قدرتمندترین چهره جدید پاکستان کیست؟

دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، سپهبد «عاصم منیر» را به‌عنوان فرمانده جدید ارتش معرفی کرد و به روزهای بلاتکلیفی که کشور را فراگرفته بود، پایان داد. منیر که نامزدی وی عصر پنج‌شنبه توسط رئیس‌جمهور عارف علوی تایید شد، در ۲۹نوامبر، زمانی که ژنرال «قمر جاوید باجوا» پس از یک دوره شش‌ساله بازنشسته شد، مسوولیت ارتش ۶۰۰هزار نفری مسلح هسته‌ای را بر عهده گرفت. سپهبد «ساحر شمشاد» برای پست ریاست کمیته ستاد مشترک معرفی شد. در کشوری مانند پاکستان که در آن ارتش همواره حرف اول و آخر را در سیاست می‌زند، انتخاب منیر چه تبعاتی می‌تواند داشته باشد؟ منیر همچنین با چه چالش‌هایی مواجه خواهد بود؟ «عابد حسین» در گزارش ۶دسامبر در الجزیره نوشت، ژنرال منیر احتمالا اکنون قدرتمندترین موقعیت را در کشور دارد. این ژنرال ۵۷ساله، در زمانی که پاکستان با بحران‌های متعددی مواجه است، قدرت را به دست گرفته است: یک اپوزیسیون متعهد که خواستار برگزاری انتخابات فوری است، یک فروپاشی اقتصادی که می‌تواند کشور را با چالش‌های بی‌شماری مواجه سازد و سیل‌های تاریخی که سال جاری یک‌سوم کشور را زیر آب برد. با این حال، چالش‌های پیش روی ژنرال منیر را می توان به این شرح خلاصه کرد:

۱- سیاست داخلی
تحلیلگران می‌گویند مهم‌ترین چالشی که فرمانده جدید ارتش باید با آن مقابله کند، هرج و مرج و بی‌ثباتی است که از زمان برکناری نخست‌وزیر سابق عمران‌خان، سیاست را فراگرفته است. خان در آوریل سال جاری رای اعتماد پارلمان را از دست داد، شکستی که به گفته او توسط ایالات متحده و در تبانی با رقبای سیاسی او و ارتش قدرتمند سازمان‌دهی شد. در یک چرخش در ماه گذشته، رئیس حزب تحریک انصاف پاکستان (PTI) گفت که دیگر آمریکا را برای برکناری خود مقصر نمی‌داند و تاکید کرد که در صورت بازگشت به قدرت، خواهان روابط خوب با واشنگتن است. اگرچه خان همچنان به‌شدت از ارتش به‌دلیل مداخله در سیاست انتقاد می‌کند؛ اما قبلا از ارتش خواسته بود تا انتخابات را پیش ببرد.

«مجید نظامی» تحلیلگر سیاسی مستقر در لاهور می‌گوید که ژنرال باجوا، در سخنرانی خداحافظی خود در ماه گذشته گفت که دوره ریاست منیر به دقت زیر نظر خواهد بود. باجوا خطاب به مقامات ارشد ارتش گفت که ارتش تصمیم گرفته است دیگر در مسائل سیاسی دخالت نکند؛ زیرا چنین مداخلاتی (که به گفته او در گذشته اتفاق افتاده است)، خلاف قانون اساسی است. نظامی به الجزیره گفت: «او (منیر) ابتدا باید اعتبار خود را به‌عنوان یک فرمانده ارتش واقعا بی‌طرف تثبیت کند تا بدون تردید در طیف‌های سیاسی قابل پذیرش قرار گیرد.»

۲- تصویر ارتش
دومین چالش منیر، وجهه ارتش نزد مردم پاکستان است. از ۷۵سالی که از عمر دولت مستقل پاکستان می‌گذرد، ۳۰ سالش را ارتش بر کشور حکمرانی کرده است و به‌عنوان داور اصلی این کشور در امور داخلی، خواه در قدرت باشد یا نباشد، به حساب می‌آید. با این حال، ژنرال بازنشسته ارتش، عمر محمود حیات می‌گوید که تقویت روحیه نظامیان باید در اولویت منیر باشد. «آصف یاسین مالک» وزیر دفاع سابق و افسر بازنشسته ارتش، فکر می‌کند که «مدیریت ادراکات و برداشت‌ها» چالشی برای منیر خواهد بود. او می‌گوید: «اولین چالش برای او مدیریت برداشت‌ها و ادراکات ارتش درباره دخالتش در سیاست است. این اولین چیزی است که او باید دنبالش برود و اصلاح کند. این به طرز فکر عملیاتی ارتش لطمه می‌زند.»

۳- تهدید تحریک طالبان پاکستان و افغانستان
عبدالسید، کارشناس پاکستان و افغانستان، به الجزیره گفت که یکی از چالش‌های اصلی منیر مهار تهدید فزاینده گروه مسلح «تحریک طالبان پاکستان» (TTP) خواهد بود. هفته گذشته، تحریک طالبان پاکستان که از نظر ایدئولوژیک با طالبان حاکم افغانستان همسو است، آتش بس توافق شده با دولت پاکستان در ماه ژوئن را شکست؛ توافقی که با میانجی‌گری کابل انجام شد. در بیانیه‌ای که پایان آتش‌بس را اعلام کرد، تحریک طالبان پاکستان به جنگجویان خود دستور داد تا حملات جدیدی را «در کل کشور» انجام دهند. دو روز بعد، سه نفر، از جمله یک افسر پلیس، در یک انفجار انتحاری که توسط تحریک طالبان پاکستان در جریان یک کمپین ایمن‌سازی فلج اطفال در شهر کویته در جنوب غربی این کشور انجام گرفت، کشته شدند. بر اساس داده‌های گردآوری‌شده توسط موسسه مطالعات صلح پاکستان، یک سازمان تحقیقاتی مستقر در اسلام‌آباد، تحریک طالبان پاکستان تنها در سال جاری بیش از ۷۰حمله مسلحانه انجام داده که ده‌ها کشته برجای گذاشته است.

۴- هند
هند به لحاظ تاریخی مهم‌ترین رقیب پاکستان است و این رقابت به ویژه در بعد نظامی عیان‌تر است. این دو قدرت و دو همسایه هسته‌ای بر سر کشمیر دو جنگ تمام‌عیار با هم داشته‌اند. به نوشته حسین، گزارشگر الجزیره هر یک از این دو کشور، سیستم اطلاعات نظامی دیگری را مسوول حمله به خاک خود می‌داند. در سال۲۰۱۹ آنها در آستانه جنگ دیگری بودند. با این حال، تنش‌ها میان دو کشور همچنان جریان دارد و ژنرال منیر باید توان مدیریت بحران میان دو کشور را داشته باشد.

عاصم منیر کیست؟
«عابد حسین» در گزارش خود در الجزیره نوشت، منیر از طریق برنامه «آموزشگاه افسران مانگلا» (OTS) به ارتش پاکستان پیوست و در آنجا برنده جایزه معتبر «شمشیر افتخار» شد که به بهترین کارآموز اعطا می‌شود. او فرماندهی لشکری را بر عهده داشت که بر نواحی شمالی پاکستان مشرف بود، از جمله منطقه مورد مناقشه کشمیر، جایی که او در کنار باجوا (که سپس رهبری سپاه نخبگان X ارتش پاکستان را بر عهده داشت)، کار می‌کرد. منیر که پیش‌تر به‌عنوان رئیس کل کارپردازی ارتش در ستاد ارتش در راولپندی خدمت می کرد، در ارتش پاکستان یک افسر دارای «شهرت بی عیب و نقص» شناخته می‌شود. او در سال۲۰۱۷ به سمت رئیس اطلاعات نظامی (MI) منصوب شد؛ واحدی که وظیفه رسیدگی به امور داخلی ارتش را بر عهده داشت. پس از ارتقا به‌عنوان یک ژنرال سه ستاره در سال۲۰۱۸، مسوولیت آژانس جاسوسی مهم کشور، یعنی ISI به او سپرده شد.

با این حال، دوره هشت‌ماهه او به‌عنوان رئیس ISI یکی از کوتاه‌ترین دوره‌ها در تاریخ ارتش است. مفسران سیاسی گفتند که او پس از درگیری با نخست وزیر پیشین «عمران خان» از سمت خود برکنار شد. «محمد فیصل‌خان» تحلیلگر امنیتی مستقر در اسلام‌آباد، به الجزیره گفت: «با توجه به اینکه دوره هشت‌ماهه فعالیت او به‌عنوان رئیس ISI از سوی نخست‌وزیر خان کوتاه شد- پس از اینکه هر دوی آنها با هم رو در رو شدند- حزب تحریک انصاف عمران‌خان (PTI) معتقد است، منیر می‌تواند رویکردی علیه آنها اتخاذ کند.» وی گفت: «بنابراین دولت می‌ترسید که خان از طریق رئیس‌جمهور علوی تلاش کند تا این روند را به خطر بیندازد و انتخاب منیر را قبل از اینکه عملا اجرایی شود، به امری بحث برانگیز تبدیل کند.» علوی یکی از اعضای موسس حزب تحریک انصاف است.

یک منبع نظامی به الجزیره گفت که منیر «خط فکری روشنی» دارد و در رویکردش غیرسیاسی است. این منبع افزود: «او یک افسر نادر است؛ به این معنا که هم رئیس اطلاعات نظامی (MI) بوده و هم ریاست ISI را بر عهده داشته است. او اولین فرمانده ارتش است که ریاست هر دو سازمان اطلاعاتی را بر عهده داشته است.» این منبع افزود: «تجربه MI به او کمک می‌کند تا به پویایی داخلی ارتش بنگرد؛ درحالی‌که تجربه ISI برای چشم‌انداز جهانی در آینده به او کمک خواهد کرد.» عبدالباسط، تحلیلگر پاکستانی مستقر در سنگاپور می‌گوید که برخلاف ملاحظات حزب PTI خان، منیر یک سرباز حرفه‌ای است که می‌تواند این نهاد [ارتش] را از سیاست دور نگه دارد. او به الجزیره گفت: «این یک واقعیت است که ارتش می‌خواهد سیاست را ترک کند؛ اما اینکه آیا سیاست از ارتش جدا می‌شود، پرسشی است که باید درباره آن تامل کرد.» عبدالباسط افزود که منیر قبلا در عربستان سعودی، یکی از متحدان کلیدی پاکستان خدمت کرده است.

منیر به‌عنوان بخشی از همکاری نزدیک دفاعی ارتش پاکستان در عربستان سعودی انتخاب شد. او می گوید: «یک چهره آشنا در ریاض می‌تواند یکی از عواملی باشد که ممکن است بر انتصاب او برای مقام ارشد تاثیر بگذارد.» یکی از مقامات بازنشسته ارتش به نام «محمد زیشان» هم می‌گوید که منیر به‌عنوان مقام مافوق و ارشد او در ارتش بود و در پست های عملیاتی و آموزشی برجسته‌ای خدمت کرده است. زیشان که در حال حاضر مدیر کل «مرکز مطالعات صلح، امنیت و توسعه» در اسلام‌آباد است، گفت که پست‌های شغلی منیر نشان می‌دهد که او در طول دوران کاری خود برای پست‌های ارشد آماده بوده است. او به الجزیره گفت: «بر اساس پست‌ها و نتایج دوره‌های آموزشی‌اش، کاملا مشهود است که او ثابت کرد شایستگی و لیاقت جایگاه امروزش را دارد.» زیشان گفت که منیر زمانی که باجوا رئیس ارتش بود به‌عنوان رئیس MI خدمت می کرد و عملکرد خوبی داشت. این سرتیپ بازنشسته درباره چالش‌های پیش روی منیر گفت که این روزها در کشور شرایط سختی حکمفرما است. وی گفت: «به نظر من بزرگ‌ترین چالش او بازگرداندن اعتماد و اطمینان ملت نسبت به ارتش است.»

به پیج اینستاگرامی «آخرین خبر» بپیوندید
instagram.com/akharinkhabar