مثلث باران، آژیر و ترکیش‌ایرلاینز

حوالي ساعت 23و 30دقيقه جمعه‌شب گذشته، آژير هشدار در مناطق غربي تهران به صدا درآمد و تا چند دقيقه ادامه پيدا کرد؛ آن‌هم بدون اينکه اطلاعيه، بيانيه يا هشداري در رسانه‌هاي رسمي منعکس شود. همزماني اين واقعه با مانور 2هواپيماي مسافربري ايران‌اير و ترکيش ايرلاينز در آسمان تهران سريعا در فضاي مجازي داغ شد و در غياب اعلام مواضع رسمي از سوي مسئولان ايراني و البته بي‌اعتمادي کاربران فضاي مجازي، سيل شايعات محتمل و حتي عجيب‌وغريب به راه افتاد. در ادامه اگرچه مسئولان ارتباط آژير هشدار و مانور هواپيماي مسافربري ترکيه بر فراز پايتخت را رد کرده‌اند اما همچنان کاربران فضاي مجازي اين موضوع را نپذيرفته‌اند.

آژير هشدار حمله هوايي

صداي آژير هشدار نيمه‌شب جمعه، فضايي نظير موقعيت‌هاي حمله هوايي صدام حسين در دوره جنگ تحميلي ترسيم کرده بود. حدود 2ساعت پس از شنيده‌شدن صداي آژير، حميدرضا گودرزي، معاون امنيتي استانداري تهران دليل آن را اختلال در سيستم صوتي يکي از سازمان‌ها در شهرک آزمايش اعلام کرد و از رفع ايراد خبر داد؛ اما ديگر کار از کار گذشته بود، زيرا در 2ساعت سکوت مسئولان در برابر صداي آژير، ماجراي مانور هواپيماي مسافربري ترکيه روي آسمان تهران نيز در فضاي مجازي ‌ترند شده بود و اطلاع‌رساني ديرهنگام معاون امنيتي استانداري تهران فقط باعث شد کاربران فضاي مجازي در تلاش براي يافتن صداي آژير و مانور هواپيماي ترکيه، مطمئن‌تر شوند که حتماً خبرهايي هست!

در اين ميان، انتشار مکرر حدس و شايعه و تحليل شخصي درباره ماجرا نيز بيش‌ازپيش ابعاد واقعه را مرموزتر کرد. از طرح ادعاي «پرواز جت‌هاي مخفي اف-۳۵ اسرائيل بر فراز تهران» از زبان يک تحليلگر اسرائيلي تا «ادعاي جنگ الکترونيک عليه ايران براي قرباني‌کردن هواپيماي مسافربري» که برخي ‌کاربران ايراني فضاي مجازي مطرح کرده بودند، همگي فضاي پر‌ابهامي ايجاد مي‌کرد و عاقبت، خروج هواپيماي مسافربري ترکيه از آسمان ايران و عزيمت آن به فرودگاه حيدر علي‌اف باکو به پايان باز ماجرا تبديل شد.

دغدغه ذهني کاربران فضاي مجازي و برخي‌ شهروندان تهراني که صداي آژير هشدار را شنيده بودند، اين بود که مگر مي‌تواند تلاقي اين وقايع فقط يک اتفاق باشد. در اين ميان، برخي رسانه‌هاي ترکيه با جمع‌بندي شايعات، خبرها و اظهارنظرهاي منتشر‌شده در فضاي مجازي، ادعا کردند خلبان پرواز ترکيش ايرلاينز با دريافت پيام هشدار حمله هوايي، آسمان ايران را ترک کرده است. اين ادعاها در حالي مطرح شد که اين هواپيما پيش از ترک آسمان تهران، به‌مدت 40دقيقه در فضاي تهران مشغول دور‌زدن و مانور بوده و خلبان با طولاني‌شدن فرايند انتظار براي دريافت مجوز فرود تصميم گرفته است به فرودگاه جايگزين برود.

ماجراي هواپيماي ترکيه

پرواز TK874 شرکت ترکيش ايرلاينز که از مبدأ استانبول به سمت تهران پرواز کرده بود، بايد حوالي نيمه‌شب در فرودگاه امام خميني(ره) فرود مي‌آمد اما به‌واسطه شرايط جوي نامساعد تهران، اين پرواز اجازه فرود در فرودگاه مقصد امام خميني را نگرفته بود و به همراه پرواز IRA728 ايران‌اير در حالت انتظار قرار گرفته و به‌مدت 40دقيقه در آسمان تهران مشغول مانور بود. عاقبت خلبان ترکيش ايرلاينز برخلاف خلبان ايران‌اير که منتظر اجازه فرود مي‌ماند، تصميم مي‌گيرد آسمان تهران را ترک کند و راهي فرودگاه آلترناتيو (اصفهان يا باکو) شود.

در ادامه، مسير پرواز هواپيماي ترکيش ايرلاينر به سمت فرودگاه حيدر علي‌اف باکو اصلاح مي‌شود و پس از چرخش در منطقه وردآورد، ارتفاع خود را افزايش مي‌دهد و رهسپار باکو مي‌شود. اين پرواز پس از فرودي ايمن در فرودگاه باکو و سوختگيري، ساعتي جهت پايدار‌شدن شرايط جوي تهران منتظر مي‌ماند و سرانجام ساعت ۴ و‌۳۰دقيقه بامداد در فرودگاه امام خميني‌(ره) به زمين مي‌نشيند.

چرا باکو

کارشناسان هوايي مي‌گويند شرايط جوي نامساعد شامل رعدوبرق، تگرگ، ابرهاي کومولونيمبوس (CB) هرکدام جزو مخاطرات جدي پرواز تلقي مي‌شود و در اين شرايط فرودگاه مقصد، با توجه به ترافيک هوايي منطقه، وضعيت باند فرود و پيش‌بيني بهتر يا بدتر‌شدن شرايط جوي، هواپيماهاي ورودي را در حالت انتظار قرار مي‌دهد يا به فرودگاه‌هاي جايگزين هدايت مي‌کند.

در جمعه‌شب گذشته نيز شرايط نامساعد جوي در فرودگاه امام‌خميني وضعيتي ايجاد کرد که فرودگاه مقصد (امام خميني) در حوالي نيمه‌شب به 2پرواز شامل TK874 ترکيش ايرلاينز و IRA728 ايران‌اير اجازه فرود نداد و آنها در حالت انتظار قرار گرفتند. به‌گفته اين کارشناسان، در مواقع شرايط ناپايدار جوي، انتخاب باقي‌ ماندن هواپيما در حالت انتظار فرود يا استفاده از فرودگاه جايگزين براي فرود صرفاً بر عهده خلبان است.

بر همين اساس در ماجراي جمعه‌شب گذشته، خلبان پرواز IRA728 ايران‌اير حدود 20دقيقه بيش از هواپيماي ترکيه در آسمان منتظر مي‌ماند و اجازه فرود مي‌گيرد اما خلبان پرواز TK874 ترکيش ايرلاينز تصميم به عزيمت به فرودگاه باکو مي‌گيرد و پس از بهبود شرايط جوي به فرودگاه مقصد برمي‌گردد. در اين شرايط با توجه به اينکه پرواز ترکيش ايرلاينز در فرودگاه باکو فرود ايمن داشته و دوباره از آنجا به تهران عزيمت کرده است، فرضيه مطرح‌شده در مورد نقص فني هواپيماي ترکيه و آژير هشدار براي سقوط احتمالي اين هواپيما در غرب تهران نيز منتفي مي‌شود.

ضمن اينکه براساس اطلاعات ناوبري فرودگاه‌هاي ايران، طبق کد اسکواک اعلامي اين پرواز که عدد ۰۷۵۷ بوده، اين پرواز هيچ‌گونه اعلام حالت اضطراري نداشته و در تمام مدت پرواز هرگز از کدهاي حالات اضطراري استفاده نکرده است.

تذکر به سازمان هواپيمايي ترکيه

وزير راه و شهرسازي درخصوص حواشي جمعه‌شب تهران و پرواز ترکيش ايرلاينز گفت: هيچ شرايط خاصي براي اين پرواز وجود نداشته به‌جز اينکه رفتار خلبان پرواز ترکيش منطقي نبوده است و مي‌توانست در فرودگاه امام فرود بيايد. محمد اسلامي با اشاره به تعيين فرودگاه آلترناتيو براي شرايط غيرعادي پرواز، افزود: براي پروازهاي ترکيش‌اير به مقصد تهران در شرايط غيرعادي 2فرودگاه باکو و اصفهان به‌عنوان فرودگاه‌هاي آلترناتيو (جايگزين) تعيين شده ‌که فرودگاه اصفهان آلترناتيو اول است، اما خلبان ترکيش رفتار غيرقابل‌قبولي از خود نشان داد و به سمت باکو پرواز کرد.

او تأکيد کرد: تذکرات لازم به سازمان هواپيمايي ترکيه و هواپيمايي ترکيش اير در اين رابطه داده مي‌شود. تورج دهقان زنگنه، رئيس سازمان هواپيمايي کشوري نيز در جمع خبرنگاران گفت: در هر پرواز، خلبان تصميم‌گيرنده نهايي براي هرلحظه است که در پرواز استانبول به تهران‌ هم خلبان ديد 5کيلومتري داشته اما در مسير فرود با يک ابر سياه مواجه شده و در انتخاب فرودگاه جايگزين طبق برنامه عمل کرده است.

او در مورد ادعاي رسانه‌هاي ترکيه درباره اينکه خلبان با دريافت پيام هشدار حمله هوايي، آسمان ايران را ترک کرده است، افزود: دستور پيگيري صادر شده و سازمان هواپيمايي ترکيه بايد درباره اين جو رسانه‌اي و اطلاع‌رساني‌ها پاسخگو باشد و درباره آن توضيح دهد.