زنانه‌شدن فقر و روز ریشه‌کنی فقر

مهرخانه/ اگرچه فقر يک مقوله فراگير است، اما زنان به دليل تبعيض رايج همواره بيشتر از مردان در معرض فقر هستند. در برخي جوامع، زنان آخرين کساني هستند که سر ميز غذا مي‌نشينند، کمتر از ساير اعضاي خانواده دسترسي به خدمات درماني دارند، درگير فعاليت‌هايي هستند که زمان‌بر‌ بوده و کمتر منجر به توليد مالي مي‌شود، دسترسي به امکانات تحصيلي نداشته و امکان کمتري براي راه‌اندازي شغل و تجارت براي خود دارند. بعد از گردهم‌آيي ۱۰۰ هزار نفري ۱۷ اکتبر ۱۹۸۷ پاريس به يادبود قربانيان فقر، گرسنگي، خشونت، ارعاب و سرکوب؛ در سال ۱۹۹۳ سازمان ملل اين روز را به عنوان روز جهاني ريشه‌کني فقر معرفي کرد. مبارزه با فقر از اصول محوري اهداف توسعه هزاره است. در اکتبر ۱۹۸۷، جمعيت کثيري به دعوت ژوزف رسينسکي؛ بنيان‌گذار جنبش جهاني ATD جهان چهارم، در يکي از ميادين پاريس در مقابل دفتر حقوق و آزادي بشر جمع شده و خواستار رساندن صداي فقرزدگان به جهانيان شدند. به همين دليل، يکي از برنامه‌هاي عمده اين روز، گفتگو و تک‌گويي افرادي است که فقر را تجربه کرده و يا در فقر به سر مي‌برند و يا صحبت درباره محرومين و فقرزدگان است. از جمله برنامه‌هاي سازمان ملل به مناسبت اين روز، برگزاري گالري هنري آثار افرادي که در شرايط فقر به سر مي‌برند در سالن‌هاي مختلف سازمان ملل از ۱۳ اکتبر است. جلسه مباحثه‌اي نيز در ۱۶ اکتبر در دفاتر سازمان ملل با عنوان «پکن+۲۰: هيچ‌کس را فراموش نکن: زنان، فقر، و مشارکت» برگزار شد. اين جلسات به سهم نامتوازن زنان از فقر و نقش زنان در مبارزه با فقر مي‌پردازند. جهان در دهه دوم مبارزه با فقر شعار امسال اين روز «هيچ‌کس را فراموش نکن: با هم بينديشيم، تصميم بگيريم، و برعليه فقر مطلق بکوشيم» اعلام شده است. تلاش سازمان ملل و ديگر ارگان‌ها در اين روز، بررسي چالش‌هاي پيش روي مشارکت براي فقرزدگان در برنامه جديد بعد از ۲۰۱۵ است که جايگزين اهداف توسعه هزاره خواهد شد. سازمان ملل در ۱۹۹۷ شروع اولين دهه مبارزه با فقر را که از ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۶ تعيين شده بود، آغاز کرد. علي‌رغم پايبندي سازماني براي به نيمه رساندن فقر تا سال ۲۰۱۵ و با وجود بهبود شرايط اقتصادي در برخي مناطق فقرزده آن زمان، بسياري از مناطق جهان شاهد افزايش فقر طي اين سال‌ها بوده است. در حال حاضر، جهان در نيمه دهه دوم مبارزه با فقر- که از ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۷ تعين شده است- به سر مي‌برد و دستيابي به اهداف توسعه هزاره را مي‌توان محور برنامه‌ها و تلاش‌هاي آن دانست. هشت هدف عمده مرتبط در اهداف توسعه هزاره که سال ۲۰۱۵ به عنوان چشم‌انداز ايده‌آل نيل به آنها دانسته شده است، عبارت‌اند از: امحاء فقر و گرسنگي؛ نيل به آموزش ابتدايي در تمام جهان؛ پيشبرد برابري جنسيتي و توانمندسازي زنان؛ کاهش مرگ و مير نوزادان؛ بهبود سلامت مادران؛ مبارزه با ايدز، مالاريا و ديگر بيماري‌ها؛ کمک به محيط‌زيست پايدار؛ و افزايش مشارکت و توسعه جهاني. زنان و فقر طي سال‌هاي گذشته، جهان شاهد کاهش تعداد قربانيان فقر و نزديک‌تر شدن به هدف ريشه‌کني فقر براي نسل آتي بوده است. يکي از راه‌هاي نيل به اين هدف، شناخت ريشه‌هاي فقر بوده و يکي از ريشه‌هاي فقر در جهان، تبعيض جنسيتي است. مواجهه زنان با موانعي که حاصلي جز محروميت براي زنان و جامعه و اقتصاد آنان ندارد به اين دليل يکي از ريشه‌هاي فقر دانسته مي‌شود که نقش مولد زنان در اقتصاد جوامع کاملاً شناخته شده است. اگرچه فقر يک مقوله فراگير است، اما زنان به دليل تبعيض رايج همواره بيشتر از مردان در معرض فقر هستند. در برخي جوامع، زنان آخرين کساني هستند که سر ميز غذا مي‌نشينند، کمتر از ساير اعضاي خانواده دسترسي به خدمات درماني دارند، درگير فعاليت‌هايي هستند که زمان‌بر‌ بوده و کمتر منجر به توليد مالي مي‌شود، دسترسي به امکانات تحصيلي نداشته و امکان کمتري براي راه‌اندازي شغل و تجارت براي خود دارند. زنان در بسياري از جوامع همچنان نقشي در تصميم‌گيري ‌هاي خرد و کلان ندارند و اين به معناي اقتصاد منهاي زنان است. از اين‌رو، در برنامه عمل پکن+۲۰ که در سال ۱۹۹۵به امضاي ۱۸۹ کشور عضو رسيد، بر نقش و جايگاه زنان تصريح شده و اين موضوع اولين بند از ميان بندهاي ۱۲گانه اين بيانيه است. طبق اين بيانيه دولت‌ها توافق کرده‌اند که سياست‌گذاري‌هاي اقتصادي را به نفع مشارکت بيشتر زنان تغيير داده و دسترسي زنان به منابع حقوقي و مالي را بهبود بخشند. همچنين، دولت‌ها موظف‌اند براي شناسايي مکانيسم‌هاي بازدارنده مشارکت اقتصادي زنان، براي بررسي‌هاي پژوهشي و ميداني اقدام و سرمايه‌گذاري کنند.