بقعه سلطان ویس، مقبره ای عجیب در قزوین!

لست سکند

بروزرسانی 1399/07/05 - 16:14

لست سکند/ مقبره‌اي سنگي بر بلنداي کوه اله تره ديده مي‌شود که به بقعه سلطان ويس مشهور است. اين بنا که از دوره سلجوقيان برجاي مانده است، موضوع امروزه پيشنهادات ايرانگردي لست سکند مي‌باشد. اگر سلطان ويس را مي‌شناسيد با ما در اين مطلب همراه باشيد و در نهايت اگر موضوعي در متن به آن اشاره نشده بود را براي ما بنويسيد.

سلطان ويس که بود؟

به گفته تاريخ‌نويس مشهور، حمدلله مستوفي، نام‌هاي ديگر اويس قرني، سلطان قيس يا سلطان ويس مي‌باشد. اويس قرني يکي از تابعين پيامبر اسلام بود که در زمان حسات حضرت محمد رسول‌الله در يمن زندگي مي‌کرده است. با اين حال اويس قرني به علت سرپرستي و خدمت به مادرش، هرگز نتوانست در زمان حيات پيامبر خود را ملاقت نمايد.

اويس قرني نهايتا در جنگ صفين در حالي که در سپاه علي بن ابي‌طالب در برابر سپاه دشمن مي‌جنگيد، به شهادت رسيد. البته در برخي منابع گفته شده که اويس قرني در نبرد با ديلميان مستقر در کوه‌هاي شمال قزوين به شهادت رسيده است.

اويس قرني و ارادات او به پيامبر و مادرش باعث گرديد که در ادبيات و عرفان به آن بسيار پرداخته شود. از جمله رباعي مشهوري که از ابوسعيد ابوالخير در رابطه با اويس قرني و محمدرسوالله است:

قرنها بايد که تا از پشت آدم نطفه‌اي بوالوفاي کرد گردد يا شود ويس قرني

گر در يمني چو با مني پيش مني

گر پيش مني چو بي مني در يمني

***

من با تو چنانم اي نگار يمني

خود در عجبم که من توأم يا تو مني

آرامگاه سلطان ويس کجاست؟

در مورد آرامگاه اويس قرني يا سلطان ويس ابهامات بسياري وجود دارد. در برخي منابع مانند کتاب‌هاي حمدلله مستوفي، مقبره اويس قرني در روستاي نزديک قزوين مي‌باشد. اما در برخي منابع ديگر آرامگاه ويس نازار در کرمانشاه را متعلق به اويس قرني مي‌دانند. مقبره‌اي ديگر در سيرت ترکيه قرار دارد که برخي منابع آن را به اويس قرني يا سلطان ويس نسبت مي‌دهند.

مقبره سلطان ويس در قزوين

در ارتفاعات شمالي شهر قزوين در روستاي به نام الولک، بناي سنگي وجود دارد که به سلطان ويس نسبت مي‌دهند. اين بنا که در دامنه کوهي به نام اله تره قرار دارد، داراي دو بخش مقبره و ساختمان جانبي است. مقبره سنگي سلطان ويس از آثار ارزشمند سده ششم هجري قمري در سال ۱۳۸۴ به‌عنوان يکي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

معماري مقبره سلطان ويس

بناهاي آرامگاهي بعد از مسجد بيشترين حجم بناهاي بازمانده در معماري اسلامي را به خود اختصاص داده است. آرامگاه‌ها (به استثناي مسجدها) بيشتر از هر نوع معماري در ايران دوره اسلامي مورد توجه عام بوده است و به نام‌هاي مختلفي مانند برج، گنبد، بقعه و مزار نيز معروف هستند. سلجوقيان يکي از سلسله‌هاي بعد اسلام بود که در ايران ساکن شدند.

در اين زمان سلجوقيان در تلاش هستند که با توسعه و پيشرفت معماري مساجد بزرگ‌تري بسازند و سپس به سراغ بناهاي مذهبي ديگري، کاروانسراها و مدرسه‌ها مي‌روند. بناهاي آرامگاهي سلجوقيان يکي از مهم‌ترين بخش‌هاي معماري اين دوره بوده است.

مقبره سلطان ويس که در دامنه کوه قرار دارد، جزو بناهاي آرامگاهي مي‌باشد که از دوره سلجوقيان به‌جاي مانده است. در اين زمان براي ساخت هر بناي از مصالح بومي منطقه استفاده مي‌شده است. به همين منظور مصالح کلي بنا، سنگ لاشه، ملاس ماسه و گچ مي‌باشد که سنگ‌هاي لاشه از همان کوه تراش داده شده است.

بناي مقبره سلطان ويس از بيرون هشت ضلعي و به ارتفاع 6 متر مي‌باشد. طول هر ضلع اين بنا در داخل 2متر و در خارج 3 متر است. ورودي مقبره داراي قوسي در بالا آن است و پنجره‌اي نورگير در بالاتر قوس قرار دارد. ورودي از سمت شرق باز مي‌شود. در ديوار جنوبي مقبره محرابي ديده مي‌شود که در قسمت بالاي آن مقرنس‌هاي ساده کار شده است. گفته مي‌شود بنا داراي محراب ديگري در جنوب تالار شرقي بوده است.

مقبره دو تالار داشته که عرض هر کدام 3 متر و طولشان 8.60 بوده و به موازت يکديگر در قسمت جنوب مقبره ساخته شده بودند و به هم راه داشتند.

سخن پاياني
در سال‌هاي اخير ميراث فرهنگي استان قزوين به اين بنا توجه بيشتر داده و تلاش داشته‌اند تا مرمت و بازسازي مقبره سلطان ويس را شروع کنند. در خبرها گفته شده که مرمت اين بناي تاريخي شامل ساماندهي محوطه، بازسازي ايوان، گنبد طاق، بندکشي و کف‌سازي است. اگر از اين بناي تاريخي بازديدي داشته‌ايد، تجربه‌هايتان را با ما به اشتراک بگذاريد.

توجه: در نگارش متن از مقاله «تأثير معماري ايران بر بناهاي آرامگاهي در عصر سلجوقيان رم» و ويکي‌پديا اويس قرني کمک گرفته ‌شده است. اغلب تصاوير از ويکي‌پديا فارسي مقبره سلطان ويس مي‌باشد.