ناامیدی کم‌سابقه جوزپ بورل

اعتماد/متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

سارا معصومی/ جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌گوید بعد از دریافت پاسخ اخیر ایران در جریان مذاکرات احیای برجام، خوش‌بینی او برای رسیدن به توافقی سریع کم‌رنگ شده است. او روز دوشنبه در بروکسل به خبرنگاران گفت: «متاسفم که بگویم نسبت به قبل اطمینان کمتری به چشم‌انداز رسیدن به یک توافق سریع دارم. اگر هدف ما رسیدن به توافق سریع باشد، آخرین پاسخی که از ایران دریافت کرده‌ام کمکی به این موضوع نمی‌کند. در حال رایزنی با تمام طرف‌های حاضر در برجام و «به ویژه امریکا» هستم.»

این نخستین‌بار در چند هفته اخیر بود که مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که نقش هماهنگ‌کننده را در مذاکرات احیای برجام برعهده دارد با این ناامیدی روند جاری را توصیف کرد و البته به نوعی توپ را هم به زمین ایران انداخت. تهران روز پنجشنبه دومین پاسخ به متن اولیه پیشنهادی از سوی بورل برای احیای برجام را به انریکه مورا، معاون جوزپ بورل تحویل داده و منتظر پاسخ ایالات‌متحده است. 

---

بازار

---

در قریب به یک هفته گذشته بیشتر واکنش‌ها به محتوای پاسخ تهران منفی بوده و به عنوان نمونه مقام‌های امریکایی و منابع آگاه اروپایی در گفت‌وگو با خبرنگاران غربی از کلماتی چون ناامید‌کننده و غیرسازنده استفاده کرده‌اند. با این همه ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران روز دوشنبه در نشست خبری با خبرنگاران رسانه‌های داخلی و خارجی این فضاسازی‌ها پیرامون پاسخ تهران را رد و اعلام کرد که آنچه ایران انجام داده ابهام‌زدایی از متن توافق احتمالی به منظور جلوگیری از استنباط تعابیر متفاوت از آن در آینده به خصوص در مرحله اجرای تعهدات بوده است. در حالی که تهران بر انتفاع اقتصادی مردم از احیای برجام به عنوان مهم‌ترین مطالبه خود در مذاکرات یاد می‌کند، اما آنچه پس از ارایه دومین پاسخ تهران به متن پیشنهادی جوزپ بورل بیش از همه در فضای رسانه‌ای سر و صدا ایجاد کرد، مطالبه ایران برای بسته شدن پرونده اختلاف پادمانی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. نه ایران و نه ایالات متحده مشخصا جزییات این مطالبه را اعلام نکرده‌اند، اما برخی خبرنگاران غربی نزدیک به منابع اروپایی مذاکره‌کننده می‌گویند که تهران خواهان مختومه شدن این پرونده نهایتا تا روز اجرای برجام و بازگشت همه اعضا به تعهدات است. نکته‌ای که ناصر کنعانی روز دوشنبه در نشست با خبرنگاران درباره نگاه ایران به این پرونده به آن اشاره کرد مورد توجه کارشناسان قرار گرفت. سخنگوی وزارت خارجه از مطالبه تهران در حوزه هسته‌ای نیز با عنوان اصرار برای درخواست تضمین فنی یاد کرده و گفت: موضوع تضمین برای ایران بسیار حایز اهمیت است و دو وجه دارد؛ یک وجه آن تضمین لغو تحریم‌هاست به گونه‌ای که ایران از مزایا و منافع اقتصادی برجام به صورت کامل منتفع شود. وجه دیگر تضمین موضوع هسته‌ای است و دور کردن آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از رفتار و بازی‌های سیاسی و اینکه اتهامات سیاسی در مناسبات آتی ایران با آژانس، باعث ایجاد خلل و اخلال در روند اجرای توافق نشود. بحث تضمین برای ایران مهم است هم در حوزه انتفاع اقتصادی و رفع تحریم‌های اقتصای و هم در حوزه رفع مشکلات مرتبط با همکاری‌های شفاف و قانونی و سازنده ایران با آژانس.

اصرار ایران بر مختومه شدن پرونده اختلاف با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که در حوزه تعهدات پادمانی تهران به عنوان یک عضو معاهده منع اشاعه تسلیحات اتمی قابل تعریف است، نکته جدیدی نیست و در چند ماه اخیر مقام‌های ارشد ایرانی از رییس‌جمهور تا وزیر خارجه بارها موضع ایران در این زمینه را به صراحت اعلام کرده‌اند. با این همه به نظر می‌رسد که قید این مساله در متن پاسخ جدید تهران، طرف مقابل را به نوعی آچمز و البته برای نخستین‌بار جوزپ بورل را هم بدبین کرده است. 

عبدالرضا فرجی‌راد، کارشناس و تحلیلگر سیاست خارجی درباره موضع‌گیری منفی و ابراز ناامیدی جوزپ بورل به «اعتماد» می‌گوید: در پاسخ مکتوب نخست ایران به متن پیشنهادی جوزپ بورل برای احیای برجام مساله اختلاف‌های پادمانی با آژانس و ضرورت مختومه شدن آن قید نشده بود و همین مساله این شائبه را برای طرف مقابل ایجاد کرده بود که ایران چندان بر ضرورت مختومه شدن این پرونده همزمان با مذاکرات احیای برجام اصرار ندارد و بیشتر به دنبال رفع تحریم و دریافت تضمین اقتصادی در راستای تقویت پایداری توافق است. در چنین شرایطی درج این مساله در پاسخ دوم تهران به متن پیشنهادی امریکا و تاکید مکتوب بر لزوم مختومه شدن پرونده اختلاف با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی طرف غربی را شوکه کرده است. 

فرجی‌راد در ادامه پاسخ به «اعتماد» با اشاره به حساسیت این مساله در غرب به خصوص در فضای سیاسی ایالات متحده می‌گوید: مطالبه تهران برای مختومه شدن این پرونده به شکل موازی و همزمان با به نتیجه رسیدن مذاکرات وین برای احیای برجام در غرب جنجال‌برانگیز است. رژیم اسراییل سرمایه‌گذاری قابل توجهی روی ساخت و پرداخت این پرونده علیه تهران کرده و طبیعتا به دنبال حفظ آن به عنوان یک اهرم علیه ایران حتی در صورت احیای برجام است. همزمان در داخل ایالات متحده روز به روز به زمان برگزاری انتخابات میاندوره‌ای کنگره نزدیک‌تر می‌شویم و در این شرایط فشار لابی اسراییلی و جمهوری‌خواهان بر دولت دموکرات جو بایدن افزایش پیدا کرده است. اخیرا شاهد بودیم که تعدادی از نمایندگان کنگره ایالات متحده در نامه‌نگاری به رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از او خواستند که پرونده اختلاف‌های پادمانی با تهران را تحت فشار دولت امریکا برای حصول هر چه سریع‌تر توافق با تهران مختومه نکند. در چنین شرایطی، جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم تصور می‌کند که مطالبه مکتوب تهران در این زمینه مساله‌ای نیست که بتوان آن را در رفت و برگشت‌های سریع پاسخ‌ها میان ایران و امریکا تا پیش از انتخابات میاندوره‌ای کنگره در واشنگتن آن را حل و فصل کرد.بورل احساس می‌کند که در این شرایط احتمال حل و فصل سریع مساله وجود نخواهد داشت لذا قضیه به پس از انتخابات میاندوره‌ای امریکا موکول خواهد شد. اروپایی‌ها و البته دولت جو بایدن امیدوار بودند که متن نهایی احیای برجام تا پیش از مذاکرات میاندوره‌ای کنگره نهایی شده و طرف‌ها در مسیر اجرا قرار بگیرند. 

فرجی‌راد در پاسخ به این پرسش «اعتماد» که آیا ترجیح دولت جو بایدن به تعویق انداختن مذاکرات تا پس از انتخابات میاندوره‌ای کنگره است، گفت: البته وضعیت دولت جو بایدن در چند ماه اخیر بهتر از قبل شده و در نتیجه امتیازهایی که کسب کرده نرخ محبوبیت دولت او هم بهتر از پیش شده است. در نتیجه دولت امریکا هم فکر می‌کند با توجه به استقبال اکثریت مردم امریکا از احیای توافق هسته‌ای با ایران، حصول برجام امتیازی برای دموکرات‌ها در آستانه انتخابات خواهد بود. در چنین فضایی آنها تلاش می‌کنند قطار مذاکرات را به ایستگاه توافق برسانند، اما به نظر می‌رسد که از امیدواری آنها کاسته شده است. تصور من این است که اگر تا دو هفته دیگر مذاکرات احیای برجام به نتیجه نرسد دولت بایدن سکوت اختیار می‌کند. همزمان شاهدیم که دشمنان احیای توافق هسته‌ای مانند رژیم اسراییل بر تلاش‌های خود با هدف به تاخیر انداختن احیای برجام افزوده‌اند لذا احتمالا ادامه مسیر به بعد از انتخابات موکول خواهد شد. به نظر من نتیجه این انتخابات هر چه باشد باز هم دولت بایدن تلاش خواهد کرد پروسه احیای برجام را ادامه دهد. مگر اینکه در این میانه مساله‌ای پیش بیاید و اسراییلی‌ها به دنبال تحرکات جدیدی باشند که این حرکات موانع جدیدی ایجاد کند. 

به گزارش «اعتماد» در حالی که طرف‌های اروپایی در اقدامی هماهنگ با ایالات متحده از متن پاسخ ایران ابراز نارضایتی می‌کنند، چین و روسیه در چند روز اخیر در موضع‌گیری‌هایی نسبتا مثبت به نفع تهران اعلام کرده‌اند که مطالبه‌های ایران چندان دور از وقوع نیستند. الجزیره در گزارشی در این باره نوشته است: انتخابات میاندوره‌ای کنگره امریکا در ماه نوامبر برگزار خواهد شد و نزدیک است لذا انتظار می‌رود که امریکا سریع‌تر پاسخ خود به متن تهران را اعلام کند. در چند روز اخیر که پاسخ تهران در اختیار انریکه مورا قرار گرفته تماس‌های تلفنی میان وزیر خارجه ایران با همتاهای قطری و عمانی ادامه داشته است و به نظر می‌رسد که میانجیگری‌های مسقط و دوحه برای کاستن از اختلاف میان تهران و واشنگتن ادامه دارد. البته به موازات این رایزنی‌ها، مقام‌های رژیم اسراییل هم بر حجم رایزنی‌ها با مقام‌های امریکایی و اروپایی برای مخالفت با احیای برجام به‌طور کلی و جزیی‌تر مخالفت با مختومه شدن پرونده اختلاف ایران با آژانس در قالب توافقی سیاسی افزوده‌اند. 
در تازه‌ترین این تحرکات، یاییر لاپید، نخست‌وزیر موقت رژیم اسراییل، عصر روز سه‌شنبه در بازدید از پایگاه هوایی «نواتیم» درباره پروسه احیای برجام گفت: «هنوز زود است که بدانیم موفق خواهیم شد جلوی توافق هسته‌ای را بگیریم یا نه. همان‌طور که من با رییس‌جمهور امریکا توافق کردم، ما برای جلوگیری از احتمال تبدیل شدن ایران به یک تهدید هسته‌ای آزادی عمل کامل برای انجام آنچه مناسب خواهیم دید، خواهیم داشت.»

به گزارش خبرگزاری فارس، این اظهارات در حالی مطرح شده است که لاپید، سیزدهم ماه جاری نیز در حساب کاربری خود در شبکه توییتر نوشت: «با وجود کمپین‌های انتخاباتی و تعطیلات تابستانی، کابینه در حال کار است. با همراهی بنی گانتز وزیر دفاع، نفتالی بنت نخست‌وزیر چرخشی و سیستم امنیتی، در حال اجرای کمپینی فشرده با هدف جلوگیری از امضای توافق هسته‌ای خطرناک بین ایران و قدرت‌های جهان هستیم.»
همزمان اسحاق هرتزوگ، رییس رژیم اسراییل نیز روز سه‌شنبه در سخنرانی در پارلمان آلمان با تکرار لفاظی، خواستار اعمال تحریم‌های سخت علیه ایران شد. وی در بخش‌هایی از سخنان خود گفت: کسانی که هولوکاست را انکار و موجودیت اسراییل را تهدید می‌کنند، حق امضای توافقنامه‌هایی که منجر به تقویت‌شان می‌شود، ندارند.
 

به پیج اینستاگرامی «آخرین خبر» بپیوندید
instagram.com/akharinkhabar