۶ واقعیت تازه درباره کرونا!

فرهيختگان/ از اواخر دسامبر ۲۰۱۹ که اولين شايعات شيوع يک ويروس در دنيا منتشر شد، حدودا ۶ ماه مي‌گذرد. طبق آمار سازمان بهداشت جهاني تاکنون بيش از ۱۰ ميليون مورد قطعي ابتلا به ويروس کرونا در جهان ثبت شده است و اين روند روبه‎رشد، حکايت از آن دارد که اين ويروس در قرن حاضر، بحراني‌ترين شرايط را براي کشورها ايجاد کرده است. اين بيماري تا امروز بيش از ۵۰۰ هزار نفر را به کام مرگ کشانده و انتظار مي‌رود با سرعتي که شيوع آن دارد، اين آمار افزايش يابد. باوجوداين، تلاش محققان و دانشمندان کشورهاي مختلف همچنان ادامه دارد تا هم درک بيشتري از اين ويروس پيدا کرده و هم درمان موثر و واکسن آن را کشف کنند. تا امروز محققان روي پروژه‌هاي مختلف واکسن کرونا فعاليت کرده‌اند که برخي از آنها تا فاز دوم و سوم پيش رفته اما خبرها حاکي از آن است که حداقل تا پايان سال جاري ميلادي نمي‌توان منتظر عرضه واکسن اين بيماري بود و تنها کاري که مردم جهان مي‌توانند انجام دهند، استفاده از ماسک و فاصله‎گذاري اجتماعي براي جلوگيري از انتشار بيشتر اين ويروس است. مجله Nature يکي از معتبرترين منابع براي انتشار جديدترين يافته‌هاي علمي و پزشکي پيرامون ويروس کروناست. ماهيت ايمني چيست و تا چه زماني ادامه مي‌يابد؟ يکي از گروه‌هاي حساس دربرابر ويروس کرونا که ممکن است به‎‌راحتي به آن مبتلا شوند، افرادي هستند که سيستم ايمني ضعيفي دارند و آسيب‎پذير هستند. ايمني‌شناسان در فرآيند تحقيقات خود روي ويروس کرونا به‎دنبال آن هستند که دريابند ايمني دربرابر ويروس SARS-CoV-۲ به چه شکل عمل مي‌کند و اين ايمني تا چه زماني ماندگار است. تلاش بسياري از محققان روي آنتي‎بادي‌هاي خنثي بوده است که به پروتئين‌هاي ويروس متصل شده و به‏طور مستقيم از بروز عفونت جلوگيري مي‌کنند. تحقيقات نشان مي‌دهد که ميزان آنتي‏بادي‌هاي خنثي دربرابر ويروس SARS-CoV-۲ تا چند هفته بعد از ابتلا به عفونت در سطح بالايي باقي مي‌ماند اما بار ديگر اين ايمني از بين مي‌رود و دوباره فرد ممکن است درمعرض ابتلا به ويروس قرار گيرد. باوجوداين، اين آنتي‏بادي‌ها ممکن است در بيماراني که عفونت شديدي را تجربه کرده‌اند، مدت طولاني‌تري ماندگار باشد و ايمني بيشتري در فرد ايجاد کند. درواقع، هرچه مقدار ويروس در بدن فرد مبتلا بيشتر باشد، آنتي‎بادي‌هايي که در مقابله با آن ويروس توليد مي‌شوند نيز به‎مراتب بيشترند و به همين منوال، مدت طولاني‌تري در بدن فرد باقي مانده و ايمني ايجاد مي‌کنند. محققان بر اين باورند که چنين الگوي مشابهي حتي در ديگر بيماري‌هاي ويروسي مانند سارس هم صدق مي‌کند. بسياري از افرادي که به بيماري سارس مبتلا شده بودند، بعد از گذشت چند هفته ‌ايمني آنتي‎بادي‌هاي خود را دربرابر اين ويروس از دست دادند اما افرادي که به نوع شديد اين بيماري مبتلا شدند، تست‌هايي که از آنها گرفته شده، نشان مي‌دهد که بدن آنها حتي بعد از گذشت ۱۲ سال دربرابر ويروس سارس مقاومت و ايمني دارد. البته مساله اينجاست که محققان هنوز به‎درستي نمي‌دانند که چه ميزان آنتي‎بادي خنثي لازم است تا بدن بتواند دربرابر ويروس کوويد-۱۹ ايمني حاصل کند يا حتي علائم خفيفي از بيماري در مرتبه دوم ابتلا بروز کند. درواقع، آنتي‏بادي‌هاي ديگر هم نقش مهمي در ايجاد ايمني در بدن ايفا مي‌کنند. يکي از ويروس‌شناسان دانشگاه مونترال کانادا به‎دنبال تحقيق روي نقش آنتي‎بادي‌هايي است که به سلول‌هاي آلوده متصل شده و آنها را براي از بين بردن توسط سلول‌هاي ايمني نشان‎گذاري مي‌کنند؛ فرآيندي که در واکنش به ويروس کوويد-۱۹ رخ مي‌دهد. درنهايت، تصوير کاملي از ايمني ويروس SARS-CoV-۲ و فراتر از آنتي‏بادي‌ها شکل مي‌گيرد. ديگر سلول‌هاي ايمني در بدن سلول‌هاي تي هستند که آنها نيز براي ايجاد ايمني طولاني‏مدت دربرابر ويروس ضروري‌اند. افراد معمولا آنتي‎بادي را با ايمني برابر مي‌دانند اما سيستم ايمني مانند يک دستگاه خارق‎العاده عمل مي‌کند و پيچيده‌تر از آنتي‎بادي‎هاست. از آنجا که شاخص اندازه‌گيري دقيقي در بدن وجود ندارد که با ايمني طولاني‎مدت در ارتباط باشد، محققان بايد تکه‌هاي پازل واکنش‌هاي ايمني را کنار هم گذاشته و با مقايسه آنها با ديگر واکنش‌ها نسبت به ويروس‌هاي ديگر، مدت ايمني را در بدن افراد بسنجند. مطالعه انواع کروناويروس نشان مي‌دهد نوعي از ايمني که از ورود ويروس به بدن جلوگيري مي‌کند تا چند ماه در بدن فرد باقي مي‌ماند. اما يک نوع ايمني که بر اثر ابتلا به عفونت در بدن ايجاد مي‌شود مدت طولاني‌تري در بدن باقي مي‌ماند که يا مانع از ابتلاي دوباره به بيماري شده يا علائم خفيف ايجاد مي‌کند. چرا افراد واکنش متفاوتي نسبت به اين بيماري دارند؟ يکي از جنجالي‌ترين جنبه‌هاي کوويد-۱۹، واکنش‌هاي متفاوتي است که افراد مختلف نسبت به آن نشان مي‌دهند. برخي مبتلايان به‎رغم اينکه نتيجه تست آنها مثبت گزارش شده، هرگز علائمي از وجود بيماري از خود نشان نمي‌دهند و در ظاهر کاملا سالم هستند اما ناقل بيماري‌اند و مي‌توانند اطرافيان خود را آلوده کنند. برخي مبتلايان نيز علائم خفيفي دارند، بعضي نسبتا علائم شديدي بروز مي‌دهند و نياز به بستري پيدا مي‌کنند و درنهايت، عده‌اي هم به‌دليل شدت عوارض بيماري، جان خود را از دست مي‌دهند. اين حد تفاوت در واکنش نسبت به يک بيماري از نظر باليني نتايج اسفناکي به‎دنبال دارد. آزمايش روي اين مساله مهم، ابتدا به‎صورت محدود روي بيماران در ايسلند انجام شد. اما در ماه‌هاي گذشته، گروهي از محققان بين‎المللي با تجزيه ژنوم حدود چهار هزار بيمار ايتاليايي و اسپانيايي، اولين ارتباطات ژنتيکي با بروز علائم شديد کوويد-۱۹ را شناسايي کردند. در اين مطالعات مشخص شد افرادي که با ابتلا به کرونا دچار نارسايي تنفسي شده‌اند، نسبت به افراد فاقد بيماري، يکي از دو گونه ژن خاص مرتبط با اين بيماري را در ژنتيک خود داشته‌اند. يکي از اين گونه ژن‌ها، دو نقطه از ژنوم است که نوع گروه خوني ABO را مشخص مي‌کند. گونه ديگر، به چند ژن ديگر نزديک است، به‎طوري که يکي از آن ژن‌ها در کدگذاري پروتئيني نقش دارد و با گيرنده‎اي در ارتباط است که ويروس کرونا از آن براي ورود به سلول انسان استفاده مي‌کند. دو ژن ديگر هم مولکول‌هايي را کدگذاري مي‌کنند که با واکنش ايمني دربرابر عوامل بيماري‌زا در ارتباطند. محققان در قالب کنسرسيومي متشکل از گروه‌هاي مختلف از اطلاعات به‎دست‌آمده براي اعتباربخشي به يافته‌هاي خود و کشف ارتباطات ژنتيکي بيشتر استفاده مي‌کنند. آنها مدت‌ها پيش دريافته بودند که انواع مختلف ژن‌ها نقش مهمي در پيامدهاي بيماري دارند. يکي از ايمني‌شناسان دانشگاه نيويورک‎سيتي در پي اين دستاورد، به‏دنبال جهش‌هاي ژنتيکي است که نقش مهم‌تري را در بروز بيماري و واکنش متفاوت آن در افراد مبتلا ايفا مي‌کند. اين محقق به‌همراه گروه خود براي شناخت اين ارتباط‌ها، تمام ژنوم‌هاي افراد سالم زير ۵۰ سال را که تجربه ابتلا به نوع شديد کوويد-۱۹ را داشتند، ترکيب و بررسي کردند. به‎عنوان مثال، يکي از اين افراد، ورزشکار دوي ماراتن است که اکتبر سال پيش در مسابقه ماراتن شرکت کرده بود و حالا بر اثر ابتلا به ويروس کرونا در ICU بيمارستان بستري است و براي تنفس بايد به دستگاه ونتيلاتور متصل باشد. چيزي که يک فرد را مستعد ابتلا به عفونت‌هايي چون سل يا بيماري‌هاي ويروسي از اين قبيل مي‌کند، معمولا عوامل بيماري‌زاي خطرناکي هستند که گاهي باعث بروز نوع شديد يک بيماري مي‌شوند و گاهي باعث جهش‌هاي ژنتيکي در يک ژن واحد مي‌شوند. محققان معتقدند که اين جهش ژنتيکي ممکن است در برخي انواع ويروس کوويد-۱۹ نيز رخ داده باشد. واکسن کرونا چقدر موثر واقع مي‌شود؟ شايد تنها راه خلاصي جهان از شر اين ويروس هوشمند، واکسني موثر باشد. امروز حدود ۲۰۰ نوع واکسن در دنيا توليد شده که حدود ۲۰ نوع آن مراحل تست‌هاي باليني را پشت‎سر مي‌گذارند. گزارش‌ها حاکي از آن است که نخستين آزمايش‌هاي اين واکسن در مقياس وسيع بيماري که مي‌تواند اثربخشي آن را نشان دهد، در ماه‌هاي آينده امکان‏پذير خواهد شد. قدرت اين واکسن‌ها را مي‌توان در مقايسه با افرادي نشان داد که از شبه‌داروها استفاده مي‌کنند. اما درحال‎حاضر نيز نشانه‌هايي از اثربخشي اين واکسن‌ها روي مراحل تست حيواني و تست‌هاي انساني در مقياس کوچک گزارش شده است که اميد به اثربخشي واکسن‌هاي توليدشده را دوچندان مي‌کند. با توجه به محدود بودن تست‌هاي انساني، اطلاعات به‎دست‎آمده نشان مي‌دهد در بدن افرادي که به‎طور داوطلب واکسن توليدشده را دريافت کرده‌اند، سرعت توليد آنتي‌بادي‌اي که مانع از آلوده کردن سلول‌هاي بدن مي‌شود، بالاتر مي‌رود. آنچه مسلم است، اين آنتي‎‌بادي‌ها آن‌قدر زياد هستند که مانع از فعاليت عفونت‌هاي جديد شوند. آيا بايد نگران جهش ژنتيکي ويروس بود؟ معمولا تمام انواع ويروس‌ها با آلوده کردن افراد جهش پيدا مي‌کنند و ويروس SARS-CoV-۲ هم از اين امر مستثني نيست. متخصصان علم مولکولي از اين جهش‌ها براي رديابي شيوع جهاني ويروس استفاده مي‌کنند. اما دانشمندان همچنان به‌دنبال تغييراتي هستند که روي ويژگي‌هاي آن ويروس اثر مي‌گذارد. البته در اغلب موارد، جهش‌هايي که در ويروس‌ها رخ مي‌دهند، با ايجاد تغيير در توانايي آنتي‏بادي‌ها و سلول‌هاي تي سيستم ايمني براي شناسايي عوامل بيماري‌زا، اثربخشي واکسن‌هاي توليدشده براي آن ويروس را کم مي‌کنند. اما بيشتر جهش‌ها هيچ اثري ندارند. محققان در ابتداي شيوع ويروس کرونا، انواع مختلفي از آن را شناسايي کردند که برخي کشنده‌تر از انواع ديگر و حتي ماندگارتر بودند. درحال‎حاضر، محققان به‎دنبال جواب اين سوال هستند که آيا شيوع گسترده يک جهش در پروتئين ويروس کرونا به‎دليل تغييراتي است که سازنده آن در ويروس ايجاد کرده يا نمونه‏اي از تغييراتي است که در بيولوژي خود ويروس ايجاد شده است. به نظر مي‌رسد که اين جهش ژنتيکي اولين‎بار در ماه فوريه در اروپا ايجاد شده باشد؛ جايي که درحال‎حاضر بيشترين شيوع را در جهان دارد. تحقيقات نشان مي‌دهد جهش اين ويروس باعث شده که قدرت عفوني و بيماري‌زا شدن آن شديدتر شود. از ديروز تاکنون بر محققان چه گذشته است؟ دانشمندان تاکنون يافته‌هاي جديدي درباره چگونگي ورود ويروس به داخل سلول‌ها، مبارزه بدن افراد با اين ويروس و مردن برخي افراد مبتلا را به دست آورده‌اند. اما تحقيقات آنها تنها به اينجا ختم نمي‌شود بلکه تاکنون مطالعات زيادي روي داروهاي احتمالي که در درمان کرونا نقش دارند، صورت گرفته که برخي از آنها در بهبود وضعيت جسمي بيماران موثر بوده و بسياري از تحقيقات روي داروهاي جديد هم درحال انجام است. محققان در آزمايشگاه‌ها و دانشگاه‌هاي جهان شبانه‎روز مشغول فعاليت هستند تا هرچه سريع‌تر درمان قطعي اين بيماري را بيابند و هزاران نفر را از خطر مرگ نجات دهند. تا چند ماه پيش تعداد تحقيقاتي که روي ابداع واکسن ويروس کوويد-۱۹ انجام مي‌شد به ۱۰۰ مورد هم نمي‌رسيد اما با گذشت ماه‌هاي متوالي از تداوم اين ويروس در جهان، تعداد اين تحقيقات به حدود ۲۰۰ مورد رسيده و اين نشان از فعاليت روزافزون و خستگي‎ناپذير محققان در مسير دستيابي به واکسن است. انتظار مي‌رود موثرترين واکسني که محققان درحال‎حاضر روي آن کار مي‌کنند تا پايان سال ميلادي به بازار بيايد. با وجود اينکه دانش محققان از اين ويروس و چگونگي رفتار با آن هر روز بيشتر مي‌شود، اما بايد دقت داشت با هر قدمي که جلو مي‌روند، پرسش‌هاي بيشتري سر راه‌شان سبز مي‌شود که بايد پاسخي براي آنها بيايند و اين، خود مستلزم صرف زماني طولاني براي تحقيق و بررسي است که طبيعتا روند تحقيقات قبلي را هم کندتر مي‌کند. منشأ ويروس کرونا از کجاست؟ بيشتر محققان براين باورند که سرمنشأ ويروس SARS-CoV-۲ به احتمال زياد خفاش‌ها، به‌ويژه خفاش‌هاي نعل‌اسبي بوده‌اند. اين گروه از ويروس‌ها موسوم به RATG۱۳ اولين‌بار در سال ۲۰۱۳ در خفاش‌هاي نعل‌اسبي در ايالت يونان چين مشاهده شد. ژنوم آن، ۹۶ درصد مشابه ويروس کروناست. گروه ديگر هم ويروس RmYN۰۲ بود که در خفاش‌هاي نعل اسبي منطقه مالايي پيدا شد و تا ۹۳ درصد توالي ژنتيکي مشترک با ويروس SARS-CoV-۲ داشت. تجزيه و تحليل کلي بيش از ۱۲۰۰ نمونه کروناويروس گرفته‌شده از خفاش‌ها در چين نيز نشان مي‌دهد که به احتمال زياد منشأ اين ويروس خفاش‌هاي نعل‌اسبي باشند. تفاوت‌هاي موجود بين اين گونه‌ها با ويروس کروناي امروزي نيز حکايت از تحول ايجادشده در اين سال‌ها دارد. تحقيقات نشان مي‌دهد اين ويروس پيش از شيوع بين انسان، از يک ميزبان واسط گذشته است؛ مانند اتفاقي که در ويروس سارس افتاد و پيش از انتقال ويروس از خفاش‌هاي نعل‌اسبي به انسان، به «گربه زباد» منتقل شده است. در ابتداي شيوع کرونا، چند ميزبان احتمالي براي ويروس مطرح شدند که يکي از آنها مورچه‌خوارها بودند. محققان کروناويروس را از برخي مورچه‌خوارهاي مالايي در جنوب چين جدا کردند. اين ويروس‌ها تا ۹۲ درصد به ژنوم ويروس کروناي امروزي شباهت داشتند. اين بررسي‌ها نشان داد مورچه‌خوارها هم مي‌توانند ميزبان مناسبي براي ويروس کوويد-۱۹ باشند اما هنوز شواهدي دال بر انتقال ويروس کرونا از مورچه‌خوارها به انسان وجود ندارد. محققان براي يافتن منشأ اصلي ويروس منتقل‌شده به انسان، بايد به‌دنبال حيواني باشند که ميزبان ويروسي با بيش از ۹۹ درصد شباهت با ويروس کروناي امروزي بوده باشند. گروهي از دانشمندان در آسياي جنوب‌شرقي به‌دنبال کروناويروس در نمونه‌هاي بافتي گرفته‌شده از خفاش‌ها، مورچه‌خوارها و گربه‌ها هستند.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد

instagram.com/akharinkhabar