شکوهی به نام خرس سیاه ایرانی

لست سکند/ شايد در ايران کمتر موقعيتي پيش بيايد که بتوانيم با حيواناتي در رده بالاي زنجيره غذايي روبه‌رو شويم. در مناطق محافظت شده مي‌توانيم شير و ببر و پلنگ و البته يوزپلنگ را هم ببنيم. اما اينکه جانوري پرخاشگر و همه چيزخوار، نقطه‌اي از ايران را به‌عنوان زيستگاه خود انتخاب کرده باشد و حتي بدون محافظت‌هاي محيط زيستي بتواند در اين منطقه زندگي کند، اتفاقي نادر است. خرس سياه آسيايي يکي از اين حيوانات ارزشمند است که بنا به شرايط آب و هوايي و ويژگي‌هاي زيستي خود، قسمت‌هاي جنوب شرقي ايران را براي زيست برگزيده است.
خرس سياه آسيايي گونه‌اي نادر از خرس‌هاست که نسبت به همنوعان خود جثه‌اي متوسط دارد و طول بدن او به 130 تا 180 سانتيمتر، طول دم آن به 7 تا 10سانتيمتر و وزن آن به 50 تا 170کيلوگرم مي‌رسد. گوش اين جانور هم کاملاً گرد است. ميزان رشد اين نوع خرس بسته به نوع تغذيه، آب و هوا و شرايط اقليمي زيستگاه او بستگي دارد.

اين خرس، از زيباترين خرس‌هاي دنيا بوده و به خرس سياه تبتي هم معروف است. اما خرس ماه هم خوانده مي‌‌شود، چرا که روي سينه اين جانور، لکه‌اي سفيد رنگ به شکل 7 يا V ديده مي‌شود. خرس زيباي آسيايي در تبت و سراسر جنوب آسيا ديده مي‌شود. هرچند در بلوچستان که غربي‌ترين منطقه زيستي اوست در خطر انقراض قرار گرفته اما در جنوب چين به‌وفور ديده مي‌شود و البته اقدامات محيط زيستي و محافظتي بسياري از آنها مي‌شود که تا حد زيادي اين گونه نادر و زيبا را از خطر انقراض مي‌رهاند.

خرس سياه بلوچي که زيرگروه خرس سياه آسيايي به‌شمار مي‌رود، تنها در پاکستان و جنوب شرقي ايران ديده مي‌شود. در ايران اين خرس، بيشتر در جنوب سيستان و بلوچستان، کوهستان‌هاي مهرستان، قصرقند، لاشار، نيکشهر و آهوران زندگي مي‌کند. از آنجا که اين جانور، محيط‌هاي کوهستاني را به‌عنوان زيستگاه خود برمي‌گزيند، رشته کوه بيرک يکي از برترين انتخاب‌هاي او به‌شمار مي‌رود. مردمان محلي سيستان به اين حيوان «مَم» يا «هرس» مي‌گويند.

---

بازار

---

خرس سياه آسيايي، علاوه بر مناطق جنوبي سيستان بلوچستان، در جيرفت کرمان و رودان هرمزگان هم ديده شده است.
خرس سياه آسيايي، برخلاف ديگر گونه‌هاي خرس، خواب زمستاني ندارد و شايد تصور کنيم که شانس رويارويي با او بيشتر باشد. اما از آنجا که اين حيوان، جانوري شبگرد بوده، در روز کمتر ديده مي‌شود اما مي‌توان از نشانه‌هايي رد حضور او را تشخيص داد. يکي از نشانه‌هاي حضور اين نوع خرس در منطقه، درختاني است که شاخه‌هاي آنها خميده شده و به‌نوعي آشيانه‌مانند شده‌اند. چرا که خرس سياه آسيايي براي زيستن بالاي درخت سازگار شده و شاخه‌ها را به‌زير مي‌کشد تا آنها را زير خود قرار دهد. اگر در بين درختچه‌هاي زار و زيتون بگرديم بيشتر شانس ديدن اين خرس زيبا را داريم چون آنها شيفته زندگي در ميان اين درختچه‌ها هستند.

در چند سال اخير شاهد حضور پرتکرار خرس سياه آسيايي، ديده شدن ردپا و يا مدفوع اين جانور در بخش هايي از زيستگاه بلوچي اين حيوان بوده‌ايم. آنگونه که از محاسبات و مطالعات برمي‌آيد کاهش بارندگي‌ها که از سال 1376 شروع شد، باعث خشکسالي در مناطق کوهستاني، خشک شدن چاه‌ها و باغات شدند. همين مسئله باعث کوچ و مهاجرت روستاييان منطقه شد.

در اين ميان درختان خرمايي که توانايي بيشتري براي سازگاري با خشکسالي و بي‌آبي داشتند، درجاي خود باقي ماندند. حالا روستائيان مهاجرت کرده‌ و درختان خرماي‌شان باقي مانده است. درنتيجه غذاي بيشتري دردسترس خرس‌هاي سياه آسيايي قرار مي‌گيرد. به‌علاوه آگاهي‌هاي محيط زيستي مردم و فعاليت‌هاي محافظتي محيط‌بانان، شرايط زندگي گونه‌هاي جانوري مختلف را بهبود داده است.

اين نوع خرس، پرخاشگر و همه‌چيز خوار است؛ از دام اهلي و نوزاد پستانداران گرفته تا ميوه‌ها و گياهان به‌خصوص ميوه و گياه‌هاي شيرين تغذيه مي‌کند. عسل و شيره و خرما هم که از غذاهاي محبوب و شناخته شده خرس‌ها به‌خصوص خرس سياه آسيايي است.
خرس سياه آسيايي متوسط عمري معادل 25سال دارد. اين خرس‌ها معمولاً در اواخر بهار يا اوايل تابستان جفتگيري مي‌کنند.  طول دوره بارداري خرس 7ماه بوده که معمولاً با پايان بارداري 2يا 3 توله به‌دنيا مي‌آورند. اين توله‌ها تا حدود 2سالگي در کنار مادر مي‌مانند و ماده‌ها از 3 سالگي توانايي بارور شدن را دارند.

خرس سياه آسيايي به‌دليل زيبايي‌هاي خاصش توسط شکارچيان شکار مي‌شود و به سيرک‌ها فروخته مي‌شود. در چين هم در طب سنتي مورد استفاده قرار مي‌گيرد که از همين‌رو اگر اقدامات محافظتي در چين هوشيارانه هم باشد، باز هم در کشورها و مناطق ديگر اين خرس شکار شده و به چين فرستاده مي‌شود تا در مصارف دارويي مورد استفاده قرار بگيرد. از آنجا که جمعيت اين خرس نادر در 10سال گذشته، 50 درصد کاهش يافته، اکنون اين حيوان را در ليست به شدت درمعرض انقراض (CR) قرار داده‌اند و حتي در ايران هم اگر اين خرس به باغات و نخلستان‌ها خسارتي وارد کنند، کميته ملي حفاظت از خرس سازمان محيط زيست، خسارت وارده را جبران مي‌کنند تا کشاورزان درصدد آسيب رساندن به اين حيوان برنيايند.

به اين نوع خرس نزديک نشويد چون آنها رابطه خوبي با انسان‌ها ندارند و با ديدن‌تان ممکن است به شما حمله‌ور شوند. بيشترين خطري هم که اين حيوان را تهديد مي‌کند، درگيري با انسان گزارش شده است.

 

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar