پاتوق‌ 70 ساله تهرانی ها

فارس/ ازميدان راه آهن وارد خيابان وليعصر که مي‌شوي کافي است 200 متر به سمت شمال قدم بزني. قهوه خانه آذري با شکل و شمايل سالخورده‌اش درست روبه‌روي ساختمان شهرداري قرار گرفته است که از همان جلوخان، شيشه هاي الوان و درب چوبي و گلدان هاي شمعداني دلت را مي برند. پاتوق‌ 70 ساله تهراني ها + فيلم گروه تفريح و نشاط؛ معصومه اصغري: ميدان راه آهن مثل هميشه پاخور مسافران قطار وکارگرهاي روزمزد است. در روزگاري نه چندان دور گوشه و اطراف اين ميدان فراخ را مغازه هاي لقمه فروشي قرق کرده بودند. حجره هايي که در بساط پذيرايي ازمشتري هاي شان غذاي هاي دم دستي مثل نيمرو، املت و لقمه کباب تابه اي وگاهي اشکنه وعدسي و آبگوشت بزباش پيدا مي شد. بيشتر وقت ها در اين مغازه هاي تنگ و باريک جايي براي نشستن نبود. اين طور وقت ها وقتي مسافري از راه مي رسيد و مي خواست خستگي را از تنش کم کند و غذايي حسابي بخورد او را به قهوه خانه آذري راهنمايي مي کردند. قهوه خانه اي که از سال 1327 در شمال ميدان راه نشسته و هنوز که هنوز است مشتري هاي تاق و جفت خودش را دارد . هويتي که حفظ شد در راکه باز مي کني، دخلدان درست کنار دست چپت قرار دارد. طولي نمي کشد که بساط دار با لباس ساده سنتي از راه مي رسد و با خوش آمد ما رابه سمت تخت هاي چوبي فرش شده راهنمايي مي کند.با نگاه به چهره هاي پهلوان هاي تهران قديم از تالارکوچک ميگذريم .از ميان اين قاب ها پهلوان سيدحسين رزاز و پهلوان اکبر خراساني چهره هاي آشنا تري براي مان دارند. بعد از گذر از بازوي اصلي به تالار سرپوشيده قهوه خانه مي رويم. روي تخت هايي که پشتي هاي طرح عشايري دارد مي نشينيم. نصرالله حدادي مورخ تهران مي گويد اينجا يکي از قهوه خانه هايي است که متوليان آن موفق به حفظ اصالت و هويت هاي آن شده اند :«قهوه خانه هاي تهران قديم با قهوه خانه هاي امروزي زمين تا آسمان توفير داشتند. دورهمي ها درقهوه خانه ها برمدار مشکل گشايي بود. مردان آن روزگار به خوبي با درد هاي همسايه هاي شان آشنا بودند .اگر کاسب يا بازاري زمين مي خورد با راه انداختن مراسم گلريزان دوباره او را به حجره اش بر مي گرداندند و اين کار را مرام اهل بيت (ع) مي دانستند. وقتي درقهوه خانه هاگره گشايي مي شد روي ديوار شمايلي از مولا علي (ع) نصب شده است وگوشه وکنار تالار فراخ قهوه خانه توق ها با قامت بلندشان نظر هر تازه واردي را به خودشان جلب مي کنند. حدادي مي گويد قهوه خانه هاي اصيل با ياد و نام اهل بيت (ع) گره خورده بودند:«کلمه پاتوق درهمان سال ها و درقهوه خانه ها شکل گرفت. مردم پاي همين توق ها مي نشستند. از حال هم با خبر مي شدند و در کنار گفت وگو هاي شان باري از دوش کسي که مشکل داشت برداشته مي شد.» بنگاه هايي براي کاريابي قهوه خانه ها يک جورهايي نقش بنگاه هاي کاريابي امروزي را هم ايفا ميکردند:« قهوه چي ها و بساط دارهاي قهوه خانه هاحافظه خوبي داشتند. مشتري ها را به نام مي شناختند و از کار و بارشان با خبر بودند. اگر کسي به دنبال کارگر گچ کار مي گشت بايد به قهوه چي ها مراجعه مي کرد تا کارش راه بيفتند. به همين دليل قهوه خانه ها محل رجوع کساني که به دنبال کار مي گشتند نيز بود. گوش سپردن به نقل نقال در تالار اصلي قهوه خانه آذري تابلوي رنگ و روغني از هفت خان رستم روي ديوار هاي آجر بهمني سال هاست نظاره گر مشتري هاي پاسوز اين تخت هاي چوبي شده است. سبک نقاشي قهوه خانه اي و به آثار استاد حسين قوللر آغاسي نزديک است حدادي مي گويد مرشد برزو سال ها دراين قهوه خانه نقالي کرده است :«مردم شنيدن داستان هاي شاهنامه را دوست داشتند و فضاي قهوه خانه ها سخت پا مي داد که دور هم بنشينند و به داستان هاي پر از تعليق شاهنامه گوش دهند و رسم زندگي و جوانمردي ياد بگيرند. در کنار نقاشي هاي شاهنامه پرده هاي ديگري مانند نبرد جانانه 72 تن در مقابل لشگر اشقياء بسيارمحبوب بود. اين پرده خواني ها درماه هاي محرم و صفر و رمضان قوت بيشتري به خود مي گرفت و گاهي همپاي نقل نقال از ذکر مصيبت اهل بيت جماعتي شروع به سوگواري براي مظلوميت شهدا و اسيران کربلا مي کردند.» ترنا بازي در قهوه خانه ها پاگرفت مردمي که حوصله شان از روزمرگي سر رفته بود مهمان قهوه خانه ها مي شدند. در کنار نقالي براي سرگرم شدن به بازي هايي متوسل مي شدند که دو تا سه نفره انجام مي شد. ترنا يا همان بازي شاه و وزير بيشتر در شب هاي ماه مبارک رمضان طرفدار داشت. مردم بعد از افطار دور هم جمع مي شدند و اين بازي مهيج 3 نفره را تماشا مي کردند.» قهوه خانه آذري يکي از آن قهوه خانه هايي بود که در سال 1372 به واسطه پيشينه و قدمتش توسط شهرداري مورد مرمت قرار گرفت. با وجود اين که آذري در يکي از مناطق جنوبي قرار گرفته است همه روزه مشتري هاي ثابتي از گوشه و کنار شهر مشتري ديزي معروف و چاي ديشلمه آن مي شوند. يک ويژگي منحصر به فرد بيشتر سفره خانه هاي پايتخت در زيرزمين مراکز تجاري قرار گرفته اند. به دليل داشتن پله هاي متعدد بيماران و سالمندان و خانواده هايي که کالسکه همراه دارند قيد غذا خوردن و دور همي در اين سفره خانه ها را مي زنند. آذري جزو معدود سفره خانه هايي است که در آن از پلکان خبري نيست و اين براي آن هايي که پاي پله نوردي ندارند خوشايند است. مسيرهاي دسترسي براي رفتن به سفره خانه آذري بايد به ميدان راه آهن برويد. نزديک ترين ايستگاه مترو به اين قهوه خانه ايستگاه متروي ميدان راه آهن است که يکي از ايستگاه هاي خط 3 متروي تهران به حساب مي آيد .ايستگاه متروي منيريه و چهارراه وليعصر هم فاصله زيادي تا اين قهوه خانه ندارند. با استفاده از اتوبوس هاي خط ميدان راه آهن – تجريش هم مي توانيد خودتان را به اين سفره خانه برسانيد. قهوه خانه آذري در ميدان راه آهن و ابتداي خيابان وليعصر قرار گرفته است. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد