ديجياتو/ کمبود ماسک در سرتاسر جهان به خاطر شروع ويروس کرونا و بيماري کوويد-19 بسياري از مردم را به اين فکر انداخته که خودشان ماسک بسازند. اطلاعات موجود نشان مي دهند ماسک دست ساز هم مي تواند مانع از نفوذ ويروس شود. حالا اگر بخواهيم ماسک بسازيم، چه پارچه اي را انتخاب کنيم؟
محققين دانشگاه کمبريج چند سال قبل تحقيقي را انجام داده و انواع پارچه هاي موجود در خانه را براي ساخت ماسک آزمودند. براي ارزيابي اثربخشي از باکتري باسيلوس آتروفوس (با اندازه 0.93 تا 1.25 ميکرون) و ويروس باکتريوفاژ MS2 (با اندازه 0.023 ميکرون) استفاده شد. نمودار زير درصد مقاومت پارچه هاي مختلف در برابر ذرات 1 ميکروني (مثل باکتري فوق) و مقايسه آن با ماسک جراحي را نشان مي دهد:

طبيعيست که ماسک جراحي بهترين عملکرد را دارد و 97 درصد باکتري هاي 1 ميکروني را به دام مي اندازد، ولي ديگر پارچه ها نيز حداقل 50 درصد کارآيي دارند. جالب است که کيسه جاروبرقي با 95 درصد مقاومت، در حد بهترين ماسک هاي تخصصي عمل مي کند. دستمال کتان و تي شرت الياف يا نخي هم مقاومت بسيار خوبي دارند. حتي شال ابريشمي هم 58 درصد باکتري ها را از خود عبور نمي دهد.
باکتري در مقايسه با ويروس، ابعاد غول آسايي دارد. آيا مي توان از اين ماسک هاي دست ساز براي مقابله با ويروس استفاده کرد؟ پاسخ مثبت است. نمودار زير کارآيي همين پارچه ها در برابر ذرات 0.02 ميکروني مثل ويروس را نشان مي دهد:

ويروس باکتريوفاژ MS2 حدود ده برابر کوچک تر از ويروس کروناست، اما مي بينيد باز هم مي توان با استفاده از پارچه هاي معمول مثل يک شال ساده هم از ورود آن به داخل بدن جلوگيري کرد. حالا اگر از دو لايه محافظ استفاده کنيم چه مي شود؟ به نمودار زير توجه کنيد.

دولايه کردن ماسک دست ساز در اکثر موارد تفاوت زيادي در کارآيي آن ايجاد نمي کند و مقاومت ماسک در برابر باکتري و ويروس را فقط يکي دو درصد افزايش مي دهد، به جز دستمال کتان دولايه که بهترين کارآيي را دارد و هم اندازه ماسک جراحي، ويروس ها را به دام مي اندازد. البته محققين مورد بحث مي گويند بهترين پارچه ها براي ساخت ماسک خانگي، روکش بالش و تي شرت تمام نخ است. چرا؟ چون هنگام استفاده از ماسک بايد بتوانيد به راحتي نفس بکشيد و اين دو پارچه، بيشترين قابليت تنفس را دارند.

در نهايت بايد اشاره کنيم که تمام آزمايشات فوق در محيط آزمايشگاهي انجام گرفته و نتايج هم به شکل احتمالي بيان شده اند. همان طور که ممکن است با خريد يک بليط بخت آزمايي برنده جايزه هنگفتي شويد، ممکن است با استفاده از بهترين ماسک ها مثل ماسک جراحي هم ويروس کرونا گريبانتان را بگيرد. بنابراين همچنان پيشنهاد مي کنيم در خانه بمانيد اما اگر مجبوريد بيرون برويد و ماسک گير نياورديد، مي توانيد با اين دو پارچه براي خودتان ماسک بسازيد.
بازار