شرق نوشت: تله اخلاقی تلگرام

شرق/ وزارت ارتباطات نگران تلگرام است؛ اظهارات وزير اين وزارتخانه و ديگر مسئولانش محدود است به جمله‌هايي که از آنها مي‌توان دريافت پاي انتشار گسترده تصاوير مستهجن در لواي يک «ابزار ارتباط موبايلي» در ميان است. بله! تلگرام، نه يک رسانه جمعي (همانند خبرگزاري‌ها و شبکه‌هاي ماهواره‌اي) و نه يک شبکه اجتماعي (مثل فيس‌بوک و توييتر) بلکه يک ابزار ارتباط موبايلي است که ويژگي‌هاي تازه‌اش مي‌تواند از آن هم فيس‌بوک بسازد و هم دستگاه شايعه‌پراکني. اينها دليل وزارت ارتباطات براي ابراز نگراني از تلگرام نيست؛ چراکه آنها با گسترش استفاده ايراني‌ها از اين ابزار موبايلي، نگران دسترسي آسان رده‌هاي سني مختلف به تصاوير مستهجني هستند که در تلگرام جابه‌جا مي‌شوند. براي تهيه اين گزارش ما به درون دوزخ کانال‌هاي مستهجن تلگرام رفته‌ايم و از دل اين منجلاب خوش‌بَرورو به شما اين خبر مهم را مخابره مي‌کنيم: انتشار وسيع و پرآب‌وتاب تصاوير و فيلم‌هاي مستهجن در کانال‌ها و گروه‌هاي تلگرامي. گزارش پيش‌رو که از دل کانال‌هاي مستهجن تلگرامي تهيه شده، دنبال تشريح موقعيت ما در برابر يک هجوم تازه است تا مقاوم‌تر و کاربلدتر شويم و دُم به تله ندهيم. «اسم من مبيناست، اگه دنبال... حضوري مي‌گردي، وقتت ‌رو با گروه‌هاي الکي تلف نکن، به کانال من سر بزن، پره شماره دختراي خوبه»، «اونايي که اهلش هستن، مي‌دونن داياناجون همه‌رو راضي نگه مي‌داره. کانال داياناجون هرساعت با کلي عکس و فيلم داخلي. نبود لفت بده»، «اعضاي گروه لطفا لفت نديد، ما هرساعت فيلم خصوصي يکي از بازيگرار و با اسم و مشخصات منتشر مي‌کنيم، جون ميترا، اگه نبود لفت بده». چنين پيام‌هايي براي آنها که اهلش (!) هستند آشناست، اما لابد حالا از خواندنشان در يک رسانه معتبر، عرق خجالت و شرم به پيشاني دارند. واقعيت اما چيز ديگري است. در واقعيت انتشار هر عکس در کانال‌هاي مستهجن ايراني تلگرام، در هرساعت بيش از ٣٠٠ بازديد‌کننده دارد. برخي از فيلم‌ها به دليل نوع تبليغشان و شکل انتشارشان در ساعت‌هاي اول، گاهي تا‌ هزاربار ديده مي‌شوند. تلگرام حالا ديگر فقط يک پيغام‌رسان ساده نيست؛ در نظر داشته باشيد نوع استفاده و کاربري شما از اين نرم‌افزار، تعيين‌کننده لحظه آشنايي‌تان با اين کاربري‌هاي مخفي خواهد بود. مثلا اگر اهل پيوستن به کانال‌هاي جدي خبري هستيد يا اگر به گروه‌هاي شعر و ادب و سينما پيوسته‌ايد، زمان درازي صرف مي‌شود تا کانال‌هاي مستهجن شما را به‌عنوان يک کاربر پيدا کنند اما اگر در گروه‌هاي جوک‌هاي بي‌تربيتي عضويت داريد يا به کانال‌هاي فشن و دختران امروز پيوسته‌ايد، اين زمان ممکن است به يک روز تقليل پيدا کند. شيوه عضو‌گيري کانال‌هاي مستهجن تلگرام استفاده از امکان گروه‌هاي تلگرامي است؛ هر گروهي که امکان تبليغ لينک اين کانال‌هاي مستهجن را داشته باشد، هر شب پر مي‌شود از عکس‌ها و لينک‌هايي که با لمس‌کردنشان، شما را به دنياي خود فرامي‌خوانند. وزارت ارتباطات نگران همين اتفاق در تلگرام است. واقعيت اين است که همين حالا در تلگرام، صدها و بلکه ‌هزاران کانال پورنو مشغول فعاليت و بارگذاري عکس، فيلم، داستان و کارتون هستند که از ميان آنها، استقبال مخاطبان ايراني از فيلم‌ها و عکس‌هاي مستهجن ايراني بيشتر بوده است. اين موضوعي است که اصلي‌ترين دليل نگارش اين گزارش است. براي تهيه اين گزارش، گزارشگر يک‌ماه را در عضويت ١٠ کانال تلگرامي بوده که اختصاصا در حوزه توليد محتواي مستهجن فعاليت مي‌کنند. محتواي کانال‌هاي مستهجن چيست؟ در يک برآورد ساده از کانال‌هاي مورد اشاره، دريافته‌ام که اين کانال‌ها چند عرصه جدي انتشار محتوا دارند: «تبليغات»، «توليد و انتشار تصاوير مستهجن»، «جوک‌هاي غيراخلاقي» و «انتشار شايعات». اما واقعيت اين است که در هر کانال تلگرامي امروز مي‌شود به نشر شايعه يا انتشار جوک‌هاي غيراخلاقي پرداخت اما تجربه نشان مي‌دهد کانال‌هايي که در حوزه‌هاي مختلف فعاليت مي‌کنند به محض انتشار فيلم مستهجن يا تبليغي که شائبه مسائل جنسي داشته باشد، مخاطبانش را به‌طورکامل از دست خواهد داد. بنابراين در تعيين محتواي کانال‌هاي مستهجن فقط همان دو دسته اول قابل بررسي هستند: يک) تبليغات: تبليغات اصل و اساس فعاليت‌هاي تلگرامي است. حتي نگاهي به کانال‌هاي خبري که جنبه سياسي دارند هم نشان مي‌دهد که لابه‌لاي انتشار اخبار و شنيده‌ها، آنچه قرار است تبليغ شود، يک ديدگاه يا احتمالا حمايت مستقيم از نمايندگان يک طيف سياسي در انتخابات پيش‌روي مجلس شوراي اسلامي است. اما کانال‌هاي مستهجن تلگرام چه‌چيزي را تبليغ مي‌کنند؟ اين کانال‌ها در چند حوزه کار تبليغي خود را انجام مي‌دهند؛ «تبليغ ادوات جنسي»، «تبليغ روش‌هاي هک تلگرام»، «تبليغ روش‌هاي ارتباط با زنان و دختران ويژ‌ه» و «تبليغ ديگر کانال‌هاي تلگرامي همسو». بين اين چهار حوزه يک ارتباط جدي وجود دارد که نبايد از آن چشم پوشيد به‌طوري‌که آشکار است همه اين موارد تبليغاتي در يک راستا عمل مي‌کنند. براي درک بهتر اين موضوع به تبليغاتي که به طور مداوم در کانال «جوجو پارتي» منتشر مي‌شود دقت کنيد: «هک کامل گوشي (تمام گوشي) آموزش فارسي و ويدئويي، پشتيباني آنلاين، نرم‌افزار هک و توضيحات فقط در اين کانال». در اين تبليغ که مختص هک تلگرام است، آمده: «آيا به دوست خود اطمينان نداريد؟ مي‌خواهيد آخرين چت او را به صورت آنلاين بخوانيد؟ آيا مي‌دانيد همه روابط به‌خاطر دروغ‌گويي از هم پاشيده مي‌شوند؟ چرا قبل از ازدواج، از سَر و سِر دوست‌ خود مطلع نشويد؟» چنين هجمه تبليغاتي‌اي مخاطب را به سمت سايتي هدايت مي‌کند که شما با انتخاب گزينه هک تلگرام مي‌توانيد در ازاي پرداخت اينترنتي ٩هزارو ٩٥٠ تومان ناقابل نرم‌افزار هک را خريداري و روي گوشي خود نصب کنيد. اين سايت‌ها به آدرس‌هاي مشابهي که همه دامنه اينترنتي tk. دارند، در اينترنت قابل جست‌وجو هستند، علاوه بر اين نرم‌افزار و نرم‌افزارهايي چون هکِ واي‌فاي، نرم‌افزار مکان‌يابي بدون جي‌پي‌اس و... اين کانال‌ها فروشنده يکي ديگر از اقلامي هستند که در همين کانال‌ها تبليغ مي‌شود؛ «ادوات جنسي». ادوات جنسي يکي از ممنوعه‌هاي واردات و حتي قاچاق هستند. برخورد پليس، نهادهاي نظارتي و بازرسي با فروش چنين وسايلي به حدي بوده که سال‌هاست از ناياب‌ترين اجناس بازار ايران به حساب مي‌آيند اما حالا کانال‌هاي تلگرام فرصتي ايجاد کرده‌اند تا با عرضه اينترنتي اين محصولات زمينه تازه‌اي براي فساد در جامعه فراهم کنند. دکتر سيدعلي مرحمتي که علاوه بر داروسازي، يکي از واردکنندگان لوازم بهداشتي به ايران است مي‌گويد که اين وسايل به صورت قاچاق وارد کشور شده و عجيب اينکه اهمال در مبارزه با قاچاق کالا و ارز در دوره رياست‌جمهوري احمدي‌نژاد زمينه‌اي براي آن فراهم کرده است: «من هم اين تبليغات را ديده‌ام و برايم عجيب بود که چطور چنين جنس‌هايي به داخل کشور وارد شده است. واقعيت اين است که در دوره احمدي‌نژاد تمرکز روي مبادي ورود غيرقانوني کالا به کشور به حدي کم شد که سفارش‌هاي اينترنتي از کشورهاي چين و تايلند به‌راحتي به داخل ايران مي‌رسيد و مهم نبود شما چه کالايي سفارش مي‌دهيد، بنابراين امروز انبارهايي در کشور داريم که از اين کالاها انباشته شده و صاحبان آن بايد براي فروشش کاري کنند». ترفند اصلي شبکه‌هاي تلگرامي مستهجن، اعلام حراج‌هاي استثنايي است تا جايي که يک مانکن جنسي که در سايت‌هاي چيني، لااقل يک ‌ميليون‌تومان قيمت دارد، در اين سايت‌ها با ٣٠٠هزارتومان قابل‌فروش است. علاوه بر اينها، سايت‌ها اين امکان را هم فراهم کرده‌اند که کالاي مورد نظر درب منزل تحويل داده شود و اين موضوع به خاطر شرمي که خريداران اين محصولات دارند، باعث مي‌شود که سيل تقاضاهاي اينترنتي به‌سويشان سرازير شود. نگراني‌ها هم در اين زمينه است، مثلا کاربران در گروه‌هاي مستهجن بارهاوبارها از مدير گروه پرسيده‌اند که چه تضميني وجود دارد، پس از پرداخت هزينه به صورت اينترنتي، کالاي سفارشي آنها به دستشان برسد. جالب اينجاست که در کل تحقيقات انجام‌شده، تنها عکس دو مورد از کالاهاي مستهجن پس از دريافت روي اين شبکه‌ها به اشتراک گذاشته شده که بعيد نيست، يک ترفند تبليغاتي از سوي مديران بازاريابي همين کالاها باشد. دراين‌ميان تبليغات گسترده‌اي هم در مورد کالاهاي مصرفي وجود دارد و عجيب اينکه اين کالاها را مي‌توانيد با ارسال يک پيامک به شماره‌اي در داخل کشور، درب منزل تحويل بگيريد. نمونه‌اش، قهوه‌ساز اسپرسو خانگي PEZZETTI است که براساس تبليغ‌هاي منتشرشده در کانال‌هاي پورنو، ٣٩‌هزارتومان قيمت دارد و ارسال آن به آدرس‌هاي تهراني ظرف سه‌روز انجام مي‌شود. اين در حالي است که وقتي با توزيع‌کننده اين کالاهاي خارجي در تهران گفت‌وگو کردم، او از انتشار آگهي‌اش در کانال‌هاي هرزه‌نگار بي‌اطلاع بود. چراغ‌قوه آمريکايي مارشال، کوله کوهنوردي زائوس و... از ديگر اقلامي هستند که در اين کانال‌ها تبليغ مي‌شوند و معلوم نيست که آيا واردکننده آنها به ايران مايل بوده تبليغاتش در چنين شبکه‌هايي منتشر شود يا نه. دو) توليد و انتشار فيلم و عکس مستهجن: «بازم کليپ ايراني مي‌خوايد؟ لينکو به اشتراک بذاريد تو گروهاتون، آمار رفت بالا براتون چيزاي تازه رو مي‌کنم». اين عبارتي است که کمتر از ١٠دقيقه بعد از انتشار يک فيلم مستهجن ايراني روي کانال «کليپ+» قرار گرفت. اين کانال يکي از معروف‌ترين کانال‌هاي مستهجن داخلي است که هفته آخر آذرماه بالاخره بلاک شد درحالي‌که بيش از ‌هزار عضو داشت. به‌جاي هرگونه حاشيه‌رفتني از رئيس انجمن مددکاري ايران، پرسيده‌ام که چطور يک شبکه اينترنتي که کارش برقراري تماس و اطلاع‌رساني است به‌يک‌باره به محلي براي نمايش رفتارهاي مستهجن و انتشار عکس‌ها و فيلم‌هايي با مضامين غيراخلاقي و حتي ضداخلاقي بدل مي‌شود و او به همان مسئله پايه‌اي اما هميشگي اشاره مي‌کند: «موضوع جنسي در ايران تابوست، در محيط‌هاي خانوادگي و در محيط‌هاي آموزشي، درباره اين موضوع اطلاعات به‌موقع و درستي به افراد داده نمي‌شود اما نياز سر جاي خودش باقي است پس منِ نوعي اگر نتوانم از مجاري رسمي و مطمئن اطلاعات خودم را در اين زمينه به دست آورم، از مراجع غيررسمي مي‌گيرم مثلا از تلگرام». بااين‌حساب، ادمين کانال‌هاي مستهجن تلگرام، راه خوبي را براي دلالي پيدا کرده‌اند اما دراين‌ميان وضعيت آنهايي که عمدا يا سهوا در توليد محتواي اين کانال‌ها نقش ايفا مي‌کنند چه مي‌شود؟ به گفته سيدحسن موسوي‌چلک، ما در جامعه‌اي زندگي مي‌کنيم که شاخص‌هاي متعدد اجتماعي وضعيت مطلوبي ندارند؛ آسيب‌هاي اجتماعي، سرمايه‌هاي اجتماعي، اعتماد اجتماعي و... در شرايط نرمالي نيستند و به‌همين‌خاطر بايد از سال‌ها پيش نگران پيامدهاي فقدان يا کاهش اين مؤلفه‌ها مي‌بوديم و امروز، روز آن پيامدهاست: «هر انساني از ارضاي نيازهاي جسمي و روحي خود لذت مي‌برد و اين کتمان‌شدني نيست اما اگر تأمل کنيد درمي‌يابيد که فعالان تلگرام‌هاي مستهجن عموما جوان‌ها هستند چراکه در شبکه‌هاي مجازي، حريم‌هاي دنياي واقعيت وجود ندارند و همين سراب آنها را به سمت استفاده بيمارگونه و حتي اعتيادآور از چنين فضاهايي مي‌کشاند». در ميان کليپ‌ها و عکس‌هاي مستهجن منتشرشده در اين کانال‌ها، تصاويري از کودک‌آزاري، آزار زنان و پسرانِ مشکوک به مشکل تي‌اس بيشتر به چشم مي‌خورد و از استقبال بيشتري هم برخوردار است اما اتفاقي که به‌تازگي در اين گروه‌ها و کانال‌ها افتاده، وحشتناک به نظر مي‌رسد: برخي از همسران، خود اقدام به انتشار عکس‌ها و فيلم‌هاي روابط جنسي خود مي‌کنند که عموما بدون شمايل هويتي است اما با دانلود آنها مشخص مي‌شود که اين عکس‌ها يا فيلم‌ها در ايران و در شرايط بسيار عادي رابطه جنسي تهيه شده است. غم‌انگيزترين بخش محتويات کانال‌هاي مستهجن تلگرام، فيلم‌هاي پورنوي خارجي نيست، بلکه فيلم‌ها و عکس‌هايي است که در ايران تهيه شده و مخصوص اين کانال‌ها عرضه مي‌شود. اگر زماني انتشار يک فيلم يا عکس با شکايت تجاوز به حريم خصوصي افراد همراه بود، امروز نگاهي به محتويات تلگرام نشان مي‌دهد بسياري با علم به اينکه فيلم و عکس حريم خصوصي‌شان ‌ميليون‌ها بازديد‌کننده خواهد داشت، آن را تهيه و در تلگرام‌هاي مستهجن منتشر مي‌کنند. اين هم موضوعي است که موسوي‌چلک آن را نشانه ضعف اخلاقي در جامعه مي‌داند: «فارغ از هرگونه دغدغه‌اي به‌عنوان يک آسيب‌شناس، نگران ضعف اخلاقي جامعه هستم. آنچه امروز تهديد جدي جامعه ماست، مسئله اخلاق است چراکه جامعه‌اي با اخلاق ضعيف، بنيانش سست مي‌شود. وقتي که فردي فيلم يا عکسي را با علم به انتشار گسترده آن، در شبکه‌هايي مثل تلگرام منتشر مي‌کند، ديگر از يک نشانه ساده صحبت نمي‌کنيم، آژير خطر اخلاق در جامعه به صدا درآمده و بايد منتظر موارد تلخ‌تر هم بود که پا روي اعتقادات مذهبي، روابط خانوادگي و خوني و... بگذارد». يکي از نگراني‌هاي رئيس انجمن مددکاران ايران، تأثيرات و آسيب‌هاي تلخي است که چنين فضاهايي مي‌توانند روي ازدواج نسل‌هاي بعد بگذارند: «زندگي مجازي در اين فضاهاي مجازي مي‌تواند بي‌اعتمادي افراد را به ازدواج تسري دهد. از اين به‌بعد، فرد همه را با همين چشم مي‌بيند و حتي اين نوع ارتباط مجازي مي‌تواند فرصت‌هاي برقراري ارتباط جنسي در محيط‌هاي واقعي را برايش فراهم کند تا آنجا که حريم‌ها را در حوزه مسائل خانوادگي شکسته و گاه حتي ظلمي را به ضعيف‌تري تحميل کند». اگرچه شرم حضور اين گفت‌وگو اجازه ورود بيشتر اين کارشناس اجتماعي را به مسائل مطرح‌شده در تلگرام‌هاي مستهجن فارسي نمي‌دهد اما اين گزارش به همين نکته بسنده مي‌کند که در اين کانال‌ها، فيلم‌هاي مستهجن ايراني فراواني وجود دارند که نه‌تنها غيراخلاقي بلکه ضداخلاقي و حتي ضد مسائل انساني هستند. چه بايد کرد؟ اگر در فيس‌بوک يک پست يا عکس غيراخلاقي منتشر کنيد، مي‌توان با گزارش‌کردن صفحه شما به مديريت فيس‌بوک، خواهان حذف پست يا بلاک‌کردن صفحه شما شد، اما تلگرام مثل يک فرستنده عمل مي‌کند که گيرنده روي محتواي آن نظارتي نمي‌تواند داشته باشد. حال سؤال اينجاست که با کانال‌هاي مستهجن تلگرام چه بايد کرد؟ گزارشگر اين گزارش به شما راهکاري را مي‌گويد که خودش به محض تمام‌شدن اين گزارش انجامش داد؛ قطع‌کردن و خروج هميشگي از اين کانال‌ها، يعني درست همان‌کاري که بعضي‌وقت‌ها با تلويزيون يا ماهواره مي‌کنيد؛ کافيست خاموششان کنيد يا کانال را عوض کنيد! يک مددکار اجتماعي اما راهکارهايي فراتر از برخوردهاي شخصي با يک پديده آسيب‌زاي اجتماعي دارد. مثلا موسوي‌چلک معتقد است که بايد قبل از هر اقدامي به مردم، جوانان و آنهايي که با جوانان سروکار دارند، اطلاعات دقيق، به‌موقع و لازم داده شود. قدم بعدي از نظر او، آشنايي دقيق مردم با شبکه‌هاي مجازي و انواع اطلاعات موجود در آن است. راهکار سوم هم استفاده از مؤلفه‌هاي ديني است که به گفته او مي‌توانند در افزايش شاخص‌هاي اجتماعي نقش داشته باشند: «دليل اهميت مؤلفه‌هاي ديني در اين بحث اين است که گرايش و وابستگي به چنين کانال‌هايي تحت‌تأثير مجموعه‌اي از عوامل است و صرفا به موضوعات جنسي محدود نمي‌شود؛ نبايد دلايلي چون سرگرمي، انتقاد، کنجکاوي و... را ناديده گرفت». موسوي‌چلک از فرصت پيش‌آمده استفاده مي‌کند و مي‌گويد که با بررسي انگيزه‌هاي فردي و اجتماعي ورود به کانال‌ها مي‌شود راه‌هاي نرفته بسياري را پيمود: «افراد با انگيزه‌هاي مختلفي به سمت چنين فضاهايي مي‌روند، يک عده براي ابراز وجود، گروهي براي پرکردن خلأهاي شخصيتي خود، گروهي مروجان فرهنگ سايبري و گروهي ديگر از عوامل توليد همين فيلم‌ها و عکس‌ها هستند و اين نشان مي‌دهد که جامعه ما تشنه موضوعات جدي است و هشدار مي‌دهم که اگر آدم تشنه به سمت جويي برود و بازگردد، خطرش بيشتر از تشنه‌اي است که نمي‌تواند جوي آب را ببيند!» اين گزارش اما در اينجا به پايان نمي‌رسد، نقطه پايان اين گزارش حتي ازميان‌رفتن تمامي کانال‌هاي مستهجن تلگرام نيست چراکه اين کانال‌ها، شرايطي را براي مسئولان کشور خصوصا فعالان حوزه‌هاي اجتماعي و فرهنگي فراهم کردند که به معضلات و آسيب‌هاي گسترده اما پنهان‌شده در لايه‌هاي مختلف جامعه دقيق‌تر نگاه کنند. واقعيت اين است که شايد به‌زودي بسياري از اين کانال‌ها توسط وزارت ارتباطات تعطيل شوند اما نگراني اينجاست که فيلم بعدي استخرپارتي‌ها، تصاوير بعدي از تجاوزهاي جنسي، عکس‌هاي بعدي از خفت‌گيري و تجاوز به دختران کي و کجا و چطور منتشر خواهند شد؟ پرونده اين گزارش تا ازميان‌بردن اين تصاوير بايد هميشه باز بماند... . با کانال تلگرامي آخرين خبر همراه شويد telegram.me/akharinkhabar