چالش‌های ساخت سریال امام رضا(ع) در 20 سال قبل

در جزييات پيشنهاد اين نقش به فرخ نعمتي هم روايت است که گويا ابتدا اکبر زنجانپور (ايفاگر نقش فضل ابن سهل) با اين بازيگر تماس مي گيرد و او را به استوديو گلستان سيما فيلم در خيابان هدايت که دکور اوليه مجموعه «ولايت عشق» در آنجا قرار داشت، مي کشاند.

نعمتي در بخشي از خاطراتش از بازي در اين سريال گفته است، پس از آنکه بي خبر از همه جا به استوديو گلستان رفته است، مهدي فخيم‌زاده ـ کارگردان «ولايت عشق» ـ به او مي فهماند که قرار است نقش امام رضا (ع) را بازي کند اما حتي ممکن است بدنش هم در کادر دوربين هم قرار نگيرد!

به اين همه فرخ نعمتي بدون ترديدي ايفاي اين نقش را مي پذيرد.

اما مهدي فخيم زاده که نويسندگي و کارگرداني سريال «ولايت عشق» را عهده دار بود، چهار سال پس از «تنهاترين سردار» اين سريال مذهبي را مي سازد و البته براي پذيرش ساخت اين اثر، با چالش هايي دروني بسياري مواجه بوده است؛ به نحوي که همان طور که خودش چند سال قبل در برنامه تلويزيوني چلچراغ گفته، در زمان ساخت سريال «ولايت عشق» ابتدا براي اين کار ترديد داشته است و حيدريان (از مديران وقت تلويزيون) از او مي خواهد که به مشهد برود و با خود امام رضا(ع) مشورت کند؛ پس سيما فيلم، براي رفتن به مشهد برايش بليت مي گيرد.

فخيم زاده ماجرا را چنين روايت مي کند، «من با آقاي ديگري رفتيم و در مسجد گوهرشاد از هم جدا شديم و قرار يک ساعت بعد در آن مکان را گذاشتيم. آن جا مردم من را شناختند و سلام و عليک مي‌کردند. من ضبطي به همراهم بردم و از مردم سوال مي کردم که چرا امام رضا(ع) در اين جا دفن است؟ خيلي‌ها نمي‌دانستند که حتي امام عرب است و فکر مي‌کردند ايشان رگ و ريشه ايراني دارد. من ديدم که مردم به ديدن امام خود در مشهد مي‌روند و خواسته‌هايي دارند و امام رضا(ع) در وجود مردم زنده است و اگر دست به اين کار بزنيم حتي ممکن است باعث سست کردن اعتقاد مردم شويم! البته خيلي گذشت و ماجرا برايم حل شد.»

در حقيقت داستان از اين قرار بوده است که پس از ساخت «تنهاترين سردار» مديران وقت تلويزيون در حوزه سريال سازي، کتابي درباره زندگي امام رضا(ع) به فخيم زاده مي دهند تا بخواند و از او مي خواهند که بر مبناي تجربيات قبلي‌اش سريال «ولايت عشق» را بسازد. با اين همه بين ساخت اين دو سريال چهار سال وقفه مي افتد که يک سال آن صرف نگارش فيلمنامه و دو سال و نيم آن صرف ساخت مي شود؛ چراکه «ولايت عشق» صدا روي صحنه بود و اولين بار هم بود که در سريالي معصوم را به شکلي نمايش مي دادند.

در اين بخش مي توانيد تيزر اين سريال را مشاهده کنيد:

اما چالش نمايش ندادن چهره امام رضا (ع) در سريالي درباره ايشان، موضوع ديگري بود که در آن زمان مهدي فخيم زاده و مسوولان وقت تلويزيون را به شدت درگير خود کرده بود.

فخيم زاده درباره اين مساله هم توضيح داده است: «در سريال ولايت عشق دو ابتکار تازه به خرج دادم؛ يکي اين که معصوم حضور فيزيکي در اين سريال داشت و صدايش هم شنيده شد. من اين مساله را در شوراي سيما فيلم مطرح کردم و گفتم من نمي توانم درباره کسي فيلم بسازم که شخصيت محوري ماجرا باشد و در تمام مدت او را نبينيم و از زبان آدم هاي ديگري درباره‌اش بشنويم. اين درام نمي شود و وجه نمايشي‌اش ناقص است. سنت اين بود که تا قبل از «ولايت عشق» چيزي از معصومان نشان داده نشود. آن ها فرصتي براي جواب دادن به من خواستند؛ البته در اين زمينه نظرات مراجع متفاوت است و آقاي حيدريان به من گفتند صلاح نيست که چهره را نشان دهيم و از من پرسيد که خودت جرأتش را مي‌کني؟ و من گفتم نه! آقاي رضاداد که خيلي باهوش و متخصص بود ما را به مرکز صبا راهنمايي کرد و گفت دستگاهي در آن جا است و مي شود کاري کرد. آن جا تست نوراني کردن شخصيت را انجام داديم.»

او با اشاره به موضوع پُرمناقشه‌ي تصويري کردن چهره معصومان (ع)، يادآور شده است: «در آن زمان چهره معصومان را به ياد آوردم که زمان کودکي‌ام عکسشان در خانه مادربزرگم بود و صورتشان هاله نور داشت. در نهايت با آقاي فرخ نعمتي صحبت کرديم که نقش امام معصوم را بازي کند و ايشان هم با ميل و رغبت بازي کرد به اين شرط که بعد صورتش را نوراني کنيم و به کسي هم نگوييم بازيگر اين نقش کيست! براي نمايش چهره معصوم چراغ خاموش جلو رفتيم و به جز من و آقاي حيدريان و رضاداد و آقاي لاريجاني کسي از اين موضوع خبر نداشت. هر کسي هم مي پرسيد مي گفتيم همان سنت قبلي است! وقتي زمان پخش رسيد من خيلي آشفته بودم که چه اتفاقي قرار است بيفتد و خوشبختانه اتفاقي نيفتاد و ديگر در قسمت هفتم و هشتم آقاي مکارم شيرازي نامه تائيديه را نوشت و آقاي لاريجاني عنوان کرد که آن نامه در ابتداي سريال آورده شود و مشکلات هم حل شد اما من ديدم که اين يک بار حل شد و بعدها بايد چه کنم؟!»

اين کارگردان آثار ديني ـ تاريخي در عين حال با اشاره به اين که خود علاقه اي براي نمايش چهره معصومان ندارد، عنوان کرده است: «به خاطر اين که هر کسي اعتقاداتي دارد نمي توان اين کار را کرد. همان زمان فکر کردم کدام بازيگر را بايد جاي امام رضا(ع) بگذارم؟! چون اين امام براي هر کدام از ما يک تصوير زيبا دارد و اين زيباترين چهره وقتي به شکل عيني دربيايد، حتما مي شکند. در نتيجه من صلاح نمي دانم که معصوم را نشان دهم و از طرفي همان زمان به شک افتادم که گفتن جزئيات زندگي ائمه براي مردمي که ارادت بسياري دارند اصلا لازم است؟!»

مهدي فخيم زاده با اشاره به اين که تصوير در عين بهره مندي از ابزارهايي قدرتمند، توانايي ارائه همه چيز را ندارد، گفت: «مديوم تصوير اين قدرت را ندارد که بتواند به تمامي موجب انتقال مفاهيم ديني شود.»

اينگونه مي شود که مهدي فخيم‌زاده پس از ساخت ۲ اثر تاريخي ـ ديني و پيشنهادهاي مشابهي که به او براي کارگرداني مي شود، اين کارها را قبول نمي کند. خودش در توضيح دليل اين تصميم گيري چنين عنوان کرده است: «بعد از ساخت «ولايت عشق» به من پيشنهادات زيادي شد به خصوص ساخت مجموعه‌اي درباره امام حسين(ع) و زندگي ابوطالب(ع) که خيلي درباره‌اش صحبت شد. اما من ديگر به سراغ اين کار نرفتم و دو دليل اساسي دارد که يکي اين است که روايت‌هاي تاريخي و ديني مختلف است و اظهارنظرهاي مختلفي توسط آدم‌ها انجام شود و خيلي خودماني بگويم که اين کار مبصر زياد دارد که صاحب نفوذ هم هستند. حالا در زمينه تاريخي آدم سعي مي‌کند چيزي خلاف را نياورد اما درباره شريعت و اعتقادات سخت است.»

مهدي فخيم زاده پس از ساخت ولايت عشق، چند سريال ديگر چون «خواب و بيدار»، «هم نفس»، «حس سوم»، «بي صدا فرياد کن» و «ساختمان ۸۵» را سخت که اغلب در ژانر پليسي قرار داشتند و در جذب مخاطب موفق هم بودند.

او همکاري با يک پروژه مذهبي تاريخي را در سال ۸۹ ـ ۱۰ سال پس از ولايت عشق ـ بار ديگر پذيرفت و اين بار در مقام بازيگر و نه کارگردان و نويسنده در پروژه «مختارنامه» مقابل دوربين داوود ميرباقري رفت.