جذاب ترین هابرگزیده

صندوق‌های قرض‌الحسنه فامیلی؛ نجات دسته‌جمعی در روزگار کرونا

جام جم

بروزرسانی 1399/08/04 - 21:50

صندوق‌های قرض‌الحسنه فامیلی؛ نجات دسته‌جمعی در روزگار کرونا

جام جم/ در شرايطي که بسياري از کسب و کارها پس از شيوع ويروس کرونا در کشور با مشکلات پرشماري روبه‌رو شده‌اند و بسياري از مردم با مسائل مالي دست و پنجه نرم مي‌کنند، راه‌اندازي صندوق‌هاي قرض‌الحسنه در جمع‌هاي خانوادگي، فاميلي، دوستانه، همکاران و... مي‌تواند اقدام مناسبي براي بهبود شرايط اقتصادي خانواده‌ها باشد. در حالي که شروط بانک‌ها براي وام دادن روز به روز سخت‌تر مي‌شود و ديگر شبيه هفت‌خوان رستم شده، گرفتن وام‌هاي کوچک از صندوق‌هاي جمع و جور و بازپرداخت آن بدون اضافه شدن سود، حداقل کاري است که مي‌توان کرد. اين صندوق‌ها البته قدمت طولاني‌اي در ميان مردم دارد و بيشتر افراد کم و بيش با آن آشنا هستند. مهم‌ترين حسن‌ آن هم بازگشت به سنت ريشه‌دار و پسنديده قرض‌الحسنه است. در اين گزارش به ريزه‌کاري‌ها و نکاتي مي‌پردازيم که در راه‌اندازي يک صندوق قرض‌الحسنه به کارتان مي‌آيد تا از کرده خود پشيمان نشويد.

فهرستي از افراد تهيه کنيد
براي راه‌اندازي صندوق، قبل از هر چيز به افرادي فکر کنيد که براي عضويت در صندوق مناسب هستند. اگر خانواده پرجمعيتي داريد و به ده نفر مي‌رسيد، يک صندوق خانوادگي راه بيندازيد، اما اگر تعدادتان زياد نيست روي فاميل‌هاي درجه يک حساب کنيد. دوستان و همکاران هم گزينه‌هاي ديگري هستند که براي راه انداختن صندوق مي‌توانيد به آنها رو بزنيد. اگر مي‌خواهيد يک صندوق فاميلي راه بيندازيد و کساني خارج از فاميل متقاضي حضور در آن هستند، حتما از معرف آنها بخواهيد که خوش‌حساب بودنشان را تاييد کند. انتخاب نام هم باعث رسمي‌تر شدن کار مي‌شود، نامي که معرف هويت صندوق است. در انتخاب نام از اعضا کمک بگيريد، هر کس هم گفت قرض الپسنده، به دليل بي‌مزه بودن از صندوق اخراجش کنيد!

مراقب تعداد اعضا باشيد
يکي از چالش‌هاي هميشگي کساني که در اين صندوق‌ها عضو هستند، مدت‌ زمان طولاني‌اي است که بايد براي رسيدن به زمان نوبتشان صبر کنند. براي جلوگيري از اين اتفاق، تعداد کمتري را به صندوق دعوت کنيد. به عنوان مثال يک صندوق با ۱۲ عضو باعث مي‌شود پرداخت وام در يک سال تمام شود و حتي براي عضو بدشانسي که اسمش به عنوان آخرين نفر از گوي قرعه‌کشي بيرون آمده، اين مدت آسان‌تر سپري مي‌شود.

گروه بزنيد
البته در چند سال اخير براي هر کاري که فکرش را بکنيد در شبکه‌هاي اجتماعي گروه مي‌زنند و اين ديگر نياز به توصيه ندارد. اين کار براي هماهنگي بين اعضاي صندوق ضروري است و فوت کوزه‌گري‌اش اين است که به محض ايجاد گروه، قواعد سفت و سختي بگذاريد تا اينجا هم مثل بقيه گروه‌هاي فاميلي به محلي براي استيکر صبح به خير و شب به خير، خواص باورنکردني زردچوبه و... تبديل نشود.

مبلغ وام و قسط‌ها را تعيين کنيد
براي تعيين مبلغ، با همه اعضاي صندوق مذاکره کنيد و به عددي برسيد که همه توان پرداخت قسط را داشته باشند و بعدا باعث ايجاد مشکل نشود. مبلغ وام بايد به اندازه‌اي باشد که همه بتوانند پرداخت کنند و اگر کسي شرايط مالي بهتري داشت، مي‌تواند سهم‌هاي بيشتري داشته باشد. اگر همان صندوق ۱۲ نفره را در نظر بگيريم، قسط ماهانه ۵۰۰ هزار تومان و در نتيجه وام شش ميليون توماني با توجه به شرايط امروز رقم مناسبي است. در تعيين مبلغ وام، تورم را هم در نظر بگيريد، چون مبلغي که امروز تعيين مي‌کنيد، در پايان دوره صندوق ارزش به مراتب پايين‌تري دارد.

بدحساب‌ها را دعوت نکنيد
شبيه آن جوک بي‌مزه «عامل اصلي طلاق ازدواجه»، طبيعتا ريشه‌اي ترين کار اين است که اصولا آدم‌هاي بدحساب را به عضويت در صندوق نپذيريد. اما در بسياري از مواقع شما با تعدادي از دور‌و‌بري‌هايتان رودربايستي داريد و نمي‌توانيد از آنها براي شرکت در صندوق دعوت نکنيد، به‌خصوص که خيلي‌ها توقعي هستند و آدم اگر جهنم هم برود، مي‌گويند چرا به من نگفتي. بعضي وقت‌ها هم تازه با فرد آشنا شده‌ايد و روحتان از بدحساب بودنش خبر ندارد.
در صورت مشاهده بدحسابي در پرداخت اقساط، اول رويکرد مدارا را در پيش بگيريد و در صورت تکرار چندباره بدحسابي، فرد را از صندوق حذف کنيد و مبلغ وام را به اندازه يک قسط کاهش دهيد.
شما به عنوان مسؤول صندوق، در صورت بدحسابي اعضا موظفيد مبلغ کسري وام را از جيب خودتان جبران کنيد، چون اگر در پرداخت وام بدحسابي کنيد، همه اعضا دلسرد مي‌شوند و ممکن است در دوره‌هاي بعد شرکت نکنند. در برخي صندوق‌هاي رسمي‌تر به اندازه قسط‌ها از اعضا چک مي‌گيرند، اما اگر مي‌خواهيد يک گروه دوستانه و کوچک داشته باشيد بي‌خيالش شويد.

قرعه‌کشي را جلوي چشم همه برگزار کنيد
در روزگار قبل از کرونا، قرعه‌کشي شايد هيجان‌انگيزترين بخش صندوق‌هاي فاميلي/دوستانه محسوب مي‌شد و هيجان افراد و شوخي‌هايي که رد و بدل مي‌شد، فضاي خاصي را ايجاد مي‌کرد. در اين چند ماه بسياري از صندوق‌ها قرعه‌کشي‌هايشان را آنلاين و در فضاي مجازي برگزار کردند. به هر حال حواستان به اين نکته باشد که چه قرعه‌کشي را آنلاين برگزار کرديد و چه با رعايت پروتکل‌ها دور هم جمع شديد، حتما با حضور همه اعضا و در شفافيت کامل اين کار را انجام دهيد.
قبلا که آدم‌ها وقت بيشتري داشتند هر ماه در منزل يکي از فاميل جمع مي‌شدند و قرعه‌کشي را انجام مي‌دادند، اما اگر قرعه‌کشي چند ماه را يک جا انجام دهيد کارتان سبک‌تر مي‌شود و اعضا برنامه‌ريزي مالي بهتري هم خواهند داشت.
يکي ديگر از نکات قرعه‌کشي اين است که حتما قانون بگذاريد کسي که اسمش به عنوان آخرين نفر در مي‌آيد، در دوره بعدي صندوق به عنوان اولين نفر وام دريافت کند.

دبه را دريابيد
اهل فن مي‌گويند بعضي از اعضاي صندوق‌ها همان اول کار و به محض اين‌که نامشان در قرعه‌کشي در ماه‌هاي آخر در مي‌آيد، بهانه‌اي مي‌آورند و دبه مي‌کنند. براي جلوگيري از چنين اتفاقي، از قبل سنگ‌هايتان را وا بکنيد و اعضا را نسبت به عواقب خروجشان از صندوق آگاه کنيد تا مسؤوليت کارشان را بپذيرند. اگر قرعه‌کشي‌هايتان شش ماه شش ماه باشد، مي‌توانيد تا حدي از اين اتفاق جلوگيري کنيد. در اين صورت کسي که بعد از پرداخت قسط در
۱۲ ماه آزگار قرار است وام بگيرد، از طالع نحسش بي‌خبر مي‌ماند.

ساز و کار خروج را مشخص کنيد
براي خروج يک عضو از صندوق ـ چه شما بخواهيد عضوي را به دليل بدحسابي اخراج کنيد و چه کسي خودش انصراف دهد ـ سه حالت ممکن است پيش بيايد. ايده‌آل‌ترين حالت اين است که يکي ديگر از اعضاي صندوق يا کسي که در صندوق عضو نيست، قسط‌هاي قبلي فرد انصرافي را يکجا به او پرداخت کند و جايگزينش شود.
حالت دوم اين است که مبلغ وام به اندازه يک قسط کاهش پيدا مي‌کند. نکته مهم اين‌که از قبل بايد شرط کنيد که اگر کسي خواست از صندوق خارج شود، براي پس گرفتن قسط‌هاي پرداختي‌اش بايد تا پايان دوره صندوق صبر کند و پس از پايان دوره، از کساني که در مدت حضور فرد اخراجي/ انصرافي وام را گرفته‌اند، نفري يک قسط بگيريد و به او پرداخت کنيد. اما بدترين حالت، بدحسابي کسي است که قبلا وامش را گرفته که در اين صورت هيچ کاري نمي‌شود کرد و بايد يک جوري با ريش‌سفيدي بزرگ‌ترها ماجرا را حل و فصل کنيد.

حساب قرض‌الحسنه باز کنيد
به عنوان مسؤول صندوق، در آغاز بايد حسابي باز کنيد که اعضا اقساط‌شان را به آن واريز کنند و بعد وام را به فرد مورد نظر پرداخت کنيد. بانک‌ها براي حساب‌هاي کوتاه‌مدت سودي جزئي پرداخت مي‌کنند که معلوم نيست اين سودها دقيقا متعلق به چه کسي است، پس بهتر است يک حساب قرض‌الحسنه باز کنيد که سودي به سپرده‌ها تعلق نگيرد. اگر حال بانک رفتن نداريد هم مي‌توانيد از همان حساب کوتاه‌مدت خودتان استفاده کنيد، اما با توافق با همه اعضا، ماهانه مبلغي جزئي -خيلي جزئي! چون پول مدت‌زمان کمي در حساب مي‌ماند - را به حساب يک خيريه مطمئن واريز کنيد تا مديون نشويد.

به نيازهاي مالي اعضا توجه داشته باشيد
در اين‌که همه اعضاي صندوق‌هاي قرض‌الحسنه فاميلي و دوستانه به يک اندازه براي بهره بردن از وام‌ها حق دارند شکي نيست، اما يکي از اتفاقات خوب اين صندوق‌ها مي‌تواند کمک کردن به اعضايي باشد که شرايط مالي مناسبي ندارند يا در زمان خاصي برايشان مشکل مالي ناگهاني پيش مي‌آيد.
در اين مواقع شما به عنوان مسؤول صندوق مي‌توانيد خصوصي با کسي که نوبت وامش رسيده صحبت کنيد و اگر فرد با اين کار موافق بود، نوبتش را با فردي که به وام نياز دارد، جا‌به‌جا کنيد.
يکي از کارهايي که در برخي صندوق‌ها منظور مي‌کنند، استثنا کردن موارد ضروري است. به عنوان مثال در زمان راه‌اندازي صندوق مي‌توانيد شرط کنيد که مواردي مانند ازدواج، تهيه مسکن و هزينه درمان بيماري خاص اعضاي صندوق، شامل تعلق گرفتن وام بدون نوبت مي‌شود. به اين صورت که وام فوري به فرد تعلق بگيرد و نوبت همه اعضا يک ماه به تعويق بيفتد.

پيگير جذب نقدينگي براي صندوق باشيد
کمي که جلوتر رفتيد و چم و خم صندوق‌داري دستتان آمد، به فکر ارتقاي صندوق‌تان باشيد. يکي از مهم‌ترين کارها براي اين منظور، جذب نقدينگي است. اگر در محل کار صندوق راه انداخته‌ايد، دم مديرها را ببينيد که وضع مالي بهتري دارند و اگر صندوق‌تان فاميلي است، پولدارهاي فاميل را دريابيد. از اين افراد بخواهيد جداي از قسط ماهانه، مبلغي به دلخواه در صندوق بگذارند و با آن مبلغ، به اعضاي واجد شرايط که مشکل مالي دارند، وام بدون نوبت و مهم‌تر از آن بدون بهره بدهيد. البته در پرداخت اين وام طبيعتا بايد خوش‌حساب بودن فرد را در نظر بگيريد و خوش‌حساب بودن هر عضو، قبلا از چگونگي پرداخت اقساطش برايتان معلوم شده است.

تأسيس صندوق‌هاي فاميلي از لحاظ شرعي چه حکمي دارد؟
مسئلتُن!
به طور کلي وقتي پاي قسط و وام و پول وسط مي‌آيد، شبهات شرعي هم خودش را نشان مي‌دهد. اينجا پاسخ برخي مراجع تقليد به سوالاتي درباره صندوق‌هاي قرض‌الحسنه خانوادگي را مرور مي‌کنيم.

رهبر معظم انقلاب: دادن وام با رضايت همه اعضاي صندوق به کسي که قرعه به نام او درآمده است، اشکال ندارد.

آيت‌ا... مکارم شيرازي: در صورتي که در قبال وام‌هاي پرداختي سودي (جز به مقدار هزينه‌هاي صندوق) گرفته نشود، اشکالي ندارد.

آيت‌ا... شبيري زنجاني: مانعي ندارد، حتي اگر شرکت‌کننده به شرط آن که به او وام بدهند، مبلغ را به صندوق بپردازد.

آيت‌ا... صافي گلپايگاني: اگر به جز اصل وام از گيرنده چيزي نگيرند و نيز دادن وام مشروط به اين‌که پولي که به صندوق مي‌ريزند مدتي در صندوق بماند مثلا يک ماه بيشتر يا کمتر نباشد اشکال ندارد.