برگزیده

در میانه خارجه و داخله

صبح نو

بروزرسانی 1399/11/07 - 19:42

صبح نو/متن پيش رو در صبح نو منتشر شده و انتشار آن در اخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

«هيچ کاري غير از سياست خارجي بلد نيستم»؛ اين جمله وزير خارجه ايران در ابتداي دوران وزارتش نيست، جمله‌‌اي است که علاوه بر اوايل دوران وزارت، در اواخر تصدي‌گري هشت‌ساله نيز تکرار کرده است. نام او سال‌هاست نقل محافل انتخاباتي جريانات سياسي است.
«بت برجام» نامش را دست‌نيافتني و عملش را تقديس مي‌‌کرد؛ گويي يدک کليد تدبير را فقط او در جيب دارد؛ گاهي سکوت و گاهي مکرر، تحليل مي‌‌کند. بي‌ميلي‌اش به رياست‌‌جمهوري را بارها در بوق و کرنا کرده است اما مدام بايد آن را تکرار کند.

مثلا همين ديروز در مصاحبه‌‌اي که از سوي روزنامه اطلاعات منتشر شد، در پاسخ به سوالي درخصوص احتمال حضورش در انتخابات رياست‌‌جمهوري سال آينده، تاکيد کرد: «احساس مي‌کنم انتخابات سال ۱۴۰۰ براي برخي دوستان آنقدر مهم است و انتخابات آمريکا آنقدر معادلات‌شان را براي سال ۱۴۰۰ به هم ريخته که مي‌خواهند مانع شوند. واقعا دلم نمي‌خواهد که باعث اختلاف در کشور شوم، چون احساس مي‌کنم بيش از هر زمان ديگري، کشور نيازمند اجماع است.» البته وزير خارجه در انتهاي همين جملات دوباره تکرار کرده است که قصد حضور در انتخابات سال آينده را ندارد اما آنجايي که با طعنه پاي انتخابات آمريکا را به ميان مي‌‌کشد و مي‌‌گويد «برخي مي‌‌خواهند مانع شوند»، تناقضي سيستماتيک را بازنمايي مي‌‌کند.

وزير خارجه فرصت‌ها را مانند ابرهايي عنوان مي‌‌کند که رد مي‌شوند و بر اين موضوع تاکيد مي‌‌کند که شرايط کنوني بين‌المللي را نبايد فداي دعواهاي سياسي داخلي کنيم؛ گويا وي ماندن در وزارت خارجه را به‌عنوان هدف نخست خود در نظر گرفته و از ديگر سو بي‌ميل به حضور در انتخابات 1400 نيست؛ اما تکرار «کاري جز سياست خارجي بلد نيست»، بيانگر نوعي دلهره و عدم‌توانايي در اداره کشور است.

نکته ديگر اينکه اصرار او بر شناخت نظام بين الملل و فرصت دانستن تغييرات بين المللي، نشانه اي بر تمايلش براي ادامه کار و پيشبرد مذاکرات احتمالي برجام در آينده است؛ مذاکراتي که آن را شناسنامه سياسي خود مي داند.همچنانکه گفته بود « با وجود تمامي دشواري‌ها اين آمادگي را دارم که وزير امور خارجه دولت بعدي باشم. اما اعتقاد دارم وزير امور خارجه بايد با اجماع ملي کار کند.»

از سوي ديگر اصلاح‌طلبان براي تقويت بدنه خود به حضور او در قامت يک اصلاح‌‌‌طلب 6دانگ در انتخابات نيازي وافر دارند و اين را راهي براي بن‌بست بي‌اعتمادي ايجادشده مي‌‌دانند. آنها نه‌تنها با شعارهايشان فاصله زيادي دارند بلکه در جاهايي حتي متضاد آن عمل ‌کرده و ظريف را کليد قفل قهر طرفداران‌شان مي‌‌بينند؛ اما در مقابل نسبت به ظرفيت ظريف براي اداره کشور با ديده ترديد مي‌‌نگرند و مطمئن نيستند که وي بتواند خواسته‌هايشان در اداره کشور را برآورده کند و اين مهم را در صحبت ‌‌هاي خود او نيز مي‌‌توان ديد. در همين زمينه با رحمان قهرمانپور، کارشناس مسائل بين‌الملل گفت‌وگويي را داشتيم. رحمان قهرمانپور در گفت‌وگو با «صبح‌نو» تاکيد کرد: در مورد ورود يا عدم‌ورود آقاي ظريف براي انتخابات بايد به چند نکته توجه کنيم؛ نکته اول و مهم‌تر اين است که يک قاعده کلي در مورد انتخابات وجود دارد و آن اينکه وزراي خارجه معمولا در زماني که وزير خارجه هستند، چون نماينده کشور و کل حکومت هستند، محبوبيت خوبي دارند. وي افزود: از آنجايي که وارد درگيري‌هاي جناحي، حزبي و سياسي نمي‌شوند، محبوبيت خوبي دارند اما اين افراد زماني که مي‌خواهند وارد انتخابات رياست‌‌جمهوري شوند، قاعدتا و الزاما بايد درباره مسائل بحث‌‌بر‌انگيز و اختلاف‌بر‌انگيز داخلي موضع‌گيري کنند.

ائتلاف سياسي؛ خواسته ظريف
اين کارشناس مسائل بين‌الملل گفت: زماني که اين اتفاق مي‌افتد، معمولا از محبوبيت چنين افرادي کاسته مي‌‌شود. در مورد شخص آقاي ظريف تقريبا اين قاعده بر‌اساس نظرسنجي‌ها اثبات شده است. نکته ايشان اين است که بايد آن‌گونه وارد انتخابات شود که بتواند يک ائتلاف سياسي ايجاد کند. قهرمانپور با اشاره به اينکه ايشان براي اينکه بتواند ائتلاف سياسي ايجاد کند بايد در موضوعات اختلاف‌بر‌انگيز ميان اصلاح‌طلبان و اصول‌گرايان موضع‌گيري کند، گفت: قاعدتا وقتي اين اتفاق بيفتد، بخشي از کساني که سابقا طرفدار او بودند، ممکن است به مخالفان او تبديل شوند.
وي تاکيد کرد: آقاي ظريف به دليل سابقه‌‌اي که در سياست خارجي داشته، به تعبير خودشان بيشتر از آنکه در سياست داخلي فعال باشد، در ديپلماسي فعال بوده‌است و به نوعي مي‌‌توان گفت توانايي لازم براي ورود در معادلات داخلي و ايجاد اجماع داخلي را ندارد.

مسائل اجماع‌‌‌سازي داخلي
اين کارشناس مسائل بين‌الملل افزود: ترديدي وجود ندارد که آقاي ظريف در عرصه ديپلماتيک و مذاکرات فردي توانمند است و سابقه چنين کارهايي را هم دارد اما مساله اجماع‌سازي بين گروه‌ها و احزاب سياسي بسيار متفاوت از مذاکره با خارجي‌هاست. وي با تاکيد بر اينکه وقتي با خارجي‌ها مذاکره مي‌‌کنيد، در واقع کشور يا دولت و ملت را نمايندگي مي‌کنيد، گفت: وقتي در داخل مي‌‌خواهيم اجماع‌‌‌سازي کنيم، مساله به‌گونه ديگري است و آقاي ظريف تا امروز تجربه خاصي در زمينه اجماع‌‌‌سازي داخلي در ميان احزاب و جناح‌‌‌هاي سياسي نداشته است. قهرمانپور ادامه داد: آقاي ظريف هميشه خود اعلام کرده که يک فرد فراجناحي است و وابسته به هيچ جناحي نيست؛ در مصاحبه اخير هم گفته است که من در خارج از کشور نماينده نظام و کل کشور بوده و بايد از کليت آن دفاع مي‌‌کردم. اين کارشناس مسائل بين‌الملل افزود: ظريف براي ورود به انتخابات نياز به اجماع داخلي دارد و پس از انتخابات، اداره کشور نيز مساله بسيار مهمي است.

انتظار اصلاح‌طلبان از ظريف
وي افزود: نکته ديگر در خصوص ايشان اين است که شرايط انتخابات ۱۴۰۰ به گونه‌‌اي است که اصلاح‌طلبان از آقاي ظريف انتظار دارند که در قامت يک اصلاح‌طلب تمام‌عيار و خالص وارد انتخابات شود تا آنها بتوانند به بدنه خود و طرفدار اصلاح‌طلبان بگويند که اين بار داستان ۹۲ تکرار نخواهد شد و مي‌خواهيم از کسي حمايت کنيم که وفادار به گفتمان اصلاح‌طلبي است.
اين کارشناس مسائل بين‌الملل تاکيد کرد: ظريف تمايلي به اين کار ندارد و فکر مي‌‌کند اگر بخواهد با پرچم اصلاح‌طلبي خالص وارد انتخابات شود، در آن صورت بعد از پيروزي، چالش‌هايش با اصول‌گرايان و حاکميت به مراتب بيشتر خواهد بود و اين مي‌تواند اعتبار و شهرت سياسي او را در آينده خدشه‌دار کند. ظريف نشان داده‌است نسبت به اين مساله حساس است و يک ملاحظه‌ جدي در اين مورد دارد. قهرمانپور تاکيد کرد: تحليل موضوع مذاکرات در انتخابات نيز ساده نيست؛ يعني تصور اينکه اگر بايدن به برجام بازگردد، بلافاصله اين موضوع باعث مي‌‌شود که هر کسي که از برجام دفاع کند، راي بياورد به لحاظ تکنيکال و تحليل فني انتخابات، نادرست است.

برجام و انتخابات
وي تاکيد کرد: اين موضوع بيشتر يک تحليل سياسي است تا يک تحليل فني؛ موضوع برجام در انتخابات تاثيرگذار است، کما اينکه موضوعات ديگري هم در جامعه وجود دارند که تاثيرگذار هستند؛ بنابراين کمپين انتخاباتي آن نامزد تعيين مي‌‌کند که آيا مي‌‌تواند از موضوع مذاکره براي کسب آراي بيشتر استفاده کند يا خير. اين کارشناس مسائل بين‌الملل افزود: قاعدتا اين چيزي که الان برخي از فعالان انتخاباتي به آن رسيده‌اند، اين است که ممکن است در ماه‌هاي آينده بازگشت بايدن به برجام فضايي از اميدواري را ايجاد کند که اين فضا بيشتر به افزايش مشارکت بدنه اصلاح‌طلب يعني طبقه متوسط شهري منجر شود. قهرمانپور گفت: بدنه اصلاح‌طلبان افزون بر مساله سياست خارجي، دغدغه‌‌‌هاي ديگري هم دارد؛ مساله گراني‌ها، تورم، تبعيض، فقر و بيکاري براي آنها مهم است. آقاي ظريف اگر بخواهد از جانب اصلاح‌طلبان کانديداي انتخابات شود، بايد در اين‌باره هم حرفي براي گفتن داشته باشد. وي در پايان گفت: در اين خصوص بايد پيام انتخاباتي معتبري بدهد و سابقه آقاي ظريف در اين حوزه‌ها خيلي قابل اتکا نيست. بايد پيامي بدهد مبني بر اينکه مي‌خواهم با فقر، تبعيض و نابرابري مبارزه کنم که اين پيام، اعتبار و باورپذيري لازم را نخواهد داشت.