روشی مولکولی برای تشخیص آفلاتوکسین در مواد غذایی

ایسنا/ محققان کشور به‌تازگی روشی مولکولی را برای تشخیص ماده بسیار سمی آفلاتوکسین B در مواد غذایی توسعه داده‌اند که استفاده از آن می‌تواند نگرانی‌های موجود در این زمینه را تاحد زیادی مرتفع کند.
آلودگی به سموم ایجادشده توسط قارچ‌ها که به مایکوتوکسین معروف هستند، یکی از شایع‌ترین مشکل‌های مربوط به ایمنی مواد غذایی است که انواع گوناگونی از اثرات سمی را در انسان و حیوان‌ها ایجاد می‌کند.
از ویژگی‌های نگران‌کننده مایکوتوکسین ها، حضور متناوب آن‌ها در رژیم غذایی است و مصرف مکرر آن‌ها ممکن است درجه شدیدی از آسیب را به سلامت انسان وارد کند. یکی از رایج‌ترین مایکوتوکسین ها، سمی به نام آفلاتوکسین B1 است که می‌تواند در طیف گسترده‌ای از مواد غذایی موجود باشد.
آفلاتوکسین ها به بیان محققان، به‌طور عمده توسط دو قارچ از جنس آسپرژیلوس به نام‌های آسپرژیلوس فلاووس و آسپرژیلوس پارازیتکوس تولید می‌شوند و از عوارض اصلی آن‌ها می‌توان به کاهش عملکرد، آسیب به کبد و سرکوب سامانه ایمنی بدن اشاره کرد.

دراین میان، آفلاتوکسین B1، از قوی‌ترین ترکیب‌های جهش‌زا بوده و می‌تواند با ایجاد جهش ژنتیکی در سلول‌ها، احتمال سرطانی شدن آن‌ها را افزایش دهد. حتی مقدارهای کم این سم قارچی نیز ممکن است باعث کاهش هوشیاری و تفکر انسان شده و کم شدن قدرت فیزیکی و کاهش اشتها را به دنبال داشته باشد. به همین خاطر، دانشمندان به‌طور مداوم در تلاش هستند تا روش‌های نوینی را برای کشف این ماده سمی در مواد غذایی ابداع کنند.

در همین خصوص، یکی از محققان کشور از دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، طی یک مطالعه پژوهشی روشی مولکولی را بدین منظور توسعه داده است.
در این پژوهش، محقق از ماده‌ای به نام کامپوزیت نقطه‌های کوانتومی اکسید روی پوشیده شده با پلیمر قالب مولکولی یا اصطلاحاً MIP برای اندازه‌گیری انتخابی آفلاتوکسین B1 که از آن با AFB نیز یاد می‌شود، استفاده کرده است که بر مبنای تابش نور فلوئورسنس کار می‌کند.

نتایج این پژوهش نشان داد که روش ارائه‌شده به‌طور موفقیت‌آمیزی قادر است به آنالیز میزان آلودگی AFB در آب‌های زیست‌محیطی بپردازد.
در این خصوص، بهروز وحید، پژوهشگر گروه مهندسی شیمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز می‌گوید: «ایجاد یک روش حساس، ساده، سریع، دقیق و راحت برای اندازه‌گیری آفلاتوکسین ها در نمونه‌های گوناگون غذایی، دارای اهمیت بالایی است. دراین‌بین، روش فلوئورسانس به‌عنوان یک روش حساس تجزیه‌ای می‌تواند به شکل ویژه‌ای مورد توجه قرار گیرد».

او می‌افزاید: «این فناوری از ویژگی‌های یگانه‌ای مانند آسانی اجرا، سرعت بالا، حساسیت خوب و هزینه به نسبت پایین برخوردار است. درواقع، حسگر فلورسانسی ساخته‌شده بر پایه نقطه‌های کوانتومی، به‌تازگی به‌عنوان یک روش اندازه‌گیری کارآمد برای آنالیز بسیاری از ترکیب‌ها معرفی شده است».

استفاده از این روش و حسگر ساخته‌شده بر اساس آن، می‌تواند در تشخیص به‌موقع آلودگی‌های مواد غذایی چه برای مصرف داخل و چه برای صادرات، مؤثر واقع شده و به‌عنوان گامی مؤثر در تأمین سلامت مردم، شمرده شود.
این یافته‌های پژوهشی، در نشریه «شیمی و مهندسی شیمی ایران» منتشر شده‌اند. این نشریه به‌صورت فصل‌نامه توسط پژوهشکده توسعه صنایع شیمیایی ایران وابسته به جهاد دانشگاهی انتشار می‌یابد.