سرمقاله فرهیختگان/ هدف بی هدف

فرهيختگان

بروزرسانی 1402/11/12 - 8:46

فرهیختگان/ « هدف بی هدف » عنوان یادداشت روزنامه فرهیختگان به قلم زهرا رمضانی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:

سامانه‌های معاونت فرهنگی وزارت علوم چقدر در تعامل با دانشگاه موفق بوده‌اند

فعالیت‌های فرهنگی و ترتیب نسل دانشجو با تدوین و اجرای برنامه‌های متناسب با ذائقه نسل امروز دانشگاهی، به موضوع حیاتی نظام آموزش عالی آن هم در چند سال اخیر تبدیل شده است. حضور نسل ضد با دیدگاه‌های متفاوتی که نسبت به مسائل مختلف دارند، لزوم تجدیدنظر در ریل‌گذاری فرهنگی را دو چندان کرد. اتفاقی که به نظر می‌رسد در حیطه اجرا از سوی معاونت فرهنگی وزارت علوم تنها در حد راه اندازی سامانه‌های مختلف پیش رفته و حتی همین سامانه‌ها هم نتوانسته‌اند آنطور که باید اقبال دانشجویان را با خود به همراه داشته باشند. سامانه‌هایی که هر کدام با اهداف مختلفی ایجاد شدند، اما گویی هنوز راه زیادی برای به ثمر رسیدن اهداف نهایی خود پیش رو دارند. جالب اینجاست که متولیان فرهنگی وزارتخانه دولت سیزدهم ایجاد فرصت برای مشارکت دانشجویان برای کنشگری و مشارکت در امور فرهنگی و اجتماعی‌ها و انجام رتبه‌بندی و صدور کارنامه فرهنگی برای دانشگاه‌ها را به عنوان اصل فعالیت‌های خود معرفی می‌کنند و در این زمینه راه‌اندازی سامانه‌های مختلف مانند هدف را هم به نوعی با همین دیدگاه دنبال کرده‌اند؛ به طوری که محمدمهدی ذوالفقارزاده، مدیر کل دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم 25 دی ماه امسال از بازطراحی سامانه هدف با رویکرد جمع‌سپاری و نوآوری در حوزه فرهنگی و اجتماعی صحبت کرده بود. سامانه‌ای که هر‌چند بیش از یک سال از ایجاد آن می‌گذرد، اما با سری به این سامانه به صراحت می‌توان از عدم همراهی جامعه دانشگاهی با آن پی برد.

«هدف» به هدفش نرسید!
روز دانشجوی سال گذشته بود که خبر رونمایی از سامانه همیاری دانشگاهیان در فرهنگ (هدف) با حضور عالی‌ترین شخص وزارت علوم بر روی خروجی رسانه‌ها قرار گرفت، سامانه‌ای که هفت هدف برای آن تعریف شده بود که از جمله آن می‌توان به شناخت جامع نگرش‌ها و نظرات موجود در فضای فرهنگی اجتماعی دانشگاه، امکان سنجش و بازخورد کارآمدی همیاری‌ها، امکان شنیده شدن صداهای متکثر موجود در دانشگاه، ایجاد فضایی برای تولید و بازتولید ایده‌های فرهنگی اجتماعی و... اشاره کرد. جالب اینجاست که این سامانه سه سطح مختلف اعم از نگرش و سنجش یعنی نظرسنجی کمی، بازبینی و بازاندیشی اصلاح کیفی که شامل حوزه آیین‌نامه‌ها و شیوه‌نامه‌ها و ایده‌پردازی و تجربه‌نگاری می‌شود و اشتراک‌گذاری ایده‌های خلاقانه جدید و تجربه نوآورانه خاتمه‌یافته را برای همیاری جامعه دانشگاهی در نظر گرفته، اما با استناد به اطلاعات خود این سامانه باید عنوان کرد عملا‌ دستاوردی برای همراهی بدنه دانشجویی و نخبگانی نداشته است. حتی اگر بخواهیم یک قدم به عقب برویم‌ هم وجود 26 کاربر در کانال تلگرامی سامانه هدف و یا حضور 14 کاربری در کانال بله این سامانه نشان‌دهنده میزان استقبال بسیار پایین از ایجاد این سامانه است. موضوع زمانی جالب‌تر می‌شود که بدانیم کلیپ‌های مرتبط با این سامانه در آپارات هم در بهترین حالت 5 بار مورد بازدید قرار گرفته است.

موتور سامانه ‌هدف‌ یک ماهه از حرکت ایستاد؟
با نگاهی به سایت این سامانه به نشانی hadaf. dmsrt. ir اگر بخواهیم از بخش درباره سامانه بگذریم، در صفحه نخست این سایت در بخش همیاری‌ها، جدیدترین اطلاعات درباره جمع‌سپاری چالش‌های کانون‌های فرهنگی است که آن هم برای 29 دی ماه امسال است که در این بخش هم تنها دو نفر مشارکت کرده‌اند. اما وقتی به بخش همیاری‌ها در این سامانه سر می‌زنیم، به 11 موضوع می‌رسیم که اولین آن بحث «طراحی لوگو سامانه هدف» و آخرین آن هم «جمع سپاری چالش‌های کانون‌های فرهنگی» بوده و زمان همیاری در همه آنها به پایان رسیده است. جالب اینجاست که پنج رویداد هم در اولین ماه امسال برگزار شد و به اتمام رسید؛ یعنی عملا‌ در 10 ماه بعدی، به صورت میانگین یک رویداد برگزار شده است. موضوع زمانی بدتر می‌شود که به بخش اخبار و رویدادهای این سایت برویم؛ چرا‌که آخرین خبر بارگذاری‌شده در آن مربوط به همان موضوع «جمع‌سپاری چالش‌های کانون‌های فرهنگی» است که در 29 دی ماه بارگذاری شده و بعد از آن عملا هیچ خبری روی خروجی این سایت قرار نگرفته است. در بخش آغاز همیاری و مشارکت هم تنها با جمله «راهنمای تصویر نحوه ثبت‌نام و مشارکت در همیاری» روبه‌رو می‌شویم اما عملا هیچ تصویری برای نحوه مشارکت وجود ندارد! این سامانه که عمری بیش از یک سال دارد، عملا‌ نتوانسته در زمینه جذب مشارکت بدنه دانشجویی نمره‌ قابل قبولی بگیرد و به طوری که وقتی میزان همیاری در اصلاح «آیین‌نامه نشریات دانشگاهی» را که طبیعتا جزء موضوعات قابل‌توجه برای بدنه دانشجویی است را ارزیابی کنیم، طبق اطلاعات خود این سایت تنها سه نفر در آن مشارکت کرده‌اند؛ مساله‌ای که نشان می‌دهد دانشجویان حتی تمایلی به مشارکت به صورت آنلاین در تغییر آیین‌نامه‌های مهم مرتبط با فعالیت‌های فرهنگی‌شان ندارند.
هر‌چند سامانه هدف نتوانسته طبق اطلاعات خود این سامانه به اهدافش برسد، اما رونمایی از سامانه‌ها به یکی از کارویژه‌های مسئولان فرهنگی وزارت علوم بدون در نظر گرفتن موفقیت و یا عدم موفقیت این مسیر تبدیل شده است. به طوری که 5 دی ماه هم سامانه نظام بهره‌وری فرهنگی و اجتماعی با هدف رصد لحظه‌ای فعالیت‌های فرهنگی دانشگاه‌ها رونمایی شد. سامانه‌ای که به نظر می‌رسد تکمیل‌کننده سامانه «فرنما» باشد؛ اما با نگاهی به مسیر طی‌شده از سوی سامانه‌هایی که تا امروز راه‌اندازی شده، می‌توان تا حدودی سرنوشت جدیدترین سامانه وزارت علوم را هم از همین حالا پیش‌بینی کرد.

کارنامه فرهنگی محرمانه صادر شد؟
بد نیست کمی به عقب برگردیم و به یکی از مهم‌ترین سامانه‌های وزارت علوم که با عنوان ‌فرنما‌ شناخته می‌شود، نگاهی داشته باشیم. این سامانه که از 13 زیرسامانه تشکیل شده، قرار بود نقش اساسی در ارائه رزومه فرهنگی مکتوب برای دانشگاه‌ها، تشکل‌های دانشجویی و اعضای شورای مرکزی تشکل‌ها ایجاد کند؛ اما عملا شفافیتی از طریق این سامانه برای نظام آموزش عالی شکل نگرفته است؛ به طوری که قرار بود بر اساس این سامانه رتبه‌بندی فرهنگی دانشگاه‌ها هم انجام شود و علی‌رغم اینکه این اتفاق هم افتاد؛ اما طبق گفته‌های مهدی بادپا، مدیرکل پشتیبانی امور فرهنگی و اجتماعی این رتبه‌ها در دو مرحله به صورت محرمانه برای روسای دانشگاه‌ها ارسال شده است. هر چند دلیل این مساله عدم ثبت اطلاعات خوب از سوی برخی دانشگاه‌ها عنوان شده، اما عملا‌ چنین روندی باعث می‌شود بحث شفافیت و اثرگذاری صدور کارنامه فرهنگی در حاشیه قرار بگیرد.

آمارهای دیگر را هم این‌گونه بخوانیم؟
حالا به نظر می‌رسد نمی‌توان خیلی به اطلاعات منتشر‌شده از سوی مسئولان فرهنگی وزارت علوم اتکا کرد. به طور مثال همین 26 دی ماه بود که مدیرکل دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور فرهنگی وزارت علوم از رشد 30 درصدی تعداد کرسی‌ها آزاداندیشی دانشجویی از ابتدای مهر ماه امسال و رسیدن از 596 به 769 کرسی به نسبت دوره مشابه سخن گفته بود، اما با توجه به اینکه در سایت فرنما عملا‌ امکان دسترسی برای عموم مخاطبان وجود ندارد و همچنین میزان مشارکت بدنه دانشجویی در رویدادهای تعریف شده سامانه هدف، این موضوع را به ذهن متبادر می‌کند که آمارهای ارائه شده با واقعیت میدان فاصله دارد.
برای عدم موفقیت فعالیت‌های فرهنگی وزارت علوم مثال‌های دیگری هم می‌توان زد، مانند بی‌برنامگی در برگزاری جشنواره «تیتر 13» که هر چند با تاخیر دو ساله برگزار شد، اما حتی زمان برگزاری اختتامیه آن هم با وجود اینکه قرار بود پایان بهمن ماه امسال برگزار شود، طبق گفته دبیر این جشنواره به تاخیر افتاده و زمان آن مشخص نیست. این در حالی است که تا پیش از همه‌گیری کرونا، این جشنواره برای فعالان نشریات دانشجویی از اهمیت بالایی برخوردار بود. در اصل مسئولان فرهنگی نه در حوزه راه‌اندازی سامانه‌ها توانستند موفقیت چشمگیری به دست آورند و نه در زمینه حفظ و تداوم جشنواره‌های مهم دانشجویی کارنامه قابل‌قبولی از خود به جای گذاشتند.