سیاسی‌ کاری عربستان در سهمیه حج کشورها؛ کناره‌گیری اندونزی چه آثاری دارد؟

فارس/ با کناره‌گیری اندونزی از اعزام زائرانش به مناسک حج، احتمال لغو این آیین بزرگ مسلمانان قوت گرفت؛ هرچند این عربستان است که بعد از دو ماه،‌ فقط به گفتن یک جمله اکتفا کرده و همه را بلاتکلیف گذاشته است.

با وجود اینکه فقط کمتر از یک ماه تا آغاز اعزام زائران ایرانی به سرزمین وحی، باقی مانده، سعودی‌ها همچنان وضعیت حج تمتع امسال را که به عنوان بزرگ‌ترین اجتماع مسلمانان به شمار می‌رود، مشخص نکرده و به توصیه اوایل فروردین امسال درباره عدم برنامه‌ریزی کشورهای اسلامی برای حج تمتع ۱۴۴۱ به دلیل شیوع کرونا اکتفا کرده‌اند.

خلف وعده سعودی‌ها در زمان تعیین تکلیف حج
این روند عربستان و نامشخص بودن وضعیت حج تمتع، بسیاری از زائران حج کشورهای اسلامی را در بلاتکلیفی قرار داده است و برخی از زائران کشورهای اسلامی همچون ایران همچنان منتظر نظر نهایی سعودی‌ها هستند؛ تا جایی که علیرضا رشیدیان رئیس سازمان حج و زیارت به خلف وعده مسؤولان عربستان درباره وضعیت حج اشاره کرد و گفت: سعودی‌ها یک بار گفتند تا پایان ماه مبارک رمضان و یک بار گفتند تا هشتم شوال تکلیف حج تمتع امسال را مشخص می‌کنیم، امروز هنوز هیچ اعلام وضعیتی از سوی عربستان به ما نشده است.

با وجود نامشخص بودن وضعیت حج تمتع از سوی سعودی‌ها، ایران همچنان در حال برنامه‌ریزی برای اعزام زائران است تا در صورت برپایی حج تمتع با آمادگی بتواند زائران را اعزام کند. اما با این وجود برخی از کشورها همچون سنگاپور و اندونزی به دلیل شیوع کرونا و ناتوانی سعودی‌ها در تصمیم‌گیری، قبل از اعلام رسمی سعودی‌ها، حج را لغو کرده‌اند و در صورت برپایی این مراسم نیز زائران خود را به سرزمین وحی اعزام نخواهند کرد؛ به طوری که «فاچرول رازی» وزیر امور دینی اندونزی درباره حج تمتع امسال گفته است: «دولت تصمیم گرفت که حج ۲۰۲۰ را لغو کند، چرا که مقام‌های عربستان سعودی در ارائه تضمین‌های لازم ناکام ماندند».

این تصمیم دولت اندونزی در حالی است که در صورت برپایی حج تمتع باید در روزهای گذشته روند اعزام زائران این کشور آغاز می‌شد، چرا که اندونزی با توجه به تعداد زیاد مسلمانان در این کشور، از میان کشورهای اعزام‌کننده به حج تمتع، بیش‌ترین سهم را به خود اختصاص داده است. تا جایی که قرار بود در سال جاری ۲۲۱ هزار نفر از اندونزی برای انجام مناسک حج ابراهیمی به سرزمین وحی اعزام شوند. اما با توجه به ناهماهنگی از سوی سعودی‌ها و آماده نبودن برای حضور زائران اندونزیایی، دولت این کشور سفر حج تمتع ۱۴۴۱ را لغو اعلام کرد تا زائران بلاتکلیف نباشند.

تشرف سالانه حدود ۳ میلیون زائر به حج تمتع/ سهمیه هر کشور چطور تعیین می‌شود؟
هر سال حدود ۳ میلیون زائر از کشورهای مختلف دنیا به حج تمتع مشرف می‌شوند که اندونزی، پاکستان و هند از نظر جمعیت زائر و سهمیه حج به ترتیب در رتبه‌های اول تا سوم قرار دارند و پس از بنگلادش و مصر، ایران با تفاوت قابل توجهی در سهمیه حج، رتبه ششم را به خود اختصاص داده است؛ به طوری که سهمیه حج امسال این کشورها به ترتیب، ۲۲۱ هزار، ۱۸۰ هزارریال ۱۴۰ هزار، ۱۳۷ هزار، ۱۲۰ هزار و ۸۷ هزار و ۵۰۰ نفر است که با توجه به تصمیم دولت اندونزی در حال حاضر ۲۲۱ هزار نفر از تعداد زائران حج تمتع کاسته می‌شود.

سهمیه حج هر کشور نیز بر اساس مصوبه سازمان همکاری‌های کنفرانس اسلامی، بر اساس جمعیت هر کشور تعیین می‌شود که به ازای هر یک هزار نفر یک حاجی برای هر کشور است. این نسبت پس از تصویب در نشست کنفرانس اسلامی سال ۱۹۸۷ میلادی در سازمان ملل متحد ثبت شده است.

بی‌توجهی سعودی‌ها به سهمیه مصوب حج/ کشورهایی که سال‌ها از تشرف به حج تمتع بازماندند
البته در سال‌های گذشته، سعودی‌ها نشان دادند که چندان هم به این مصوبه توجه ندارند و معادلات سیاسی با برخی از کشورها همچون کشورهای حاشیه خلیج فارس مهم‌تر از مصوبه سازمان همکاری‌های کنفرانس اسلامی است؛ به طوری که در برخی سال‌ها زائران حج تمتع از کشورهای امارات و کویت بیش از سهمیه مصوب بوده است و کشورهایی همچون ایران، پاکستان و مالزی با وجود تعداد متقاضیان بالای سفر به حج تمتع، هر سال درخواست افزایش سهمیه دارند.

علاوه بر این، حدود یک هزار و ۵۰۰ نفر از برخی کشورهای دنیا به عنوان میهمان پادشاه سعودی خارج از سقف سهمیه کشورها در ایام حج تمتع به عربستان سفر می‌کنند. در حالی که در برخی سال‌ها عربستان مانع تشرف زائران بعضی کشورها می‌شود؛ به طوری که زائران سوری چندین سال از تشرف به حج تمتع محروم بودند و سال ۹۵ وزیر وقت اوقاف سوریه در بیانیه خود با اشاره به اینکه این پنجمین سال متوالی است که با مانع‌تراشی عربستان درهای این کشور به روی مسلمانان جمهوری عربی سوریه بسته و از ادای فریضه حج آنها جلوگیری می‌شود، گفت: وزارت حج دولت پادشاهی سعودی از امضای توافقنامه رسمی مربوط به حجاج سوری با وزارت اوقاف سوریه خودداری کرده و پیمان‌های متعارف را زیر پا گذاشته است.

در سال‌های گذشته نیز برخی از زائران قطر با توجه به قطعی روابط دیپلماتیک با عربستان از تشرف به حج تمتع محروم شدند. زائران کشورهای لیبی، یمن و حتی فلسطینیان خارج از فلسطین نیز به دلیل اهمال سعودی‌ها و سیاسی‌کاری آن‌ها در برپایی حج تمتع چنین سال از انجام مناسک حج ابراهیمی بازمانده‌اند و سعودی‌ها اجازه انجام یکی از پنج ستون اصلی دین اسلام که همان «حج» است را به آن‌ها نداد.

سعودی‌ها در برگزاری حج تمتع مردد هستند/ احتمال لغو حج تمتع امسال
با وجود تمام فراز و نشیب‌های سعودی‌ها در برپایی حج تمتع، امسال شیوع کرونا در جهان موجب نگرانی از برپایی بسیاری از مناسک مذهبی و دینی به ویژه حج تمتع بود و اکنون با گذشت بیش از ۴ ماه از فراگیری کرونا و عدم مهار آن، همچنان زائران در بلاتکلیفی هستند و سعودی‌ها نظر خود را برای برپایی حج تمتع اعلام نمی‌کنند؛ حتی شنیده‌ها حاکی است که تصمیم نهایی را به سازمان بهداشت جهانی سپرده‌اند. برخی از منابع خبری نیز از برگزاری نشست سعودی‌ها برای تصمیم‌گیری حج تمتع سال جاری خبر دادند که هنوز هیچ اطلاعاتی از این نشست منعکس نشده است.

در هر صورت، با توجه به تصمیم دولت اندونزی مبنی بر لغو حج تمتع و حذف جمعیت قابل توجهی از زائران از گردونه حج تمتع امسال و همچنین شیوع کرونا در کشورهایی که دارای بیشترین سهمیه حج تمتع هستند، به نظر می‌رسد که سعودی‌ها نیز در تصمیم‌گیری بیش از گذشته مردد شده‌اند و با این روند لغو حج تمتع دور از انتظار نیست.

نمودار ابتلا به کرونا در جهان/ عربستان در رتبه ۱۶
طبق اطلاع رسمی، روز گذشته در عربستان با افزایش ۲ هزار نفر به کرونا، تعداد مبتلایان به کرونا به ۹۰ هزار نفر رسید. در پاکستان نیز ۴ هزار نفر در روز سه‌شنبه به کرونا مبتلا شدند و عدد ابتلا به این ویروس به ۸۰ هزار نفر افزایش یافت. در هند هم با ابتلای ۴ هزار نفر به کرونا در روز گذشته، تعداد مبتلایان به ۲۰۲ هزار نفر رسیده است.

متولیان حرمین شریفین در روزهای اخیر اقدام به ضدعفونی مسجدالحرام کردند، اما همچنان درهای خانه خدا به روی زائران بسته است و تکلیف حج تمتع ۱۴۴۱ نیز مشخص نیست. با این وجود مسجدالنبی (ص) از شنبه هشتم شوال باز شد.