سرمقاله خراسان/ این سقوط چگونه تداوم می یابد؟

خراسان/ در پي رکود لحظه به لحظه قيمت دلار در کشور،صبح امروز ستون يادداشت روز روزنامه خراسان به مقاله اي از عطاءالله ناصري با عنوان «اين سقوط چگونه تداوم مي يابد؟» اختصاص يافت: ديروز قيمت دلار تا ۳۲۶۰تومان و براساس برخي خبرها حتي تا 3150 تومان سقوط کرد. درست ماه گذشته در چنين روزهايي بود که قيمت اين ارز با جهشي ديگر در آستانه فتح قله ۴۰۰۰تومان قرار داشت. در ميان اين فراز وفرودها، مهم ترين سوالي که به ذهن خطور مي کند اين است که در ايران، چه کسي و چگونه قيمت دلار را تعيين مي کند؟ در شرايط کنوني که دولت و بانک مرکزي خواسته يا ناخواسته فقط اثر کوچکي در بازار ارز از لحاظ عرضه دارند، فقط عرضه و تقاضاي ارز در بازار آزاد است که قيمت دلار را تعيين مي کند. اما در اين ميان که تقاضاي بازار بيشتر براي سفته بازي و حفظ ارزش پول است، چه عوامل و وقايعي به اين عرضه و تقاضا جهت مي دهند؟ براي پي بردن به مکانيزم تعيين قيمت و همچنين تاثيرگذاري بر قيمت بايد به دو واقعه توجه جدي کرد. ۱ - واقعه ساعت ۱۱ در ايران و در تهران اغلب صنوف از ساعت ۹ الي ۱۰صبح فعاليت خود را آغاز مي کنند. صرافي ها نيز از اين قاعده مستثني نيستند اما قيمت آغاز معاملات به تعبيري قيمت باز شدن بازار هميشه پس از ساعت ۱۱ اعلام مي شود. اين رخداد به اين دليل است که صرافي هاي دبي از ساعت ۱۱ شروع به کار مي کنند و ارزش ريال ايران در دبي و در مقاطعي در هرات مشخص مي شود.پس از معامله ريال در مقابل ساير ارز ها و تعيين قيمت در اين کشورها، صرافي ها و فعالان بازار ارز برمبناي همين قيمت اقدام به معامله مي کنند. ۲ - واقعه ساعت ۵ معامله گران بازار فارکس استراتژي دارند با نام استراتژي ساعت ۵، فعالان اين بازار با استفاده از شکاف ايجاد شده ميان قيمت پايان کار بازار در يک روز و قيمت آغاز به کار آن در روز ديگر و با توجه به الگوهاي تکنيکال اقدام به پيش بيني روند بازار کرده و به نوسان گيري و کسب سود مي پردازند. به اين دليل که بازارهاي آمريکا در ساعت ۵آغاز به کار مي کنند به آن استراتژي ساعت ۵ گفته مي شود. با رصد بازار ارز در چند ماه گذشته در مي يابيم که اين بازار نيز هر روز راس ساعت ۵ شاهد تغيير قيمت ها (چه صعودي و چه نزولي) است. اما اين بار تغيير قيمت نه به دليل تحليل هاي تکنيکال و استراتژي هاي بازار، که به دليل آغاز پخش اخبار بي بي سي فارسي در ساعت ۵ بعدازظهر است. خبرهاي منتشر شده از سوي اين رسانه، نقش مهمي در تعيين و تغيير جهت بازار ارز ايران دارد. با نگاهي جامع تر، به صراحت مي توان گفت که هم اکنون اين رسانه ها هستند که «روند» قيمت ارز را در ايران تعيين مي کنند. افرادي که در چند ماه گذشته به انگيزه حفظ ارزش پول و يا سفته بازي و کسب سود اقدام به خريد دلار و انباشت آن کرده اند گوش به زنگ اخبارند و به انتشار هر خبري واکنش نشان مي دهند، بسته به نوع خبر، يا مي خرند و يا مي فروشند و اينچنين عرضه ها و تقاضاهاي کاذب ايجاد مي کنند. در اين شرايط است که هم افزايش و جهش هاي ناگهاني قيمت و هم کاهش و سقوط قيمت ها ناشي از اخبار و بسته به منبع خبر و ارزش خبر است. حال سوالي را بايد مطرح کرد؛ چرا هيچ گاه واقعه ساعت ۵ به واقعه ساعت ۲ تبديل نمي شود، يعني چرا مخاطب هموطن من بايد اخبار تاثيرگذار خود را در ساعت ۵ از بي بي سي فارسي بگيرد و اخبار ساعت ۲ صداوسيما کارکردي در بازار ندارد. دليل اين امر نبود اعتماد کافي مخاطبان به صداوسيما و همچنين به اخبار منتشر شده از سوي آن است. زماني که گراني در کشور بيداد مي کند و مردم با مشکلات متعدد اقتصادي دست به گريبانند، تيتر يک و خبر اصلي صداوسيما به ورشکستگي، بدبختي و فلاکت کشورهاي غربي و اروپا اختصاص دارد. گويا در کشور ما آب از آب تکان نخورده است و اينچنين بي تفاوت از کنار مشکلات مردم مي گذرد. رسانه ملي با بزرگ نمايي و يا کوچک نمايي اخبار به صورت کاملا غيرحرفه اي، مخاطبان خود را روز به روز، بيش از پيش از دست مي دهد و بخشي از فعالان تاثيرگذار اقتصادي تصميمات کليدي خود را بر اساس اين رسانه ملي نمي گيرند. در اين ميان اما رسانه هاي داخلي ديگر و روزنامه ها هنوز کارکرد خود را دارند. به عنوان نمونه مي توان به سقوط قيمت دلار در روزهاي گذشته اشاره کرد. وقتي که در روز ۸اسفندماه پس از پايان مذاکرات ايران و ۱+۵ خبرگزاري هاي خارجي سکوت پيشه کرده بودند، اين اخبار رسانه هاي داخلي بود که نهيبي بر قيمت ارز زد و روندي نزولي به آن داد. زماني که ديروز روزنامه هاي کشور به طور يک صدا بر انتشار اخبار احتمال کاهش تحريم ها کوبيدند، به ناگاه از همان لحظات اوليه صبح، تاکيد مي کنم، از لحظات اوليه صبح و نه پس از ساعت ۱۱ قيمت ها سقوط کرد و صرافي هاي دبي و هرات مجبور به پيروي از روند قيمت ها در داخل کشورمان شدند. در اين ميان مردم نيز به سقوط قيمت ها کمک کردند، آن زماني که سقوط قيمت دلار در هر کجا که مي ديدي زمزمه مي شد؛ از تاکسي گرفته تا اتوبوس واحد و... رسانه ها و مردم چنان قدرتي در کنترل و جهت دهي به بازار دارند که قوي ترين دلال ها و بزرگ ترين صرافي هاي دبي و هرات نيز در برابر آن توان مقاومت ندارند. واکنش ديروز بازار به رسانه ها و مردم خط بطلاني بود بر وقايع ساعت ۱۱ و ۵ ؛ اين يعني اگر رسانه ها صرفا در جهت منافع ملي، اقدام به فضاسازي و هجومي همه جانبه و البته مبتني بر واقعيات کنند، مي شود قيمت ارز را بيش از پيش کاهش داد. تحليل هاي تکنيکال يک نقطه حمايت قوي را در دلار نشان مي دهد و آن قيمت ۲۹۵۰تومان است. اگر اين نقطه حمايتي شکسته شود قيمت دلار تا ۲۳۸۰تومان سقوط خواهد کرد. حال اگر کاهش قيمت ها ادامه يابد مي توان در انتظار سقوطي ديگر نشست. روند ديروز نشان داد که اين امر با هم صدايي مردم و رسانه ها چندان دور از دسترس نخواهد بود هرچند تحولات سياسي و تاثير بازيگري حرفه اي ديپلمات هاي غربي را نمي توان از نظر دور داشت.