خسرو احتشامی؛ بام غزل‌سرایی اصفهان

این بخشی از توصیفاتی است که در شب گذشته در آئین تجلیل از «خسرو احتشامی» شاعر و نویسنده اصفهانی و رونمایی از کتاب او با عنوان «جاده گل سرخ» بیان شد. 

---

بازار

---

سیدعلی موسوی گرمارودی، شاعر و نویسنده و چهره ماندگار این عرصه در این آئین که شامگاه شنبه (۲۰ اسفندماه) از سوی سازمان تبلیغات اسلامی اصفهان و مرکز آفرینش‌های ادبی قلمستان در سالن اجتماعات کتابخانه مرکزی اصفهان برگزار شد، در پیامی ویدئویی با بیان اینکه خسرو احتشامی یکی از بزرگ‌ترین شاعران حال حاضر ادبیات ما است، گفت: شعر ایشان ناگزیر  خود را در تاریخ  ادبیات ایران نشان خواهد داد، چنانکه امروز هم ارزش خود را نشان داده است.

او با اشاره مقدمه‌ای که بر کتاب «حماسه در حریر» به‌عنوان اولین کتاب احتشامی نوشت، گفت: می‌توان به موارد زیادی از آثار ایشان که قدرت و قوت کامل دارند، استشهاد و ادعا کرد که ایشان از بزرگ‌ترین شعرای غزل‌سرای حال حاضر ادبیات ما است.

آمیزه‌ای از سبک اصفهانی، عراقی و نیمایی

همچنین محمدعلی مجاهدی، شاعر و نویسنده نیز در پیامی ویدئویی، با بیان اینکه شعر آیینی در زبان فارسی دارای پیشینه‌ای مکتوب و ۱۱ سده‌ای است، گفت: از چهره‌های ماندگار شعر ولایی روزگار ما که بسیار خوش درخشیده‌اند، استاد خسرو احتشامی است که آثاری بدیع، متین، فاخر، وزین و دل‌نشین را در دسترس جامعه ادبی و مشتاقان شعر ولایی قرار دادند و ما امروز شاهد رونمایی از کتاب «جاده گل سرخ» هستیم که حاوی اشعار ولایی ایشان است.

او ادامه داد: اشراف استادانه خسرو احتشامی در واژه آرایی و همسو و هماهنگ کنار هم چیدن آن‌ها ستودنی است، او توانسته‌ با ارائه شیوه‌ای خاص و مستقل که آمیزه‌ای از باریک‌بینی و نکته‌سنجی سبک اصفهانی، شور و عشق سبک عراقی و نوآوری سبک نیمایی است آثاری فوق‌العاده و بدیع خلق کند که آفرینش این آثار باعث تقدیر است.

رعایت عصمت واژگان در شعر آیینیِ احتشامی

در ادامه این آئین جواد حیدری، مدیرعامل مجموعه شاعران اهل‌بیت(ع) با اشاره به اینکه حضور کوتاه‌مدت استاد خسرو احتشامی در یزد، پنجره‌های بزرگی پیش روی شعرای آیینی گشود، اظهار کرد: بزرگ‌ترین آسیب فرهنگی ما قطع رابطه نسل جوان با بزرگ‌ترها و پیشکسوتان است.

او ادامه داد:  واژه‌هایی که در اشعار آیینی استفاده می‌شوند باید پایش شده و متفاوت باشند و این موضوعی است که در شعر استاد احتشامی رعایت می‌شود. عصمت واژه‌ها در کلام ایشان و حرمتی که باید رعایت شود توسط او با دقت نظر دنبال می‌شود. عبدی کوفی کسی است که امام صادق (ع) به مردم سفارش می‌کردند که اشعار عبد کوفی را مثل قرآن به فرزندانتان آموزش دهید، چنین شخصی برای سرودن هر شعر و ورود به هر ساحتی از شعر درباره اهل‌بیت از امام صادق (ع) او اجازه و رخصت می‌طلبد، وقتی می‌بینیم بزرگان آن‌قدر با دقت نظر در این زمینه کار می‌کنند متوجه حرمت و اهمیت شعر آیینی می‌شویم.

حیدری افزود: استاد احتشامی وارث بزرگانی مثل صائب، عمان سامانی و شیخ محمدحسین غروی است. امروز برخی نوحه را کوچک می‌شمارند، اما استاد احتشامی نوحه‌هایی گفته‌اند که از بسیاری غزل‌ها بهتر هستند، این‌که امروز عده‌ای سرودن نوحه را در شأن نمی‌دانند به دلیل ناآگاهی از حرمت و عظمت این نوع شعر است.

جدایی مخاطب از لحظه و رفتن به عالم خیال

محمدرضا نصر اصفهانی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان نیز گفت: شاید برجسته‌ترین شاعر ۲۰۰ سال اخیر اصفهان و برجسته‌ترین شاعری که اصفهان بعد از هاتف به خود دیده، خسرو احتشامی آن هم با با ۲۵ اثر باشد که ۱۵ اثر آن شعر است.

او ادامه داد: همه انسان‌ها ۲ جهان دارند، جهانِ فیزیکی و طبیعی‌ که کمیت‌ها، اشیاء و حدود اشیا را در برمی‌گیرد و جهانِ زندگی، خواسته‌ها، منویات، آرمان‌ها و رؤیاهای فرد را. جهان فیزیکی ۲ فرد ممکن است شبیه هم باشد اما جهان زندگی هیچ ۲ فردی شبیه نیست و ویژگی ممتاز هنرمند  این است که سعی می‌کند از ۲ جهان فراتر رفته و به جهان‌سومی دست پیدا کند، ویژگی هنرمند آن است که با هنر خود تولید مقوله‌ای انسانی و متعالی کند، مقوله‌ای که باید برجستگی، خلاقیت، زیبایی، رهاییِ متعالی و احساسات داشته باشد و فضایی ناب را به انسان القا کند.

این استاد دانشگاه گفت: شمس قیس راضی در یکی از تعابیر خود در کتاب المعجم می‌گوید:«اگر شعر تولید زیبایی، شگفتی و خوشایندی نکند شعر نیست و ما شعری را به‌عنوان شعر می‌شناسیم که در آن کلمات، قوافی، وزن و ترکیبات به هم پیوند خورد و احساس لذت و خوشایندی القا کند.» همچنین تی، اس، الیوت می‌گوید «هنر یا نیست یا خوب است هنر متوسط نداریم، هنر رهاییِ متعالی احساسات را با خود دارد» و  شعر استاد احتشامی چنین جهانی را به انسان می‌دهد.

نصر اصفهانی افزود: هنر، شما را از لحظه جدا می‌کند و به لحظه دیگری می‌برد، نگرش شما را به زندگی عوض می‌کند و این کاری است که خسرو احتشامی با جادوگری کلمات می‌کنند. بزرگان بسیاری در شعر و ادب ایران وجود دارند، اما همیشه افراد محدودی هستند که می‌توانند جهان و لحظه انسان را عوض کنند. شعر استاد احتشامی، در همه آثار، انسان را به فضا و دنیای تازه می‌برد دنیایی که در آن نمی‌توانی توقف و درنگ نکنی و توقف و درنگ کاری است ممتاز که هنرمند با ما می‌کند که در آثار استاد احتشامی به‌وفور دیده می‌شود.

او تأکید کرد: حسی که او به کلمات می‌دهد و تشبیهات محسوس به معقول و معقول به محسوس که ادامه کار بزرگان ادبیات است، اما احتشامی درعین‌حال با ترکیب‌های تازه انسان را وامی‌دارد که به ترکیب و عبارت بچسبد. در کتب استاد احتشامی بیش از هزار ترکیب تازه وجود دارد و این کار بزرگی است که در خدمت به ادبیات کرده‌اند. افراد زیادی هستند که شعر خوب می‌گویند، اما آن‌ها شعر ۴۰۰ سال پیش را می‌گویند و ارزش شعر احتشامی ترکیب‌های تازه در عین صناعت زبان است.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان گفت: ازآنجاکه اهل‌بیت (ع) شناسنامه ما هستند و هویت ما به نام بزرگان دین شکل‌گرفته، قلب و وجود ما با شعر آیینی همراه است و استاد احتشامی در شعر آیینی معرفت، آگاهی و اندیشه را مبنای کار خود قرار دادند.

درک شعر شاعر با قرار گرفتن در منظومه فکری او

خسرو احتشامی، شاعر و نویسنده اصفهانی نیز  ضمن تقدیر از برگزاری این مراسم گفت: اگر در ادبیات خودمان، از رودکی تاکنون، تورقی کنیم، می‌بینیم که ما در تاریخ شعر و ادبیات این مرز و بوم کسی نیستیم، کسی مثل سعدی که در غرب هم به‌اندازه شرق شناخته‌شده است و زبان ما با او آغاز می‌شود، بزرگانی مثل مولوی، حافظ و صائب که باید آن‌ها را بخوانیم تا شناخت داشته باشیم و بفهمیم که در برابر این بزرگان حرفی برای ارائه نداریم. متأسفانه جوان‌های ما امروز این‌همه که معتقد به فضای مجازی هستند، از کتاب خواندن و تورق فرهنگ و ادبیات غرب و شرق دور شده‌اند.

او ادامه داد:  استاد مجتبی مینوی، از بزرگ‌ترین اساتید ادبیات ایران نوشته است که اگر اندازه بال مگسی در فرهنگ ایران کارکرده باشم به خود می‌بالم و من نیز امروز بعد از عمری کار می‌توانم بگویم که با ادبیات ایران آشنا هستم.

نویسنده کتاب «جاده‌های گل سرخ» با اشاره به اینکه حضرت علی (ع) در نقد ادبی، فوق‌العاده بودند، گفت: از حضرت امیرالمؤمنین (ع) درباره بهترین شاعر می‌پرسند و ایشان می‌فرماید  «هر شاعر در حوزه‌ای ورود کرده و موفق بوده، اما بهترین شاعر امرءالقیس است.» این در حالی است محتوای شعر این شاعر به‌هیچ‌عنوان مناسب نبوده است. این سخن، انصاف و اوج بلاغت و فهم حضرت را در نقد ادبی نشان می‌دهد. این خانواده، خانواده سجع بوده‌اند و نوشتن درباره آن‌ها و از آن‌ها کار سختی است.

احتشامی به جمله‌ای از محمدرضا شفیعی کدکنی در مقدمه تذکره الاولیاء اشاره کرد که «اگر در این منظومه قرار نگیری، تصور می‌کنی عطار دیوانه بوده است.» سپس بیان کرد: بنابراین برای نقد ادبی باید در منظومه فکری شاعر قرار گرفت.‌ عرفان ما مسائل زیادی به ما یاد می‌دهد که البته به‌سادگی قابل‌درک نیست، همان‌طور که استاد شفیعی کدکنی می‌گویند باید در منظومه شاعر قرار بگیرید تا شعر را فهم کنید، برای فهم شعر مولانا هم باید در منظومه عرفان مولوی قرار بگیرید تا آن را درک کنید. البته برخی مسائل که امروز به نام مولانا انجام می‌شود، بدعت‌های بعد از او برای کسب درآمد است، سماع مولانا شبیه برنامه فعلی نبوده و باید به این تفاوت‌ها توجه کرد.