چرا سمت پیدا و پنهانِ ماه تقارن ندارد؟

ايسنا/ ماه يک جرم سنگي نسبتاً سرد است و داراي مقدار کمي آب و کمي پردازش زمين‌ساخت يا تکتونيکي است. دانشمندان در حال حاضر بر اين باورند که سيستم زمين-ماه هنگامي که يک جرم به اندازه مريخ به نام "تيا" به طور فاجعه بار با زمين اوليه (proto‐Earth) برخورد کرد باعث ترکيب اجزاي هر دو جرم شد. تصور مي‌شود بقاياي اين برخورد براي تشکيل زمين و ماه به سرعت جدا شده باشند. در نتيجه اندازه زمين نيز بزرگتر شده و به يک سياره پويا که داراي جو و اقيانوس است، تبديل شده است. ماه کره زمين کوچکتر است و جرم کافي براي داشتن اين خصوصيات را ندارد. مشاهدات چند دهه محققان نشان مي‌دهد که تاريخ قمري به دليل فعاليت‌هاي آتشفشاني و مغناطيسي، بسيار پوياتر از آنچه انتظار مي‌رفت، بوده است. اکنون يک مطالعه جديد نشان مي‌دهد که دليل اين امر اين است که عناصر راديواکتيو پس از برخورد فاجعه بار ماه ، به طور جداگانه پخش شده‌اند.در اواخر دهه ۱۹۶۰ و اوايل دهه ۱۹۷۰ ، ناسا طي مأموريت‌هاي آپولو شش فضاپيما را به ماه فرستاد و فضانوردان ۳۸۲ کيلوگرم سنگ از ماه را جمع آوري کردند تا با تجزيه و تحليل شيميايي منشا ماه را درک کنند. دانشمندان با داشتن نمونه‌هايي در دست ، به سرعت فهميدند که تاريکي نسبي اين لکه‌ها به دليل ترکيب زمين شناسي آنها است و در واقع به آتشفشان‌خيزي آنها مربوط است. آتشفشان‌خيزي ( Volcanism‎) به پديده فوران سنگ‌هاي مذاب (ماگما) بر روي سطح زمين، سياره‌ها يا ماه گفته مي‌شود که طي آن گدازه، سنگ‌هاي آذرآواري و گازهاي آتشفشاني از راه شکافي که مجراي آتشفشان ناميده مي‌شود، به بيرون پرتاب مي‌شود. فرايند آتشفشان‌خيزي شامل همه پديده‌هاي توليد ماگما در پوسته يا گوشته زمين و بالاآمدن آن در پوسته و تشکيل سنگ آتشفشاني و آثار و پيامدهاي ناشي از آن مي‌شود. آنها همچنين نوع جديدي از اجرام سنگي به نام KREEP را شناسايي کردند که شامل سريم ، ديسپروزيوم ، اربيوم ، يوروپيوم و ساير عناصر کمياب در کره زمين هستند. اما اينکه چرا آتشفشان‌خيزي و KREEP بايد به شکلي ناهموار بين قسمت‌هاي سمت پيدا و پنهان ماه پخش شده باشند، براي دانشمندان همانند يک معما است. در اين مطالعه، دانشمندان با انجام چند آزمايش و مدل سازي رايانه‌اي توانستند سرنخ‌هاي مهمي درباره دليل عدم تقارن عناصر سمت پنهان و پيداي ماه پيدا کنند. اين سرنخ‌ها به يک ويژگي مهم KREEP مرتبط هستند. پتاسيم (K) ، توريم (Th) و اورانيوم (U) از عناصر مهم ناپايدار راديواکتيو اين اجرام هستند. اين بدان معني است که آنها در انواع مختلفي از آرايش اتمي که داراي تعداد نوترون‌هاي مختلفي هستند، رخ مي‌دهند . اين اتم‌هاي داراي ترکيب متغير "ايزوتوپ" ناميده مي‌شوند که برخي از آنها ناپايدار بوده و براي به دست آوردن عناصر ديگر، گرما توليد مي‌کنند. گرماي حاصل از واپاشي هسته‌اي اين عناصر مي‌تواند به ذوب سنگ‌هاي موجود در آنها کمک کند که اين موضوع نيز تا حدودي مي‌تواند همپوشاني آنها را توضيح دهد.اين مطالعه نشان داد که همراه با گرمايش بيشتر ، يک جزيي در KREEP وجود دارد که دماي ذوب آنها را کاهش مي‌دهد و فعاليت آتشفشاني را نيز به مدل‌هاي فروپاشي راديوژنيک تغيير مي‌دهد.دانشمندان پس از آزمايش‌هاي متعدد بر روي اجزاي مختلف KREEP ، بينش ارزشمندي در مورد مراحل اوليه تکامل سيستم زمين-ماه ارائه دادند. "متيو لانويول"(Matthieu Laneuville) يکي از محققان اين مطالعه گفت: به دليل فقدان نسبي فرآيندهاي فرسايش، سطح ماه وقايع زمين شناسي را از تاريخ اوليه منظومه شمسي ثبت مي‌کند. علاوه بر آن غلظت عناصر راديواکتيو مانند اورانيوم و توريوم در مناطق سمت پيداي ماه بر خلاف ساير نقاط ماه بيشتر بود. دانستن منشاء اين دو عنصر مي‌تواند به دانشمندان در توضيح مراحل اوليه شکل گيري ماه کمک کند. اين مطالعه نشان مي‌دهد که درياوارسنگ KREEP ماه از زمان شکل گيري ماه تحت تأثير تکامل ماه قرار گرفته است.درياوار (maria) نامي است که به گروهي از پهنه‌هايي تيره‌رنگ سطح کره ماه داده شده‌است. مجموعه اين پهنه‌ها آبگيروارهاي ماه ناميده مي‌شود. سَمت پنهان ماه نيم‌کره‌اي از کرهٔ ماه است که به‌طور دائمي از کرهٔ زمين روي‌گردان است. سمت رو به زمين از کرهٔ ماه را سمت پيداي ماه مي‌نامند.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد

instagram.com/akharinkhabar