احتمال تکرار فاجعه‌ای مانند چرنوبیل چقدر است؟

زوميت/ با وجود گذشت بيش از ۳۰ سال از فاجعه‌ي چرنوبيل، نگراني‌ها بر سر تکرار اين فاجعه ادامه دارد. جهان درس‌هاي زيادي از فاجعه‌ي چرنوبيل گرفته است؛ فاجعه‌‌اي مرگ‌بار که به‌لطف سريال جديد شبکه‌ي تلويزيوني HBO، دوباره بر سر زبان‌ها افتاده است. اگرچه بسياري از دلايل و عناصر فاجعه هنوز در هاله‌اي از ابهام قرار دارند، چند نکته‌ درباره‌ي اين فاجعه قطعي است. در ۲۶آوريل۱۹۸۶، هسته‌ي رآکتور هسته‌اي نزديک به شهر پريپيات بازمي‌شود و خاکستر مواد راديواکتيو در هوا پخش مي‌شود؛ شهري که زماني بخشي از اتحاد جماهير شوروي بود. با گذشت سه ماه از انفجار، بيش از ۳۰ نفر به‌دليل بيماري ناشي از تشعشعات شديد، جان خود را از دست مي‌دهند و براساس تخمين دانشمندان، اين فاجعه بر ده‌ها و حتي صدهاهزار نفر تأثير گذاشته است. صحنه‌اي از سريال چرنوبيل ساخت شبکه‌ي HBO که اين فاجعه را به تصوير کشيده است براساس مجموعه‌ي تلويزيوني HBO، هدف از بازسازي فاجعه‌ي چرنوبيل، پيشگيري از وقوع مجدد فاجعه‌اي مانند آن بود؛ اما فاصله‌ي حرف تا عمل بسيار زياد است. انجمن جهاني هسته‌اي ۱۰ رآکتور فعال از نوع کانالي توان‌بالا (RBMK) را در روسيه فهرست کرده است (يکي از رآکتورها در سن‌پترزبورگ در سال ۲۰۱۸ از رده خارج شد). روسيه‌، تنها کشوري است که از اين رآکتورهايي استفاده مي‌کند که دراصل، اتحاد جماهير شوروي آن‌ها طراحي کرده‌ و ساخته‌اند. چهار رآکتور RBMK در کورسک، شهري در غرب روسيه و سه رآکتور در سن‌پترزبورگ، شهري با بيش از پنج‌ميليون نفر جمعيت و سه رآکتور ديگر در شهر اسمولنسک، شهري در فاصله‌ي چهارساعتي از مسکو، شناسايي شده‌اند. يکي از رآکتورهاي RBMK اسمولنسک مجوز عمليات تا سال ۲۰۵۰ را دارد؛ ولي مجوز ساير رآکتورها بين سال‌هاي ۲۰۲۱ تا ۲۰۳۱ منقضي خواهد شد. اگرچه تغييراتي در ميله‌‌هاي کنترلي رآکتورها و سوخت اورانيومي به‌وجود آمده است، به‌عقيده‌ي دانشمندان، طراحي آن‌ها هنوز نگران‌کننده است. ادوين لايمن، مدير پروژه‌ي امنيت هسته‌اي در اتحاديه‌ي دانشمندان دست‌اندرکار (UCS) مي‌گويد: صرف‌نظر از اصلاحات روسيه در رآکتورها، ابعاد اساسي و بنيادي طراحي اصلاح‌ناپذير هستند. آن‌ها نمي‌توانند امنيت RBMK را به استاندارد موردانتظار رآکتورهاي آب سبک غربي برسانند. برخلاف رآکتور آب سبک، RBMK از بلوک‌هاي گرافيتي براي کُندکردن نوترون‌ها و توليد برق استفاده مي‌کند. اين فرايند تابع ضريب خلأ مثبت است که رآکتور را در سطوح پايين توان ناپايدار مي‌سازد. حداکثر مدت فعاليت مجاز رآکتورهاي RBMK سي سال است؛ اما مقام‌هاي رسمي طول عمر رآکتورها را تمديد کرده‌اند. در سال ۲۰۱۵، نيمي از توان هسته‌اي روسيه از رآکتورهاي تمديدشده تأمين مي‌شد. به‌نقل از انجمن جهاني هسته‌اي، چند رآکتور قديمي‌تر در کورسک و سن‌پترزبورگ وجود دارند که از دهه‌ي ۱۹۷۰ کار مي‌کنند و نگراني‌هاي زيادي براي غرب به‌وجود آورده‌اند. روسيه مدعي است رآکتورهاي ارتقايافته کاملا با استانداردهاي امنيتي بين‌المللي سازگار هستند. تقريبا ۱۰ درصد از برق روسيه از نيروي هسته‌اي تأمين مي‌شود و اين کشور قصد دارد با هدف توسعه‌ي برنامه‌ي هسته‌اي، اين مقدار را تا پايان قرن به ۸۰ درصد برساند. سازمان بين‌المللي انرژي اتمي صادرات محصولات و خدمات هسته‌اي را يکي از مهم‌ترين فعاليت‌هاي اقتصادي روسيه عنوان کرده است. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد