شهید شیرودی به روایت ویلنسل/ استفاده از آوای انسانی‌ برای نمایش عمق فاجعه

*شما در چه مرحله‌ای به پروژه «آسمان غرب» پیوستید؟

حدود ۸ ماه پیش این پروژه در مرحله فیلمنامه به من پیشنهاد شد و حتی می‌توان گفت قبل‌تر و از مراحل ابتدایی در جریان این پروژه قرار داشتم.

*برای ساخت موسیقی متن «آسمان غرب» آیا کل فیلمنامه را خواندید یا بخش‌هایی از فیلم را دیدید؟

در حقیقت بخش قابل توجهی از پیش‌زمینه کار در همان مرحله فیلمنامه ساخته شده بود اما بعد از اینکه گفت‌وگویی با کارگردان داشتیم و اولین راف‌کات‌ها را مشاهده کردیم، تغییرات قابل توجهی در ارکستراسیون و ساختار ملودی صورت گرفت اما تم‌های اصلی در همان مرحله فیلمنامه بود که شکل گرفت و واریاسیون‌ها و تغییرات دراماتیک بعد از دیدن راف‌کات‌ها به ثمر نشست.

* ژانر «آسمان غرب» مربوط به دفاع مقدس است؛ چه تفاوتی در این فیلم با سایر دفاع مقدس‌های سینما دیدید؟ شما برای ساخت موسیقی متن این فیلم به چه المان‌هایی توجه کردید؟

تفاوت عمده‌ای که با کارهای قبلی من در این ژانر داشت، بحث پرواز و جنگ‌های هوایی و همچنین حماسه و سلحشوری‌هایی بود که این بار به جای سنگرها و زمین، در آسمان صورت می‌گرفت و این خودش می‌توانست الگوی تماتیک و ملودیک به من القا کند و هم یک الگوی ارکستراسیونی و مبتنی بر سازبندی داشته باشد. مهمترین مولفه اثر، بحث آسمان بود که ملودی‌پردازی و اتمسفر صوتی باید متناسب با این فضای جغرافیایی می‌بود. البته اتمسفر خاص آسمان و افکت‌های صوتی که عموما در هلیکوپتر و هواپیماها مورد استفاده قرار می‌گرفت، جزو المان‌هایی بود که من در موسیقی فیلم استفاده کردم.

* از چه سازهایی بیشتر استفاده کردید؟

ساز اصلی و روایتگر شهید شیرودی، ویلنسل است.‌ هرچند من به لحاظ تماتیک به این الگوی صوتی وفادار بودم که برای شخصیت شهید شیرودی طراحی شده است اما در یادبود گاها از ساز دیوان هم برای روایتگری شخصیت دراماتیک شیرودی استفاده کردم و ارکستر زهی به عنوان همراهی کننده در برخی مواقع و شرایط تم اصلی شهید شیرودی را می‌نوازند اما روایتگر اصلی روی ساز ویلنسل بنا شده است.

* جدا از هیجانی بودن و موضوع دفاع مقدسی فیلم  آیا به شخصیت شهید شیرودی هم برای ساخت موسیقی متن توجه داشتید؟

 هرچند بخش قابل توجهی از کار جنبه‌های هیجانی و جنگی خود را دارد اما ملودی اصلی کار که برای من اهمیت داشت، بیشتر یه جنبه‌های درونی و روانشناختی شهیدشیرودی اشاره می‌کند. به طور واضح سلحشوری همراه با عصیانگری و عِرق به وطن و میهن‌پرستی در عین حال عشق به خانواده در حد اعلایش و همچنین نگاه فراقومیتی که دارد جزو فضیلت‌های اخلاقی ایشان بود که تلاش کردم در ملودی‌پردازی و ارکستراسیون رعایت کنم.‌ ملودی اصلی کار سعی کرده است روایتگر  تمام خصوصیات اخلاقی شهید شیرودی باشد.

* فیلم «آسمان غرب» مربوط به روزهای اول جنگ در قصر شیرین است. آیا شما از موسیقی محلی آن منطقه در متن فیلم استفاده کردید؟ موسیقی محلی قصر شیرین به شما ایده داد؟

در حد اتمسفرسازی استفاده شده به ویژه قسمتی که مربوط به عشایر است، سعی شده ویژه از اتمسفر موسیقی آن خطه بهره برده شود اما اینکه برای این موضوع باکس جداگانه ملودیک در نظر گرفته و روی واریاسیون آن کار شود، در اولویت سوم و چهارم بوده و در اولویت اول نبوده است. ما سعی کردیم استفاده از موسیقی محلی را در حد یک رایحه استفاده کنیم نه به عنوان محوریت اصلی کار چرا که در غیر این صورت با کثرت روایات ملودیک مواجه می‌شدیم و وحدت کار را از دست می‌دادیم.

* آیا شما به موسیقی دهه ۶۰ در این فیلم وفادار بوده‌اید؟ یا موسیقی متن بیشتر حال و هوای امروز را دارد؟

بله؛ سعی کردم در لایه‌های زیرین موسیقی این موضوع را لحاظ کنم به ویژه در ملودی‌پردازی اما می‌توان گفت بیش از ۶۰ درصد کار موسیقی معاصر و ترکیبی از هر دو نوع است. شاید روایت اصلی حتی موسیقی الکتروآکوستیک باشد و این موضوع باعث می‌شود کمی از دهه ۶۰ فاصله بگیریم اما به لحاظ باطنی لایه‌های ملودی پردازی و حتی رویکرد کلاسیکی که نسبت به نقطه‌گذاری‌های دراماتیک صورت گرفته، مبتنی بر موسیقی دهه ۶۰ است.

* شما در جشنواره امسال علاوه بر ساخت موسیقی متن «آسمان غرب» در فیلم سینمایی «احمد» هم آهنگساز بوده‌اید، آیا پروژه این دو اثر را باهم پیش برده‌اید؟

فیلمنامه فیلم سینمایی «احمد» و «آسمان غرب» همزمان با هم بدست من رسید اما کار «احمد» را زودتر شروع کردیم چراکه به لحاظ داستانی طولانی‌تر بود و مجبور بودیم سکانس به سکانس خط موسیقی آن را پیش ببریم.

* از آنجایی که ژانر این دو فیلم بسیار متفاوت از هم است، برایمان بگویید چگونه این مساله را مدیریت کردید که در یک جشنواره دو کار با این همه تفاوت داشته باشید؟

به لحاظ ساختاری و محتوایی هر دو پروژه باهم کاملا متفاوت هستند. «احمد» اثری بومی‌محور است و موسیقی آن هم همینطور. در حقیقت بیش از ۷۰ تا ۸۰ درصد از موسیقی کار مبتنی‌ بر موسیقی نواحی کرمان است و بخش هیجان‌انگیز و پرالتهاب و استرسش هم هم به لحاظ ارکستراسیون و سازبندی و هم به لحاظ زیبایی‌شناختی کاملا متفاوت با «آسمان غرب» است اما از آنجا که زمان کافی برای پرداختن به تم‌های هر دو پروژه بود، مشکلی پیش نیامد و «آسمان غرب» زودتر به پایان رسید.

* برای هرکدام از پروژه‌ها چقدر زمان داشتید؟ آیا در نهایت به کیفیت مطلبوبی که مدنظر خودتان بود برای هر در پروژه رسیدید یا زمان کمی در اختیار داشتید؟

بله؛ به لحاظ فنی کاملا رضایت دارم و همچنین زیبایی‌شناختی اما به طور کل در این یک دهه از هیچ کدام از کارهایمان رضایت ۱۰۰ در ۱۰۰ نداشته و نخواهم داشت. در حقیقت همیشه به دنبال شناسایی نقاط ضعف هستم تا آن‌ها را در آثار بعدی برطرف کنم.

* با سازندگان این دو فیلم محمد عسگری کارگردان «آسمان غرب» و امیرعباس ربیعی کارگردان «احمد» چقدر تعامل داشتید؟

آقای عسگری و ربیعی هر دو از دوستان خوب من هستند. دوستی من با امیرعباس ربیعی قدمتش بیشتر است اما با هر دو از همان فیلمنامه در تعامل بودم و سکانس به سکانس با آن‌ها درباره موسیقی اثر حرف زدیم و تعامل داشتیم. عموما هم تعامل‌ها سازنده بود و به سمت مسیر اصلی کار با سرعت پیش می‌رفتیم. علی‌رغم اینکه جهان‌بینی هر دو کارگردان با هم متفاوت است و هر دو دارای زیبایی‌شناسی خاص خود هستند اما هر دو جهان برای من لذت‌بخش، بسیار پویا و قابل تامل بود.

* برای ساخت موسیقی «احمد» که ژانر حادثه‌ای دارد از چه سازهایی استفاده کردید؟ موسیقی متن در سکانس‌هایی که شهید احمد کاظمی در فیلم حضور دارد، موسیقی چه تفاوتی با دیگر سکانس‌های حادثه بم دارد؟

موسیقی «احمد» بر اساس اتمسفر نواحی کرمان ساخته شده است و برای اینکه بتوانیم‌ رنگ خاصی به کارکتر احمد بدهیم و آن حالت کویری و التهابی که در فیلم است، در موسیقی بگنجانیم، در ساختار برخی از سازها مثل گیتارباس و... دست بردیم. تم اصلی «احمد» با سازی نواخته می‌شود که شبیه تار باس است و با تغییر سیم و تغییر پوست به رنگ‌آمیزی خاصی دست پیدا کردیم. اما به طور کل سازبندی «احمد» مبتنی بر چند استایل و ساختار متفاوت است. هم ساختار کلاسیک_سمفونیک را داریم و ساختار آن‌سان و موسیقی‌های نواحی، سازهایی مثل عود، شکل تغییریافته تارباس، کمانچه، قیچک و ... سازهایی است که در «احمد» کاربرد دارد و مجموعه‌ای از سازهای کوبه‌ای هم برای ایجاد التهاب و اتمسفر استرس موسیقی فیلم را یاری می‌کنیم. از سوی دیگر ارکستر سمفونیک و در برخی موارد موسیقی الکترونیک برای ایجاد اتمسفر فضاسازی به کمک ما آمده است. مهمترین نکته در موسیقی فیلم استفاده از آوای انسانی‌ست برای ایجاد حس بومی و محلی و عمق فاجعه‌ای که در آن خطه اتفاق افتاده است.

* آیا موسیقی این دو اثر در خدمت فیلم بودند؟ به نظر شما موسیقی از فیلم جلو زده یا خیر؟

تمام تلاش‌ها در هر دو فیلم بر این بوده است که موسیقی از اتمسفر حاکم‌ بر تصویر جلو نزند و کاملا در سنخیت باشد. موسیقی به عنوان یک الگوی جدی همراهی کننده باید بتواند به احساسات و عواطف و هیجانات حاکم بر فیلم عمق ببخشد اما در برخی موارد لازم بوده است که موسیقی نقش تالیفی داشته باشد. این اتفاق به ویژه در فیلم «احمد» رخ داده است.

در «آسمان غرب» گوشه‌ای از مبارزات و ایستادگی سرسختانه شهیدحسین همدانی و حسین ادبیان در کنار خلبانان هوانیروز ارتش و نیروهای مردمی را برای جلوگیری از سقوط شهر سرپل ذهاب شاهد هستیم. این فیلم دلاورمردی‌های شهید علی‌اکبر شیرودی را در التهابات یک ماه نخست جنگ در منطقه غرب کشور به تصویر می‌کشد. این اثر که روز چهارشنبه ۱۸ بهمن در سانس اول در سینمای رسانه‌ به نمایش درمی‌آید، محصول سازمان سینمایی سوره و بنیاد سینمایی فارابی‌ست که با مشارکت ارتش جمهوری اسلامی ایران تولید شده است. «احمد»، محصول مشترک سازمان سینمایی سوره و موسسه تصویرشهر که برای نخستین بار نقش موثر شهید احمد کاظمی را در 18 ساعت ابتدایی زلزله دلخراش بم به تصویر می‌کشد، در بخش سودای سیمرغ جشنواره فجر 42 حضور دارد و جمعه 20 بهمن در سانس اول سینمای رسانه به نمایش درمی‌آید.