده است. تاکنون مشخص نشده که دليل وجود اين سيگنال‌ها چيست و در ده سال اخير هم حدودا 50 مورد FRB ثبت شده است. منشا سيگنال‌هاي مورد نظر هم به نوبه خود ابهامات زيادي به همراه دارد، اما چيزي که مي‌توان با اطمينان از آن حرف زد اين است که پالس‌هاي FRB از فاصله‌اي چندين ميليارد ساله از گاز و گرد و غبار عبور کرده‌اند و مسافت فوق‌العاده زيادي را براي رسيدن به ما طي کرده‌اند. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد