پوشش زنان در میان اقوام مختلف ایرانی

لباس زنان کردی

کردها که از قدیمی‌ترین اقوام ایرانی به شمار می‌روند، علاوه بر آداب و رسوم خاص، پوشش‌های مخصوص خود را نیز دارند. قدمت این پوشش به قدری زیاد است که گفته می‌شود، نخستین تصاویر که در آن‌ها لباس اقوام کُرد به تصویر کشیده شده‌اند، نقش برجسته‌های هخامنشی است. در طول تاریخ، کُردها از آن دسته اقوامی بوده‌اند که همواره بر حفظ هویت، زبان و لباس خود بسیار تعصب داشته و دارند و آن را به درازای تاریخ حفظ کرده‌اند. لباس کردی در اوج محجوبی و پوشیدگی که دارد، زیبایی و اصالت خاصی را در خود دارد که حکایت از وقار و سادگی مردمان آن دارد.

لباس زنان کرد از جمله لباس‌های سنتی و زیبا است، که با پارچه‌های متنوع و گوناگونی دوخته می‌شود. جنس این لباس‌ها بیشتر از حریر، تور، مخمل و ساتن بوده که با سرمه دوزی، سنگ دوزی، ملیله دوزی، منجوق دوزی و …مزین می‌شوند. این لباس از اجزاء مختلفی چون پیراهن، آستر، شلوار، بالاپوش، شال و اکسسوری‌هایی مانند کلاه، سربند، کمربند، گردن آویز و غیره تشکیل شده‌ است. البته  این گونه نیست که حتما تمام این اجزاء همزمان با هم مورد استفاده قرار بگیرند، بلکه با به توجه نوع پوشش، ممکن است، نوع آیتم مصرفی تغییر کند. رنگ، شکل، جنس این لباس‌ها و نوع زیور آلات مربوط به آن نشان‌دهنده میزان دارایی خانواده‌ها و طبقه اجتماعی‌شان بود. پوشش روزانه افراد با لباس مجالس و مهمانی‌هایشان متفاوت است. تاریخ ۱۰ مارس روز جهانی لباس کردی است. زنان و مردان کرد با پوشیدن لباس‌های مرسوم خود، این تاریخ را به جشن و پایکوبی سپری می‌کنند.

لباس زنان آذری

آذری‌ها نیز بر اساس آداب و رسوم خود پوشش مخصوص خود را داشتند، لباس اصیل آذربایجانی از جمله پوشش‌هایی است که رنگ در آن‌ها به خصوص برای لباس زنان جلوه زیادی دارد. لباس‌هایی که در عین زیبایی، پوشانندگی کاملی برای زنان دارند. لباس آذری، با سن و سال افراد مرتبط است. معمولا زنانی که سن و سالی از آن‌ها گذشته است، اغلب لباس‌هایی از پارچه‌هایی با طرح و رنگ ساده و ملایم و تزیینات کم استفاده می‌کنند. در مقابل لباس دختران و زنان جوان از رنگ‌های زنده و شاد بوده و زیورآلاتی نیز  به آن دوخته می‌شوند. لباس‌های زنان ترک آذربایجان با کلاه‌هایی به نام «برک» کامل می‌شد، برک‌ها گاهی به‌شکل ساده بوده و گاهی هم با سکه‌ها یا پولک‌هایی خاص تزیین می‌شد. در خانواده‌های اشرافی و ثروتمند، بیشتر لباس‌ها از جمله برک و جلیقه بیشتر با سکه تزیین می‌شود، اما اکثریت بانوان این منطقه بیشتر خواهان استفاده از برک‌هایی با پولک‌های رنگارنگ هستند. زنان و دختران برای پوشاندن موهای خود از چارقد که همان روسری بزرگ و رنگی و ابریشمی است استفاده می‌کنند و در برخی از مناطق نیز یایلیق یا همان سربند را نیز از روی روسری بر پیشانی خود می‌بندند. «آلاچارشاب» یا همان چادر رنگی را نیز می‌توان نمادی از پوشش زنان آذربایجان نامبرد که هنوز در بسیاری از زنان در این مناطق آن را بر سر می‌کنند. استفاده از این نوع پوشش در زندگی روزمره شهری کاهش یافته است. اما همچنان عده‌ای از مردم این خطه در مراسمات و جشن‌ها از این نوع پوشش استفاده می‌کنند. همچنین در مناطق عشایری و روستایی و مناطقی که اهالی آذربایجانی سکونت دارند، این نوع پوشش‌ها هنوز رایج است.

لباس زنان لر

در طراحی پوشش‌های سنتی این قوم طبیعت نقش پر رنگی دارد. برخی از مردمان غیور این  قوم به خصوص بختیاری‌ها هنوز تعصب خاصی بر روی لباس خود دارند و هنوز از پوشش نیاکان خود استفاده می‌کنند. در لباس‌ زنان جوان لر  رنگ‌های روشن نمود بیشتری دارد و خانم‌های مسن، بیشتر از رنگ تیره‌ استفاده می‌کنند. تن‌پوش زنان لر بختیاری پیراهنی است به نام جومه یا جوه این پیراهن معمولاً دو چاک در اطراف کمر دارد و تا پایین کمر می‌رسد و زیر آن دامن بسیار پرچینی به نام شولارقری می‌پوشند. روی پیراهن جلیقه‌ای از جنس مخمل پوشیده می‌شود. زنان لر  برای پوشش موهای خود چارقدی به سر خود می‌بندند که در گذشته با طلا، نقره یا مهره‌های نفیس آن را تزئین می‌کردند. در حال حاضر این زیورآلات جای خود را به بدلیجات داده‌ است از سَرون‎های رنگی بیشتر در مراسم عروسی استفاده می‌شود و در سوگواری‌ها از سرون‌ سیاه. بستن سرون در میان نوعروسان ، نشانه‎ی زنانگی آن‎هاست.

لباس زنان گیلکی

لباس محلی مردمان خطه گیلان ریشه در محیط زندگی‌ آنها دارد. لباسی که در فهرست میراث معنوی ایران نیز به ثبت رسیده است. همچنین در سال 1396 لباس گیلانی به عنوان شادترین لباس در جشنواره لباس نیویورک انتخاب شده است. لباسهای محلی زنان گیلان را می‌توان به سه بخش شرق، غرب و مرکز تقسیم بندی کرد که لباس زنان شرق گیلان به لباس "قاسم آبادی" ، زنان غرب گیلان "تالشی" و لباس زنان مرکزی گیلان با عنوان "رسوخی" معروف است. این لباس شامل یک روسری زیرین به نام (مندیل) که به جای آن از کلاه نیز استفاده شده و با تعداد زیادی سکه در قسمت پیشانی تزیین می‌شود، جلیقه این لباس به مانند جلیقه‌های دیگر بوده با فرق این که با سکه تزئین شده است. پیراهن لباس قاسم آبادی تفاوت خاصی با پیراهن های نقاط مختلف گیلان دارد. دامن آن نیز از پارچه ساده و یا گل دار که روی آن با فرم استانداردی نواردوزی شده تشکیل می شود. اما لباس قاسم آبادی تنها یک نمونه از مدل‌های متنوع لباس بانوان گیلانیست.

در مناطق مختلف این استان، لباس زنان  از هم متفاوت است. کسانی که در جلگه و مناطق ساحلی زندگی می‌کنند لباسی متفاوت با مناطق کوهپایه‌ای دارند. جالب است بدانید که لباس سنتی در این خطه وضعیت تاهل زنان را نیز نشان می‌دهد، دختران دم بخت شلیته‌های سفید بر تن می‌کنند در حالی که زنان دیگر شلیته‌های گل‌دار می‌پوشند.

لباس زنان بلوچی

مردان و زنان بلوچ از جمله اقوام ایرانی هستند که همچنان از لباس محلی خود استفاده می‌کنند. لباس مورد علاقه زنان بلوچ، لباس سوزن دوزی شده است. که برگرفته از طرح‌های اصیل ایرانی و از گران‌ترین لباس‌های ایرانی است. الیاف ابریشمی را با سوزن دوزی درهم می‌آمیزد تا لباس محلی بلوچستان به یکی از زیباترین لباس‌های محلی ایران تبدیل شود. تنوع رنگی در لباس زنان بلوچ بالاست.

لباس زنان بلوچ شامل پیراهن تاجیک، تنبون، شلوار، پیراهن پاچین، جلیقه، سرپوش یا چارقد، لچک و روبند است. از ویژگی‌های لباس زنان بلوچی، گلدوزی است که در گذشته با دست انجام می‌شده است، ، اما در دوران معاصر با ماشین کار می‌شود. زیور آلاتی که در بین این زنان مرسوم است بیشتر شامل (گوشواره)، پولک، پولوه، کیگ، پور (سینه ریز)، کید، سربند و مزبری؛ زیورآلاتی است.
 

لباس زنان ترکمن

لباس‌های زنان ترکمن با طرح‌ها و نقوش خاص خود، هنر و زیبایی فرهنگ آن‌ها آراسته شده و از جذابیت و تنوع بسیاری برخوردار است. در لباس‌های ترکمنی رنگ قرمز حرف اول را می‌زند. «قیرمیز کوینک» پیراهن ابریشمی زنان ترکمن است که به‌ دلیل رنگ قرمز به این نام شناخته می‌شود. جنس اصلی پوشاک سنتی ترکمن‌ها از پوست حیوان، کتان، پنبه و ابریشم است؛ البته لباس‌های اصیل ترکمنی فقط از ابریشم تهیه می‌شوند.  پوشش‌ زنان‌ ترکمن‌ از چهار قسمت تن‌پوش‌ها، کلاه‌ و روسری‌، شلوار و کفش تشکیل شده است. معمولا زنان‌ ترکمن‌ از پیراهن‌های ‌ابریشمی که دارای یقه ‌و سر آستین‌ سوزن‌دوزی‌ ‌شده است، استفاده می‌کنند. برای عروس‌ها هم نیم تنه‌های ابریشمی پر از سوزن ‌دوزی‌ و آویزه‌هایی از سکه ‌و پولک‌های‌ نقره‌ زیبا دوخته می‌شد.
پیراهن‌های زنان ترکمن ینگ‌ یا آستین‌ یان یا پهلو و آشیری نامیده می‎شود. کالپاک یا تاج سر، روسری‌ای بافته شده با تزئین‌های خاصی است که زنان ترکمن آن را بر سر می‌کنند. بلخم یا کمربند، بند چرمی است که به عنوان پهنای کمر استفاده می‌شود. این کمربند معمولاً با نقوش و تزئیناتی از جمله جعبه‌ها، سنگ‌ها و تزئینات فلزی زیبا تزئین شده است. زنان ترکمن معمولاً جوراب‌های بلند و پوشانده‌شده را با لباس‌های سنتی خود ترکیب می‌کنند. همچنین، از کفش‌های سنتی با طرح‌ها و تزئینات خاصی استفاده می‌کنند.

لباس زنان جنوبی

آب و هوای گرم و شرجی خلیج فارس باعث شده تا مردمان سواحل نیلگون خلیج فارس به سراغ لباس‌های سبک و نازک و راحت بروند. بخش اصلی لباس و پوشش زنان جنوب کشور را پیراهن تشکیل داده است که در انواع  مختلفی  مانند کندوره، آستین فراخ، گون، نشته، اشکم و....دوخته می‌شوند که هر کدام در برخی از ویژگی ها با هم تفاوت دارند. برای مثال نوعی از پیراهن‌های زنان جنوب کشور که بیشتر در استان هرمزگان به عنوان تن پوش مورد استفاده قرار می گیرد، کندوره می باشد. این لباس که تا سر یا زیر زانو می‌باشد، دارای یقه گردی است که با دکمه یا بند از جلو باز و بسته می شود. دو برش عمودی که از سرشانه تا پایین لباس ادامه دارد، مشخصه اصلی این پیراهن است. این درزهای عمودی توسط نوارهای زری یا گلابتون دوزی شده پوشیده می شوند. اطراف یقه و سرآستین این لباس با پارچه ای متفاوت یا نوارهای پهن دست دوز مزین می گردد. پوشش دیگر، شلوار بندری است که به شلوار دم پا تنگ نیز معروف است،  این شلوار در ناحیه ساق پا تنگ بوده و با گلابتون یا پولک مزین شده است. شلوار بندری در ناحیه کمر تا بالای ساق پا بسیار گشاد است. به منظور پوشیدن راحت این شلوار، در قسمت دمپا، از چاک، دکمه یا زیپ استفاده می‌شود. حجاب در پوشش زنان جنوب ایران، از اهمیت ویژه ای برخوردار  است. سرپوش‌هایی مورد استفاده زنان بندری شامل لچک، دستار، جلبیل، اورنی، لیسی و چادر هستد. همچنین زنان بندری برای پوشش صورت خود از برقع استفاده می‌کنند این پوشش  هم جنبه تزیینی داشته و هم به گونه‌ای محافظ پوست آن‌ها در برابر نور خورشید است. زنان قشم، بندر لنگه، بندرعباس و جاسک از این پوشش استفاده می‌کنند. برقع و نوع طرح و رنگ آن، معرف وضعیت تاهل، منطقه، محل سکونت و طایفه صاحب آن می‌باشد. برقع تازه عروس به رنگ قرمز، خانم های متاهل به رنگ نارنجی و برای خانم‌های مسن به رنگ مشکی است

لباس زنان مازنی

لباس محلی زنان مازنی، لباسی کاملا پوشیده، زیبا و رنگارنگ است. لباس زنان خطه مازنداران از سه قسمت سرپوش، تن‌پوش و پاپوش تشکیل شده است. سر پوش زنان شامل چارقد، مندل، سراقوچ و گیس بند یا موباف است. تن پوش نیز شامل  دامنی پرچین به نام شلیته، شلواری با الگوی ساده و به رنگ تیره به نام تمبان تنگه تمبان یا پشمبال، پیراهن و دامن یک سره به نام جومه، نیم تنه، کلیجه (کتی بلند و معمولا” از جنس مخمل رنگی همراه با یراق دوزی وسکه های عراقی و رضاشاهی) و  چادر شو است. این چادر شب مربع شکلی را سه گوش کرده دور کمر در پشت گره می‌زنند. همچنین هنگام عروسی چهره عروس را با آن می‌پوشانند. پاپوشی که زنان مازنی استفاده می کردند شامل جوراب، کوش(در گویش محلی به کفش)، گالش و پاتوئه است.

لباس زنان قشقایی

 لباس این قوم نیز قدمتی طولانی دارد قدمتی که به زمان هخامنشیان باز می‌گردد. لباس زنان قشقایی، لباسی بسیار بلند و پرچین والبته شامل چندین لایه لباس شامل حداقل ۳ تا ۱۰ لایه دامن است؛ آن هم نه دامن‌های ساده، بلکه دامن‌هایی بسیار پرچین و حجیم با کمری که به صورت لیفه‌ای با بندی از درون کمر دامن را جمع می‌کند. کاربرد این دامن‌ها برای حجم بیشتر دادن به لباس برای پف دار نشان دادن آن است. به طور کلی پوشش زنان قوم شامل دامن چند لایه (شلیته، تنبان)، تونیک (قیناق) با شکاف در دو سمتش و ژاکت کوتاه (آرخالق) است. آن‌ها بر روی کلاه‌های کوچکشان (کلاقچه) نیز تور روسری مانندی (چارقد) می‌پوشند.

لباس زنان خراسانی

استان خراسان به دلیل وسعت بزرگی که دارد، همچنین به دلیل اختلاط اقوام مختلف ایران در این استان، تنوع بسیاری در پوشش و لباس محلی آن دیده می شود. می توانید اقوام ترکمن، کرمانج، تربت جام و بسیاری دیگر را در این استان پیدا کنید که تشابه لباس‌هایش به اقوام اصیل آن‌ها در دیگر نقاط ایران بر می‌گردد. به عنوان مثال اقوام کُرد خراسان لباس هایش بسیار شبیه دیگر اقوام کُرد کشور است. پوشاک محلی زنان خراسان شامل سه بخش سرپوش، تن‌پوش و پاپوش است که هر کدام از این‌ها، شامل قسمت‌هایی دیگر هستند. تن پوش شامل دامن شلیته(دامنی گشاد و چین‌دار است که در بعضی مناطق تا زیر زانو و در بعضی دیگر تا بالای زانو می‌رسد)، شیلوار، کولته(نوعی شنل)، چاوک(پیراهن قرمزرنگ زنان ترکمن شمال خراسان) و ... است. همچنین پوشش‌هایی مانند یلک، کتوله و چهارقد را برای پوشش سرشان استفاده می‌کردند.

لباس زنان خوزستانی

در جنوب کشور و استان "خوزستان" به دلیل گرمای طاقت فرسای هوا پوششی متفاوت از دیگر مناطق به چشم می خورد. لباس محلی زنان عرب خوزستانی شامل شیله (روسری نازک با جنسی ابریشم گونه)، پیراهن بلند، چادر عبایی است که زنان عرب می‌پوشند. "عبایه" یا همان"عبا" چادری مشکی است که در طرفین آن دو بریدگی آستین مانند وجود دارد. این چادر در بین زنان خوزستانی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.