تبعات زیر آب رفتن خاک‌های مناطق سیل زده

ايسنا/ عضو هيات علمي دانشکده کشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد گفت: شرايط غرقابي، 22 اثر مخرب بر خاک دارد. دکتر عليرضا کوچکي، امروز در نشست تخصصي اثرات سيل مخرب بر کشاورزي که در دانشکده کشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد برگزار شد، اظهار کرد: وقوع سيل ناشي از عوامل طبيعي و انساني است که عوامل طبيعي عمدتاً در رابطه شدت و مدت بارش‌ها مصداق پيدا مي‌کند. وي در ادامه افزود: عوامل انساني به مواردي مانند عدم هدايت آب‌هاي مازاد به تالاب‌ها، نبود سيستم هشدار سيل در مناطق کوهستاني، عدم اطلاع‌رساني دقيق، ضعف آموزش کافي، عدم توجه به آمايش سرزمين ريسک محور و نيز فقدان سند جامع راهبردي مخاطرات زيست محيطي مربوط مي‌شود. عضو هيأت علمي دانشکده کشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد تصريح کرد: مقدار کافي آب به مدت چند هفته عمدتاً در مناطق جنوب غربي، جنوب و شمال کشور در اثر بارش‌هاي شديد در دسترس قرار گرفت که بر اساس برآوردهاي موجود بين ۸۵ تا ۹۲ ميليارد متر مکعب است. کوچکي با بيان اينکه ۸۵ تا ۹۲ ميليارد متر مکعب آب در عرض دو هفته وارد مناطق سيل‌زده شده است، خاطرنشان کرد: بر اساس اظهارات مسئولان مربوطه از اين مقدار آب توانستيم حدود نصف آن را کنترل کنيم و بقيه به نحوي از دسترس ما خارج شده و علاوه بر آن، باعث آسيب‌هايي هم شده است. وي اضافه کرد: بخش قابل ملاحظه‌اي از آبي که از دسترس خارج شده علاوه بر تلفات جاني، خسارات قابل توجهي به زيرساخت‌ها، تأسيسات و محصولات کشاورزي وارد آورده است، البته جان بيش از ۷۰ نفر از هموطنان ما را نيز گرفته که غير قابل جبران است. عضو هيأت علمي دانشکده کشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد بيان کرد: سيل در حوزه کشاورزي محصولاتي مانند گندم، جو، کلزا، نيشکر، انواع درختان ميوه و همچنين مرغداري‌ها و دامداري‌ها را تحت تأثير قرار داده است و فرسايش شديد خاک را به همراه داشته که بر اساس بعضي برآوردها تا ۵۰۰ ميليون تن رسيده است. وي گفت: بعضي مزارع، باغ‌ها و نيز دامداري‌ها کاملاً تخريب شده و سطح قابل توجهي از آن‌ها به خصوص در استان‌هاي خوزستان و گلستان هنوز غرقاب باقي مانده‌اند که بدون ترديد اين مزارع نيز عملاً بدون بازده هستند. کوچکي با بيان اينکه به طور کلي، در شرايط غرقابي متابوليسم گياه از تنفس هوازي به تخمير بي‌هوازي تبديل مي‌شود، افزود: اثرات غرقاب بستگي به مدت زمان، عمق، تناوب غرقابي، کيفيت آب غرقابي، درجه حرارت در طول مدت غرقابي، مرحله رشد گياه در زمان غرقابي و سرعت خشک شدن مزرعه دارد. وي اضافه کرد: به عنوان مثال، در يک خاک غرقابي تا سه تن co2 در لايه شخم (۳۰ سانتيمتري) قابل ذخيره است و غرقابي به تنهايي ۲۲ اثر مخرب بر خاک دارد که از جمله شامل اثرات فيزيکي، بيولوژيکي، تغييرات الکتروشيميايي، انتقال شيميايي و تغييرات حاصل‌خيزي خاک است. عضو هيأت علمي دانشکده کشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد بيان کرد: اکسيژن براي تنفس گياه لازم است تا بدين ترتيب ترکيبات انرژي‌زا که براي واکنش‌هاي حياتي گياه ضروري است را تأمين کند. کمبود اکسيژن باعث کاهش تنفس شده و مسير تنفس به سمت تخمير پيش مي‌رود. اگرچه مقداري انرژي براي فعاليت‌هاي حياتي در فرآيند تخمير نيز توليد مي‌شود، اما به طور کلي توليد انرژي تا ۹۵ درصد کاهش پيدا مي‌کند و اين امر باعث مرگ گياه مي‌شود. وي گفت: در شرايط تخمير در خاک، ميکروارگانيسم‌هاي هوازي جاي خود را به ميکروب‌ها و باکتري‌هاي بي‌هوازي مي‌دهند و موجب نيترات‌زدايي و افزايش تجمع دي‌اکسيدکربن شده و ترکيبات سمي ديگري مانند آلدهيدها، کتون‌ها، متان، اتانول و اسيدهاي چرب در خاک توليد مي‌شود. کوچکي اظهار کرد: تخمير باعث توليد بعضي ترکيبات شيميايي مانند اسيد لاکتيک و اتانول شده که براي گياه مضر است. اسيد لاکتيک روي PH سلول اثر مي‌گذارد و آنزيم‌هاي سلولي را از بين مي‌برد. وي عنوان کرد: شرايط غرقابي، ميکرو ارگانيسم‌هاي خاک را نيز به علت کمبود نيتروژن از بين مي‌برد و شرايط احيايي حاصل باعث مي‌شود کليه روابط تغذيه‌اي انرژي و هورموني گياه به هم بريزد. وي ادامه داد: بسته شدن روزنه‌ها، زردي و خشک شدن برگ، کاهش رشد برگ، کاهش جذب عناصر، کاهش سرعت فتوسنتز، کاهش ريشه و شاخ و برگ و حساسيت به بيماري‌ها از ديگر مشکلات ايجاد شده تحت تأثير شرايط غرقابي در گياهان است. عضو هيأت علمي دانشکده کشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد خاطر نشان کرد: مزارع مورد بازديد در دو استان گلستان و مازندران به دسته تقسيم مي‌شوند؛ آن‌هايي که حدود ۳۰ درصد صدمه ديده، آن‌هايي که ۵۰ درصد و يا بيش از ۵۰ درصد صدمه ديده‌اند. وي ادامه داد: آن‌هايي که ۳۰ درصد صدمه ديده‌اند قابل بازيافت بوده و اگرچه شرايط براي مصرف مواد افشانه‌اي روي گياه از جنبه‌هاي مختلف مانند شرايط رشد گياه، شرايط فيزيکي کار در مزرعه و جنبه‌هاي اقتصادي فراهم نيست، اما در اين‌گونه موارد محلول‌پاشي نيتروژن روي برگ و يا مصرف نيتروژن در خاک مي‌تواند تا حدودي کارساز باشد. به عنوان مثال، در آزمايش‌هايي که روي پنبه، ذرت، جو و سويا اجرا شده نتايج آن مثبت بوده است و يا مصرف نيترات کلسيم در جو نتيجه‌بخش بود. کوچکي افزود: مصرف تنظيم‌کننده‌هاي رشد مانند سيتوکينين و امينوپورين (BAP ) در رشد گياهان غرقابي مؤثر بوده است. محلول‌پاشي BAP همراه با اسيد جيبرليک در نخودفرنگي، گوجه فرنگي و همچنين استفاده از ABA (اسيد آبسيزيک) در مواردي زنده ماندن را تا ۱۰ برابر افزايش داده است. وي تشريح کرد: گوجه‌فرنگي از حساس‌ترين گياهان نسبت به غرقابي است، ذرت و سبزيجات نيز بسيار حساس هستند. درجه مقاومت به غرقابي برنج، سويا، گندم، جو، کلزا، نخودفرنگي، لوبيا و عدس نيز بالاست. عضو هيأت علمي دانشکده کشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد عنوان کرد: در دنيا براي زمين‌هايي که به نحوي سطح آب‌هاي زيرزميني بالا است ارقام مقاوم به غرقابي توليد شده است. گياهان غرقاب براي مقاومت معمولاً شروع به توليد ريشه‌هاي نابجا مي‌کنند تا با ذخيره هوا در آن از اثرات سو ء غرقابي بکاهند. کوچکي بيان کرد: به طور کلي براي مزارع پس از برداشت محصول و رسيدن خاک به ظرفيت زراعي، هوادهي از طريق شخم، افزايش تقويت خاک از طريق مصرف کودهاي نيتروژنه و تقويت بار ميکروارگانيسم‌هاي خاک ضروري است. رئيس دانشکده کشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد نيز گفت: مباحث آبخيزداري مورد تاکيد اساتيد دانشگاه، کمتر مورد توجه مديران اجرايي قرار گرفته است. به گزارش ايسنا، دکتر احمد نظامي امروز در نشست تخصصي اثرات سيل مخرب بر کشاورزي که در دانشکده کشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد برگزار شد، اظهار کرد: با وجود اينکه سيل در اغلب موارد خسارت‌هاي بسياري به بار آورد، اما موارد خوبي مانند پرآب شدن تالاب‌ها، تأثيرگذاري در بخش کشاورزي و نيز مسائلي مرتبط با آن را دربرداشت. وي افزود: اگر طي مدت بارندگي، مي‌توانستيم راهکارهاي بهتري براي مديريت سيل در نظر بگيريم، قطعاً استفاده مطلوب‌تري از آن صورت مي‌گرفت. وقوع سيل در استان‌هاي مختلف به دلايلي متعددي رخ داد و بر اساس آمار ارائه شده ۳۵ هزار ميليارد تومان خسارت بر مناطق سيل‌زده وارد آمده است. وي با اشاره به فعاليت تحقيقاتي دانشگاهيان، خاطرنشان کرد: تحقيقات انجام شده در اين زمينه به اندازه کافي نيست که بتواند جلو اين حوادث را بگيرد، همچنين نکات مربوط به آبخيزداري که مورد تاکيد اساتيد دانشگاه بود کمتر توسط مديران اجرايي مورد توجه قرار گرفته است. رئيس دانشکده کشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد عنوان کرد: در ارتباط با سيل اخير، فعاليت‌هاي بسيار خوبي انجام و نتايج خوبي ارائه شد، اما هنوز جاي کار دارد. در بسياري از موارد اين جمله معروف که «ما در خانه رودخانه، خانه ساخته‌ايم مشکل‌ساز شد» مطرح شد در حالي که اگر اين وضعيت وجود نداشت شايد خيلي بهتر از آبي که به دست آمده مي‌شد استفاده کرد. نظامي خاطرنشان کرد: سيل اخير در بخش کشاورزي خسارت زيادي را به بار آورد و حدود يک ميليون و ۲۰۰ هزار هکتار اراضي بين ۲۵ تا ۱۰۰ درصد آسيب ديدند و براي کشاورزان مشکلات بسياري به وجود آمد؛ بسياري از آن‌ها بيمه نبودند که اين موارد بايد مورد توجه قرار گيرد. وي با بيان اينکه کشاورزان به دو دليل عدم تأمين هزينه يا عدم علاقه به سراغ بيمه محصول خود نرفتند، افزود: اگر تأمين هزينه در نظر باشد دولت بايد تسهيلاتي را فراهم کند و نيز بايد فرهنگ استفاده از بيمه براي کشاورزان نهادينه شود تا در صورت وقوع حوادثي مانند سيلاب، شاهد کمترين خسارات باشيم. رئيس دانشکده کشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد تصريح کرد: زمين‌هاي کشاورزي به اين بارندگي نياز داشتند، اما به دليل عدم توجه به حريم رودخانه‌ها سيل اخير موجب خسارت‌هاي بسياري شد که يکي از موارد آن تخريب ساخت و ساز و پل‌هاي غير مجاز در بستر رودخانه‌ها بود. نظامي بيان کرد: مسائل آبخيزداري و تغييرات اقليمي از جمله موارد مهمي هستند که بايد به آن‌ها توجه داشت و در زمان بحران با عقل و درايت شرايط را مديريت کرد. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد