معلمان چشم‌انتظار رتبه‌بندی واقعی

فارس/ سال‌هاست که موضوع رتبه‌بندی معلمان از زبان مسؤولان دستگاه تعلیم و تربیت بیان می‌شود اما آنچه در روزهای اول درباره رتبه‌بندی مطرح بود تا امروز با تغییرات عمده مواجه شده است و به عبارت دیگر از حرف تا عمل فاصله فراوان است.

سال‌هاست که موضوع رتبه‌بندی معلمان از زبان مسؤولان دستگاه تعلیم و تربیت بیان می‌شود اما آنچه در روزهای اول درباره رتبه‌بندی مطرح بود تا امروز با تغییرات عمده مواجه شده است و به عبارت دیگر از حرف تا عمل فاصله فراوان است.

معلمان می‌گویند قرار بود آنها هم شأن اساتید دانشگاه دیده شوند؛ بر همین اساس پیشرفت تحصیلی داشته باشند و افزایش حقوقی آنها نیز مدنظر باشد اما چیزی که حالا در حال اجراست یک رتبه‌بندی ناشی از مواد قانون خدمات کشوری است.

در سال 1392 در اجرای سیاست‌های کلی ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش کشور، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، راهبردهای نقشه جامع علمی کشور مبنی بر بالا بردن توان مدیریت منابع انسانی و ارتقای صلاحیت علمی و حرفهای و اعتلای منزلت اجتماعی و رفع مشکلات مادی معیشتی معلمان و نیز در اجرای راهکارهای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش مبنی بر استقرار نظام سنجش صلاحیت‌های عمومی، تخصصی و حرفه‌ای، تعیین ملاک‌های ارزیابی و ارتقای مرتبه(نظام رتبه‌بندی) علمی و تربیتی معلمان و تقویت انگیزه ارتقای شغلی در آنان، براساس نظام معیار اسلامی و «استقرار نظام پرداخت‌ها براساس تخصص، شایستگی‌ها و عملکرد رقابتی»، نظام رتبه‌بندی حرفه‌ای معلمان پیشنهاد شد.

با این طرح دولت مکلف می‌شد از طریق وزارت آموزش و پرورش، نظام رتبه‌بندی حرفه‌ای معلمان را، در یک دوره زمانی، اجرا کند و هم‌زمان اصلاحات لازم ساختاری و محتوایی را در نظام تعلیم و تربیت اعمال کند؛ در این طرح، نظام پرداخت‌ ویژه‌ای، به منظور ارزیابی شایستگی‌ها و پرداخت متناسب با آن، برای جامعه معلمان، در نظر گرفته شده است.

حمیدرضا حاجی‌بابایی وزیر اسبق آموزش و پرورش در خصوص نظام رتبه‌بندی حرفه‌ای معلمان به خبرنگار فارس گفت: «نظام رتبه‌بندی معلمان بر اساس سند تحول بنیادین که جایگاه معلم را باز تعریف کرده است، مدون و مصوب شد؛ بر اساس این نظام رتبه‌بندی که مهم‌ترین مؤلفه آن، منزلت اجتماعی معلمان است، برای نظام اداری کشور تعریف می‌شود که معلم جایگاه علمی و پژوهشی دارد».

وی با بیان اینکه در نقشه جامع علمی کشور، معلم در ردیف اساتید دانشگاه و فناوران تعریف شده است، ادامه داد: «ما در سند تحول بنیادین و نظام رتبه‌بندی خواستیم بگوییم که جنس و منزلت معلم، هیأت علمی و کار او، علمی، پژوهشی و آموزشی است نه اداری؛ علاوه بر آن، نظام رتبه‌بندی سکه‌ای است که یک روی آن، نظام رتبه‌بندی، شأن و منزلت اجتماعی معلمان و روی دیگر سکه، مهندسی نیروی انسانی است و بر اساس این مهندسی نیروی انسانی باید در طول 10 سال بعد از اجرا، در دوره ابتدایی افرادی که دارای لیسانس، فوق لیسانس یا دکتری ابتدایی نباشد در آموزش و پرورش وجود نداشته باشند».

اما آنچه قرار بود در نظام رتبه‌بندی معلمان اجرا شود، چه بود که وزیر اسبق آموزش و پرورش بر آن تأکید داشت؟ در آن نظام، به عنوان معلم کلمه استاد اضافه می‌شد و رتبه‌های «مربی معلم»، «استادیارمعلم»، «دانشیارمعلم» و «استادمعلم» پیش‌بینی شده بود.

شرایط اخذ رتبه مربی معلم شامل حداقل مدرک تحصیلی کارشناس(لیسانس) با 5 سال تجربه، دارا بودن کارت صلاحیت حرفه‌ای تدریس در زمینه مربوط، طی دوره آموزشی ضمن خدمت، در علوم تربیتی، متناسب با تحولات علمی روز به میزان مورد نیاز، طی دوره آموزشی ضمن خدمت در زمینه تخصصی و رشته تحصیلی متناسب با تحولات علمی روز به میزان مورد نیاز، داشتن حداقل امتیازات لازم از دو ارزشیابی فعالیت‌های چهارگانه مشروط بر آنکه فاصله دو ارزشیابی بیش از دو سال نباشد، داشتن حداقل امتیازات لازم از شرکت در دوره‌های آموزش ضمن خدمت مطابق ضوابط مربوط و موفقیت در آزمون شایستگی تخصصی مربی معلم بود.

شرایط اخذ رتبه استادیار معلم شامل کارشناسی (لیسانس) با 15 سال تجربه، کارشناسی ارشد (فوق لیسانس) با 12 سال تجربه، دکتری با 6 سال تجربه، دارا بودن کارت صلاحیت حرفه‌ای تدریس در زمینه مربوط به رتبه مربی معلم، داشتن امتیازات لازم در دو ارزشیابی عملکرد سالیانه مشروط بر آنکه فاصله دو ارزشیابی بیش از دو سال نباشد و در آخرین ارزشیابی... درصد امتیازات کسب کرده باشد، داشتن امتیازات لازم از شرکت در دوره‌های آموزش ضمن خدمت و طی دوره آموزش ضمن خدمت ویژه این رتبه علاوه بر آموزش‌های ضمن خدمت مرتبط با رتبه مربی معلم، ارائه حداقل دو مقاله علمی که هیأت‌های مربوط ارزشیابی کرده باشند، دارا بودن رتبه مربی معلم برای دارندگان درجه لیسانس و فوق لیسانس، موفقیت در آزمون ملی تشخیص شایستگی تخصصی رتبه استادیار معلم و داشتن امتیازات تعیین شده از شرکت در دوره‌های ضمن خدمت رتبه قبل است.

شرایط اخذ رتبه دانشیارمعلم شامل کارشناسی (لیسانس) با 22 سال تجربه، کارشناسی ارشد(فوق لیسانس) با 18 سال تجربه، دکتری با 14 سال تجربه، دارا بودن کارت صلاحیت حرفه‌ای تدریس در زمینه مربوط به رتبه استادیار معلم، داشتن امتیازات تعیین شده از شرکت در دوره‌های آموزش ضمن خدمت رتبه‌های قبل و طی دوره آموزش ضمن خدمت ویژه این رتبه، داشتن امتیازات تعیین شده، از 3 ارزشیابی عملکرد در رتبه استادیار معلم مشروط بر آنکه آخرین ارزشیابی فرد از ... درصد مجموع امتیازات کمتر نباشد، ارائه حداقل دو مقاله علمی ارزشیابی شده در زمینه دروس مورد تدریس، ارائه حداقل یک پژوهش علمی در زمینه تخصصی یا مسائل آموزش و پرورش، تألیف حداقل یک کتاب، در زمینه دروس مورد تدریس که گروه تخصصی آن را پذیرفته باشد، موفقیت در آزمون ملی شایستگی تخصصی رتبه دانشیار معلم و اخذ امتیازات لازم از شرکت در دوره‌های آموزش ضمن خدمت رتبه‌های قبل بود.

شرایط اخذ رتبه استاد معلم شامل کارشناس ارشد با 24 سال تجربه، دکتری با 20 سال تجربه، دارا بودن کارت صلاحیت حرفه‌ای تدریس در رتبه دانشیار معلم، داشتن امتیازات لازم از سه ارزشیابی متوالی(منتهی به زمان درخواست در رتبه استادمعلم)، دارا بودن حداقل دو مقاله علمی ارزشیابی شده پس از کسب رتبه دانشیارمعلم در زمینه مربوط، دارا بودن حداقل یک پژوهش علمی ـ تربیتی در زمینه تخصصی یا مسائل آموزش و پرورش، تألیف حداقل 3 جلد کتاب علمی در زمینه مربوط که گروه تخصصی آن را پذیرفته باشد، موفقیت در آزمون ملی شایستگی تخصصی رتبه استادمعلم و دارا بودن رتبه دانشیارمعلم بود.

اما آنچه اجرا شد از رتبه‌بندی معلمان کاملا متفاوت از نظام رتبه‌بندی مطرح شده در ابتدا بود و شاید یک دلیل آن، کمبود اعتبار بود.

در زمان وزارت علی‌اصغر فانی وزیر اسبق آموزش و پرورش، گام اول رتبه‌بندی معلمان اجرا شد و قرار بود که آیین‌نامه آن تهیه شود؛ از سوی دیگر بر اساس قانون برنامه ششم توسعه باید دولت لایحه رتبه‌بندی معلمان را تهیه و تدوین می‌کرد و به مجلس برای تصویب ارائه می‌شود اما در نهایت در دوره وزارت محسن حاجی‌میرزایی وزیر فعلی آموزش و پرورش، یعنی در آذر سال ۹۸ دولت آیین‌نامه رتبه‌بندی معلمان را تصویب و اجرا کرد و البته همان زمان تعدادی از نمایندگان مجلس نسبت به عدم ارائه لایحه رتبه‌بندی معلمان به مجلس معترض شدند.

در هر حال در شیوه‌نامه رتبه‌بندی معلمان که سال گذشته در دولت تصویب شد 5 رتبه وجود دارد؛ شرایط اخذ رتبه (۱) شامل داشتن حداقل ۲ سال تجربه و گذراندن ۱۲۰ ساعت دوره آموزشی ضمن خدمت و تخصصی، کسب میانگین امتیاز ارزیابی عملکرد به میزان حداقل ۷۵ درصد در طول دو سال منتهی به نتایج ارزیابی. (امتیاز هر سال نباید کمتر از ۷۰ باشد) و کسب حداقل ۶۰ درصد امتیازات شاخص‌های صلاحیت‌های معلمی (امتیاز هر یک صلاحیت‌های عمومی، تخصصی و حرفه‌ای نباید کمتر از ۵۰ درصد باشد) است.

شرایط اخذ رتبه (۲) شامل داشتن حداقل ۶ سال تجربه و حداقل ۴ سال توقف در رتبه (۱)، گذراندن ۱۸۰ ساعت دوره آموزشی ضمن خدمت و تخصصی در طول دوره علاوه بر دوره‌های آموزشی مربوط به رتبه (۱)، کسب میانگین امتیاز ارزیابی عملکرد به میزان حداقل ۸۰ درصد در طول سه سال متوالی منتهی به رتبه‌ بعدی (امتیاز هر سال نباید کمتر از ۷۵ باشد) و کسب حداقل ۶۵ درصد امتیازات شاخص‌های صلاحیت‌های معلمی (امتیاز هر یک از صلاحیت‌های عمومی تخصصی و حرفه‌ای نباید کمتر از ۵۵ درصد باشد) است.

شرایط اخذ رتبه (۳) شامل داشتن حداقل ۱۲ سال تجربه و حداقل ۳ سال توقف در رتبه (۲)، گذراندن ۱۵۰ ساعت دوره آموزشی ضمن خدمت و تخصصی در طول دوره بین دو رتبه، کسب میانگین امتیاز ارزیابی عملکرد به میزان حداقل ۸۵ درصد در طول دوره بین دو مرتبه (امتیاز هر سال نباید کمتر از ۸۰ امتیاز باشد) و کسب حداقل ۷۰ درصد امتیازات شاخص‌های صلاحیت‌های معلمی (امتیاز هر یک از صلاحیت‌های عمومی، تخصصی و حرفه‌ای نباید کمتر از ۶۵ درصد باشد) است.


شرایط اخذ رتبه (۴) شامل داشتن حداقل ۱۸ سال تجربه و حداقل ۳ سال توقف در رتبه (۳)، گذراندن ۱۲۰ ساعت دوره آموزشی ضمن خدمت و تخصصی در طول دوره بین دو رتبه، کسب میانگین امتیاز ارزیابی عملکرد به میزان حداقل ۹۰ درصد در طول دوره بین دو مرتبه (امتیاز هر سال نباید کمتر از ۸۵ باشد) و کسب حداقل ۷۵ درصد امتیازات شاخص‌های صلاحیت‌های معلمی (امتیاز هر یک از صلاحیت‌های عمومی، تخصصی و حرفه‌ای نباید کمتر از ۷۰ درصد باشد) است.

شرایط اخذ رتبه (۵) شامل داشتن حداقل ۲۴ سال تجربه و حداقل ۳ سال توقف در رتبه (۴)، گذراندن ۱۰۰ ساعت دوره آموزشی ضمن خدمت و تخصصی در طول دوره بین دو رتبه، کسب میانگین امتیاز ارزیابی عملکرد به میزان حداقل ۹۰ درصد در طول دوره بین دو رتبه (امتیاز هر سال نباید کمتر از ۸۰ باشد) و کسب حداقل ۸۵ درصد از امتیازات شاخص‌های صلاحیت‌های معلمی (امتیاز هر یک از صلاحیت‌های عمومی، تخصصی و حرفه‌ای نباید کمتر از ۸۰ درصد باشد) است.

همانطور که مشاهده می‌شود این رتبه‌بندی با رتبه‌بندی که در روزهای اول مطرح بود فاصله بسیار زیادی دارد اما همین رتبه‌بندی هم تا اسفند دوام داشت و در اسفند با اجرای بخشنامه «افزایش تا سقف 50 درصدی امتیازات فصل دهم قانون مدیریت خدمات کشوری»، عملا بی‌اثر شد.

این موضوع گلایه فرهنگیان را به همراه داشت و محمد باقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه در فروردین برای رسیدگی به این گلایه معلمان، جلساتی را با نمایندگان تشکل‌های معلمان و وزارت آموزش و پرورش برگزار کرد و بر این اساس مقرر شد که رتبه‌بندی معلمان ترمیم شود.

رئیس سازمان برنامه و بودجه، دوم اردیبهشت در پایان جلسه با تشکل‌های فرهنگیان در خصوص تعیین تکلیف نظام رتبه بندی گفت: «بر اساس ماده ۶۳ قانون برنامه ششم توسعه، اجرای نظام رتبه بندی را برای فرهنگیان پیش بینی کرد. این نظام در سال ۹۸ اجرایی شد و از مهر سال قبل همکاران در قالب رتبه‌های ۵ گانه از مزایای مربوطه بهره‌مند شدند اما اجرای همزمان نظام رتبه‌بندی و افزایش امتیازات فصل دهم قانون مدیریت خدمات کشوری در اسفند اشکالاتی را به وجود آورد که این موضوع خرسندی فرهنگیان را به همراه نداشت و برای اجرای وظایف قانونی سازمان برنامه و بودجه از وزارت آموزش و پرورش، نمایندگان تشکل‌های فرهنگیان و سازمان اداری و استخدامی دعوت کرد تا اشکالات مربوطه بررسی شود تا اگر قرار است اصلاحی انجام شود در چارچوب قانون باشد».

وی افزود: «با نکاتی که نمایندگان فرهنگیان گفتند، شرایطی را فراهم خواهیم کرد که قانون از اول فروردین ۹۹ با ترمیم و اصلاح در قالب نظام رتبه‌بندی انجام شود البته آنچه آموزش و پرورش انجام داد اجرای قانون بود، اما انتقاداتی که از سوی فرهنگیان مطرح شد قابل پذیرش بود به همین دلیل اصلاحیه صورت گرفت و نظام رتبه‌بندی فرهنگیان با مرمت و اصلاحی که در چارچوب قانون صورت گرفت از اول فروردین ۹۹ لازم الاجراست و تمام معلمان در ۵ رتبه پایه، مقدماتی، ارشد، خبره و عالی از آن بهره می‌برند.
تصمیماتی در راستای قانون برای ترمیم رتبه بندی فرهنگیان انجام شد و وزارت آموزش و پروش تا هفته گرامیداشت مقام معلم آن را اجرا می‌کند».

ترمیم رتبه‌بندی معلمان به هفته معلم نرسید و باز هم گلایه فرهنگیان مطرح شد و در نهایت ۳۱ اردیبهشت ۹۹ وزیر آموزش و پرورش گفت: «امروز در هیأت وزیران تصویب شد که احکام رتبه بندی معلمان اصلاح و ترمیم شود و زمان انجام آن از اول فروردین 99 خواهد بود» و در نهایت هم در خرداد اجرا شد اما این اجرا هم با لایحه رتبه‌بندی معلمان متفاوت است.

اما آیا لایحه رتبه‌بندی معلمان تصویب می‌شود؟
علی کریمی‌ فیروزجایی دبیرکل جامعه اسلامی فرهنگیان و نماینده مجلس اردیبهشت با اشاره به بررسی موضوع رتبه‌بندی معلمان در جلسات نمایندگان تشکل‌ها، اظهار کرد: «در این جلسات، پیش‌نویس لایحه نظام رتبه‌بندی ‌برای ارائه مجلس تهیه می‌شود؛ تهیه لایحه رتبه‌بندی معلمان، مصوبه قانونی است که بر عهده دولت است و بر اساس قانون برنامه ششم توسعه باید این لایحه را تهیه و تدوین می‌کرد و به مجلس می‌داد که به هر دلیلی انجام نداده است».

کریمی فیروزجایی افزود: «یک بخش کوچک از قانون نظام جامع رتبه‌بندی معلمان، حقوق و مزایاست و معلمی که خلاق‌تر و به‌روزتر است، نوآفرینی داشته و مدرک تحصیلی بالاتر دارد، از امتیاز بیشتری برخوردار می‌شود».

وی با تأکید بر اینکه رتبه‌بندی صرفا برای معلمان است، گفت: «رتبه‌بندی به معلمان انگیزه بیشتر برای کار می‌دهد و به ارتقای کیفیت خدمات آموزشی مدارس می‌انجامد».